Katalog

Araştırma Görevlisi ve Yeni Yönetmelik Demircan Atak Dünya’nın Güneş’in etrafında döndüğü nasıl anlaşıldı? Dünyanın Güneş’in etrafında dönmekte olduğunun anlaşılmasının üzerinden henüz 500 yıl bile geçmedi. İnsanlar binlerce yıl boyunca güneşin dünyanın etrafında döndüğünü sandılar. (Sadece Samos’lu Aristarkos ilkçağlarda bu gerçeği fark etmiş fakat düşüncesini destekleyen sağlam kanıtlar getirmediği için söyledikleri bir süre sonra unutulup gitmişti.) Bugün bile milyonlarca insanın hâlâ Güneş’in Dünya’nın etrafında döndüğünü sandığı bilinmektedir. Osman Bahadır, osmanbahadir@hotmail.com 5 Aralık 2008 tarihli Gündem yazınızı okudum. BÜ’den 250'ye yakın öğretim üyesinin açıklmasına karşı görüşümü bildiriyorum. ''Bu yönetmelik Ara t rma Görevlisi kadro atamalar nda akademik birimlerin özelliklerini ve bilimsel ölçütleri hiçe say yor, akademik özerkli e darbe vuruyor'' deniyor. Kırıkkale Üniversitesi Makine Mühendisliği’nden yeni mezun mühendisim, liseden arkadaşlarla ne zaman toplansak konuşuruz, yahu hangi üniversitemizde akademik birimlerin özelliği var, yani biz mi bu kadar cahiliz, tabela üniversitelerini düşerseniz Türkiye’de kaç üniversite kalır... Hele bilimsel ölçüt hikâyesinden hiç bahsetmek bile istemiyorum, aynı hocalar aynı kitabı emekli olana kadar anlatır durur; sınavda sordukları soruları hocam bu şöyle de olmuyor mu dediğinizde, dur odama gidip çözüme bakayım derler pek çokları.. Diyorlar ki ''Bu yönetmelik Ara t rma Görevlisi i levlerinin özüne ayk r d r. Çok özel bir tan m ve i levi olmas gereken ara t rma görevlili ini s radan bir memuriyet kadrosu gibi görmekte.” Maalesef üniversitelerin çoğunluğunda torpilliler ya da hocayla aynı cemaatteideolojide yer alanlar Araştırma görevlisi oluyor. Ayrıca üniversitelerimiz, Araştırma görevlisi olduğu lisans dalında soruları yanıtlayamayan, onu o mevkiye getiren hocanın eteği altında yaşayan Araştırma görevlileriyle dolu. Şimdi ilime bilime faydası olmayan, size göre seçilme biçimi harika Araştırma görevlisi yerine, hiç olmazsa belli puanları ve ortalamaları tutturmuş öğrencilerin bu mevkiye gelmesi neden rahatsız edicidir. Araştırma görevlilerinin üzerinde çalıştığı bilimsel projelerden hangisi özgündür, hangisi dünyada ses getirmiştir. Binlerce akademisyenden birinin dünya çapında ödül almasıyla 10 yıl gururlanan ve yıllarca bunu tüketen bir avuntu süreci içinde ünivresiteler. Pek çok profesörün dahi kendi alanında dünyada olan bitenden haberi yoktur ve yaptıkları kendi ideolojisindeki öğrencileri desteklemek, diğerlerine çelme takmak ve nihayetinde emekli olmaktır. “Özellikle de dünyadaki en iyi üniversiteler kalitesinde eğitim ve araştırma yapmaya aday olan üniversitelerimize çok büyük darbe vuracaktır,” deniyor. Evet aday kelimesi burada yer aldığından sadece bunun altını çizmem yeterli... Hiçbir zaman adaylıktan gerçek bir üniversiteye yükselemedik, bu kafayla yükselemeyeceğiz. Özellikle AKP başa geldiğinden beri kendine yakın cemaatçi öğrenciler Araştırma görevlisi oluyor; AKP’ye yakın hocalar fakültelerde istedikleri gibi at koşturuyor, farkındayız. Ama bu sistemin eskiye kıyasla biraz daha iyi olduğunu düşünüyorum. Ayrıca “saydam düzenlemeler” sözü ise aklıma Gazi Üniversitesi bölümünde Araştırma Görevlisi olmak için üniversiteye giden arkadaşıma, oradaki memurun, “yıllardır buradayım, eğer tanıdık hoca yada sağlam torpilin yoksa boşa paranı harcama” sözünü getirdi. Zaten arkadaşı da almadılar. Başka bir üniversiteye girdi. Saydam olmak bizim üniversitelerimiz için o kadar komik ki... A ristoteles, evreni, iç içe geçmiş küreler biçiminde hayal ediyordu ve ona göre diğer kürelerle birlikte güneş, gezegenler ve yıldızlar, en içteki hareketsiz Yer’in etrafında dairesel yörüngelerde dönüyorlardı. Aristoteles’in bu evren şeması, bazı değişikliklerle genel yapısını yaklaşık 2000 yıl boyunca sürdürmüştür. Ancak zaman içinde bazı değişiklikler zorunlu olmuştur, çünkü gezegenlerin hareketlerinin hiç de Aristoteles’in sandığı gibi dairesel ve sabit hızda olmadığı gözlemlerle anlaşılmaya başlamıştır. Bu şemadaki en büyük değişikliği yapan İskenderiyeli Ptoleme, sistemin kabul edilebilir durumda kalması için, iki hipotetik dairesel hareketin, episikl ve deferent hareketin sisteme sokulması gerektiğini ileri sürmüştür. Buna göre gezegen küçük bir daireyi (episikl) izliyor, bu zaman zarfında episiklın kendisi de, merkezi yer olan bir büyük daireyi (deferent) izliyordu. Bu iki hareketin birleştirilmesiyle, iki dairenin görece boyutlarını ve görece dönüş hızlarını değiştirerek her türlü yörünge elde edilebiliyordu. Örneğin Mars, hayali episiklı izlediği zaman, gözlemlerle uyumlu biçimde Yer’den kimi zaman sağa, kimi zaman da sola yer değiştirmiş olarak görülebiliyordu. Bu sistem, gözlenen hareketlerin çok iyi bir yaklaşık biçimine ulaşmaya izin veriyordu. Üstelik bunu gezegenlerin sabit bir hızla Yer’in etrafında dairesel yörüngelerde döndüklerini öngören tüm kurguyu muhafaza ederek yapıyordu. Ancak bu sistem de zamanla yeni gözlemlerle uyuşmamaya başladı. Çağlar boyunca, yeni verileri hesaba katmak ve sisteme sokmak için episikl üzerine episikl eklemek gibi sistemi onarma işlemlerinin yapılması gerekiyordu. gezegenler sistemi teorisinin basitliğine olan inancını korumakla birlikte, sisteminin gözlemleriyle uyumunu sağlamak amacıyla o da hayali ilmek hareketlerine başvurmak zorunda kaldı. Büyük astronom Kepler, 17. yüzyılın başlarında, Tycho Brahe’nin hassas gözlem sonuçlarından yararlanarak ve dogmatik düşünce rüzgârlarına kapılmayarak, gezegenlerin, odaklarından birinde Güneş’in bulunduğu eliptik bir yörünge üzerinde hareket ettiklerini öne sürdü ve bu yörüngelerin matematiksel ifadesini verdi. Tüm bu olağanüstü gelişmelere rağmen, gerek Kopernik’in gerekse Kepler’in Güneş merkezli sistemleri, kavramsal ve matematiksel olmaktan öteye gidememişlerdi. Dünyanın Güneş etrafında döndüğüne dair hâlâ somut bir kan t gösterilememişti.. GALILEO SAHNEDE Bu doğrultuda dolaylı bir somut kanıt ilk defa Galileo’dan geldi. Galileo 1610 yılında Venüs gezegeninin evreleri konusunda çok büyük bir keşifte bulundu. Galileo bu keşfiyle, Venüs’ün yıllık dönüşü süresince Güneş’ten aldığı ışığa bağlı olarak değişen ardışık görünüşlerini ortaya çıkarmıştır. Galileo çok haklı olarak bu olgunun Venüs’ün Güneş etrafında dönmekte olduğunun somut bir kanıtı olduğunu ileri sürdü ve “Venüs, merkez olarak Güneş’i alan diğer gezegenler gibi, Güneş’in etrafında dönmektedir” sonucuna vardı. Bu gerçekten çok önemli bir kanıttı, fakat Dünya için yeterli değildi. Çünkü Venüs için geçerli olan bir şeyin Yer için de mutlaka geçerli olacağı söylenemez. Nitekim Danimarkalı büyük astronom Tycho Brahe’nin 1588’de ortaya atmış olduğu gibi, diğer gezegenler Güneş’in etrafında dönerken, Güneş’le birlikte hepsi birden Yer’in etrafında dönüyor olabilirlerdi. Bu nedenle, Dünya’nın Güneş etrafında döndüğünü gösteren doğrudan bir kanıt gerekiyordu. Böyle bir doğrudan kanıtı, İngiliz astronomu James Bradley (16931762), 1729 yılında, Yer’in Güneş çevresinde dönmesinin bir sonucu olarak yıldızların konumlarında ortaya çıkan çok küçük değerli görünürdeki değişmeyi saptayarak ortaya koymuştur. DÜ ÜNSEL DEVR M Kopernik 1543 yılında büyük bir düşünsel devrim yaptı. Yer’in kendi ekseni etrafında döndüğü kabul edildiği takdirde, Güneş’in Yer’in etrafında dönmediği halde dönüyormuş gibi görülebileceğini ileri sürdü. Ve gerçekte diğer gezegenlerle birlikte Yer’in Güneş etrafında döndüğünü söyledi. Bu basit devrimci fikir, bilim tarihinin en büyük çığır açıcı dönüm noktalarından birine işaret ediyordu. Kopernik yeni teorisini kanıtlamak için Güneş’in etrafında dönen gezegenlerin yörüngelerini ve bu dairesel yörüngelerin yarıçaplarını belirlemeye çalıştı. Fakat hem gözlem verilerinin tam doğru olmaması, hem de gezegenlerin yörüngelerinin dairesel değil de eliptik olduğunu asla hesaba katmamış olmasından dolayı bu çalışmasını sonuçlandıramadı. Güneş merkezli 02.01.2009 tarihli sudoku bulmacasının cevabı CBT 1138/15 9 Ocak 2009