Katalog

bölgelerini incelerken genellikle dişi hayvanlar üzerinde çalışmaktan kaçındılar. Ve hipotalamus dışında, erkek ve kadın beyninin aynı olduğuna inandılar. Ne var ki, hipotalamus, öykünün yalnızca bir başlangıcı. Öncelikle, dişilerin beyinlerindeki birçok yapının erkeklerinkinden daha farklı boyutlarda olduğu görülüyor. 2001 yılında Harvard Tıp Fakültesi uzmanlarından Jill Goldstein ve arkadaşları tarafından yapılan bir araştırmada sağlıklı kadın ve erkek deneklerin beyinlerindeki 45 bölge karşılaştırıldı. Sonuçta, beynin ön tarafında karar verme ve sorun çözme işlevlerinden sorumlu frontal lob bölgesi ile duyguları düzenleyen limbik korteks bölgesinin oransal olarak kadınlarda erkeklerden daha büyük olduğu görüldü. Başka araştırmalar da kısa süreli bellek ve mekansaluzamsal gibi işlevlerden sorumlu hipokampus bölgesinin kadınlarda erkeklere kıyasla oransal açıdan daha büyük olduğunu ortaya koydu. Kadınların harita okuma konusundaki kötü ünleri göz önünde tutulduğunda, bu son derece şaşırtıcı bir bulguydu. Erkeklerde oransal açıdan daha büyük olan bölgeler arasında duyu organlarından gelen sinyalleri işleyen ve uzamsal (mekan) algıdan sorumlu olan pariyetal korteks ile duyguları, toplumsal ve cinsel davranışları denetleyen amigdala gibi beyin bölgeleri yer alıyor. BÜYÜKLÜKLER VE İŞLEVLER Kaliforniya Üniversitesi nörobiyoloji uzmanlarından Larry Cahill, “Bir yapının yalnızca boyut açısından farklı olması bile işlevsel düzendeki farklılığı gözler önüne seriyor,” diyor. Kadın ve erkeklerden oluşan gruplara beyin görüntülemeyle ilgili deneyler uygulayan Cahill, cinsiyetin kimi beyin bölgelerinin kullanım biçimlerini etkilediğine de tanık oldu. Deneklerden kendilerine daha önce gösterilen duygu yüklü imgeleri anımsamaları istendiğinde hem erkeklerin hem de kadınların bu görevi yerine getirirlerken sürekli olarak amigdala bölgesinden yararlandıkları, ancak erkeklerin sağ yanını, kadınların ise sol yanını kullandıkları görüldü. Dahası, *her grubun imgenin farklı özelliklerini anımsadığına, *erkeklerin durumun özüne, *kadınların da ayrıntılara odaklandıklarına tanık olundu. Cahill’e göre, bu da erkeklerle kadınların duygusal olaylarla ilgili bilgileri çok farklı biçimlerde işlediklerini ve bunu yaparken farklı düzeneklerden yararlandıklarını gösteriyor. Aynı durum, ağrıyı yatıştırmaya yarayan beyin devreleri için de geçerli olabilir. Süreğen ağrı durumunda genellikle kadınların erkeklerden daha çaresiz kaldıkları bilinir. Bunun bir nedeni kadınların sağlık hizmetlerinden erkeklere kıyasla daha fazla yararlanmalarıyla açıklanabilir. Ancak salt bu gerçeğin dikkate alınması bile, kadınların ve dişi hayvanların ağrıya erkeklerden daha duyarlı olduklarını kanıtlıyor. Atina Georgia Üniversitesi uzmanlarından Anne Murphy süreğen ağrının kadınları neden erkeklerden daha çok etkilediği üzerinde çalışıyor. Kesin bir sonuca varmak için henüz erken, ama kadınlarda erkeklerden farklı bir ağrı yatıştırma düzeneğinin ipuçlarını gördü. Bu durum, opinoid içeren ağrı kesicilerin farklı cinslerde neden farklı etkiler yarattığı sorusuna ışık tutabilir. Elde edilen bulgular zamanla farklı cinslerde daha etkili olabilecek yeni ağrı kesicilerin geliştirilmesine olanak tanıyabilir. İ s v e ç İki Türde Beyinli İnsan Karolinska Kadınların beyni erkeklerinkinden %1015 daha küçük. Ancak her iki cinsin beyinlerinde orantılı olarak Enstitüsü’nden daha büyük olan bölgeler bulunuyor. AnnaLena Pariyetal korteks Nordström bu Frontal lob (Uzamsal algıyılın başlarında (Karar alma ve sorun çözme – Erkeklerde orantısal olasağlıklı kadın kadınlarda orantısal olarak rak daha büyük) daha büyük) larda serotonin alıcısı düzeyinin Limbik korteks erkeklerden da(Duyguları düzenliha yüksek, anyor Kadınlarda orancak serotoninin Periaqueductal gri tısal olarak daha yeniden dönüşü (Erkeklerde ağrıyı dindirmeye yabüyük) münü sağlayan rıyor, kadınlarda muhtemelen aynı taşıyıcı düzeyi işlevi görmüyor) nin daha düşük Hipokampus Amigdala olduğunu ortaya (Bellek, uzamsal bellek(Duygusal bellek Erkeklerde orantısal koydu. Bu düKadınlarda orantısal olaolarak daha büyük) zendeki farklırak daha büyük) lıkların kimi kadınları deprestaya koydu. Genetik olarak erbezli erkek, yumurtalıklı eryona daha duyarlı kıldığı henüz kesin olarak kanıtlanmış kek, erbezli dişi, ya da yumurtalıklı dişi biçiminde üretilen olmasa da, Nordström, erkeklerle kadınlar arasındaki taşıfareleri karşılaştıran Taylor, genetik açıdan dişi farelerde yıcı farklılıklarına özellikle ilgi gösterilmesi gerektiğine, uyuşturucu alışkanlığının genetik açıdan erkek farelere kıçünkü Prozac türü antidepresanların bu yönden etkili olyasla çok daha hızlı geliştiğine tanık oldu. duklarına dikkat çekiyor. Michigan Üniversitesi’nden Jill Becker de araştırmasıDahası, kadınların serotonin dışındaki nöroiletkenler nın sonucunda benzer bir durumla karşılaştı. Farelere buüzerinde etkili olan antidepresanlara kıyasla, bu tür ilaçlarunlarını bir delikten içeriye uzatıp kokain koklamayı öğra daha fazla tepki gösterdikleri yönünde somut kanıtlar reten Becker, yumurtalıkları alınan dişi farelerle hadım bulunduğunun da altını çiziyor. edilen erkek farelerin kokain alım düzeylerini karşılaştırdı. Sonuçta, dişilerin kokaine erkekERKEKLERDE FARKLI HASTALIKLAR lerden çok daha düşkün olduklaBeynin ön tarafında kaErkeklerin depresyona girme olasılığı kadınlardan darı görüldü. rar verme ve sorun ha düşük olabilir, ama bu işlerinin kolay olduğu anlamına Dahası, bu dişi deneklere ösgelmiyor. Erkek çocuklarda otizm, Tourette sendromu, disçözme işlevlerinden trojen verildiğinde alınan toplam leksi, kekeleme, dikkat eksikliği ve erken dönem şizofreni kokain miktarının hemen hemen sorumlu frontal lob bölgibi bozukluklara kız çocuklardan çok daha sık rastlanıyor. üç katına fırladığına tanık olungesi ile duyguları düMaryland Üniversitesi’nden Margaret McCarthy bu du. Bu da genetik bir kırılganlığın durumun kısmen de olsa prostaglandin adı verilen ve dozenleyen limbik korteks dönüşümlü cinsellik hormonları ğumdan hemen önce ya da sonra erkek beyninin erilleşbölgesinin oransal olaile birleşmesinin insanı felce uğmesine katkıda bulunan hormon benzeri maddelerden kayratan bir bağımlılığa dönüşebilerak kadınlarda erkeknaklanabileceğine inanıyor. Prostaglandinler iltihaplanceği anlamına gelmekteydi. Daha lerden daha büyük. Bu maya da yol açtıklarından, McCarthy bunların işlevlerinin sonra yapılan araştırmalar sonuherhangi bir hastalık ya da kimi ilaçların etkisiyle değişbüyüklükler olaylara cunda da kadınlarda östrojen dümesi durumunda gelişmekte olan beynin zarar görüp görzeyi yükselip projesteron düzeyi bakışları da etkiliyor. meyeceğini araştırıyor. düştüğünde kokainin çok daha Kadın ve erkeklerde uyuşturucu kullanımı da iki cins olumlu bir etki yarattığı görüldü. arasındaki farklılıklara ışık tutabilir. Erkeklerde kokain kulKadının biyolojik yapısına en uygun ilaçların geliştilanımı, bir olasılıkla toplumsal etmenler nedeniyle, kadınrilmesi yönündeki çalışmalar da giderek hız kazanabilir. lardan iki kat fazla olmakla birlikte, kokain kullanan kaAncak bu aşamaya gelinebilmesi için öncelikle erkek ve dınlar bunun çok daha kolay bağımlısı oluyorlar. dişi hayvanların beyinleri arasındaki farklılıkları ortaya çıkartacak çalışmaların çok daha kapsamlı bir biçimde sürUYUŞTURUCU ALIŞKANLIĞI dürülmesi gerekiyor. Yale Üniversitesi’nden Jane Taylor 2007 yılında geneRita Urgan, kaynak: New Scientist, 19 Temmuz tik farklılıkların bu duruma açıklık kazandırabileceğini or Efsaneler ve Yanlış İnanışlar Kadınlara Yol Sormayın: Bir erkeğe üzerinde karman çorman sokak ve caddelerin olduğu bir kroki verdiğinizde hangi yöne gitmeniz gerektiğini size hemen söyleyebilir. Ancak kadınlara yol sormaya da korkmayın. Muhtemelen sizi gitmek istediğiniz yere ulaştıracaktır, ama bambaşka bir yöntemden yararlanarak. Beyninin hipokampus bölgesine odaklanarak, sizlere fırın, postane ve Çin lokantası türünden ipuçları vermek suretiyle yardımcı olacaktır. Erkekler Duygusallığa Ayarlı Değil: Hanımlar, erkekler birlikte yaşadığınız çarpıcı bir olayın ayrıntılarını anımsayamayabilirler. Ancak kadının belleğinden atamadığı bir olayı erkeğin unutmuş olması onun duyarsız olduğu anlamına gelmez. Kadınların amigdala bölgesi anıları tutmaya daha yatkın olduğundan, genelde duygusal olayların ayrıntılarını anımsama konusunda erkeklerden çok daha yeteneklidirler. Kadınlar Erkeklerden Daha Geveze: Çağdaş halkbiliminde kadınların erkeklerin üç katı kadar sözcük kullandıkları öne sürülse de, inanmayın. Kadınlar da erkekler de günde ortalama 16,000 sözcük kullanıyorlar. Östrojen Dişilik Hormonudur: Erkeklerin erbezlerinin yalnızca testosteron ürettiği her ne kadar doğru ise de, östrojen erkek beyninin ana rahminde gelişmesi açısından son derece önemlidir. Erkeğin beyninde testosteron östradiyola dönüşür. Bu madde östrojen alıcıları üzerinde etkili olur ve hipotalamusun “erkek” moduna göre ayarlanmasını sağlar. KADINLAR VE DEPRESYON Cinsiyetler arasında farklılıklar gösterdiği bilinen bir başka alan da ruhsal sağlık alanı. Örneğin, kadınlara depresyon tanısı konma olasılığı erkeklere kıyasla iki kat daha fazla; ve kadın beyni genelde erkek beyninin yarısı kadar serotonin (depresyonla ilintili bir nöroiletken) üretiyor. CBT 1118/9 22 Ağustos 2008