Katalog

TARTIŞMAEDİTÖRE MEKTUP Türkiye’de çeşitli bilim alanları ne durumda, nasıl gelişiyor? Ülkemizdeki çeşitli bilim alanlarının gelişmişlik düzeylerini objektif biçimde değerlendirmek, yeni uluslararası atıf verileriyle mümkündür. Dört düzeyde ele alınabilecek başlıca bilim kollarından mühendislik üst kümede, klinik tıp ve kimyagerlik üstorta kümede, fizik ve nörobilim altorta kümede, moleküler biyoloji ile genetik, mikrobiyoloji, immünoloji ve sosyal bilimler alt kümede yer almaktadır. Her bir küme yaklaşık iki kat performans düzeyini temsil etmekte ve üst ile alt kümeler boyunca ülkeler sıralamasında dünyadaki yerimiz 23'üncülük ile 41'incilik arasında değişmektedir. Altan Onat, Prof.Dr., İ.Ü. Cerrahpaşa Tıp Fakültesi Emekli Öğretim Üyesi, altonat@yahoo.com.tr %10 kadar bir yavaşlama söz konusu iken, diğer iki bilim kolunda hızlanma devam etmektedir. Bunda Gebze Marmara Araştırma Enstitüsü'nün de önemli rolü bulunabilir. Üstorta küme (dünyadaki payı binde 3.54.5): Yer bilimleri, klinik tıp, materyal bilimi, bilgisayar bilimi, kimyagerlik ve çevre bilimi. Ülkemizdeki bilim üretiminin yarıdan fazlasına karşılık gelen bu kümeye dahil bilim kollarında sıramız 2430'nculuk arasında. Nitekim, en büyük bilim alanı klinik tıpta 24'üncü, büyük bir kol olan kimyagerlikte 30'uncu sırayı almaktaydık. Anılan bilim kollarından klinik tıp ile yer bilimlerinde gelişme temposunun son üç yılda aynen sürdürüldüğü söylenebilir. Buna karşılık diğer bilim kollarında, ki buna kimya da girmektedir, son üç yılda bir yavaşlamadan söz edilebilir. Altorta küme (dünyadaki payı binde 1.53.5): Matematik, fizik, bitki ve hayvan bilimi, ekonomi ve iş, nörobilim ile davranış, biyoloji ile biyokimya ve psikiyatri ile psikoloji. Bilim genelinin üçte birine yaklaşan bu bilim kollarında 2837'nci sıradayız. Gerçekten örneğin yılda sadece 1770 atıf sağlanan biyoloji ve biyokimya alanında 36. sıranın önüne geçmiş değiliz, ama teselli olarak son gelişme tempomuz, fizikte olduğu gibi, vasattan hızlı artış göstermekte. Yavaşlama yolundaki‚ ekonomi ve iş dışındaki diğer bilim kolları, ortalama tempoda gelişmelerini sürdürür görünüyor. Alt küme (dünyadaki payı binde 0.81.5): Moleküler biyoloji ile genetik, sosyal bilimler, uzay bilimleri, mikrobiyoloji ve immünoloji. Bilim genelinin altıda birine denk gelen bu bilim kollarında, 3441'inci sırayı işgal ettiğimiz ifade edilebilir. Yıllık atıf sayısının 200 ila 250'den ibaret olduğu bu alanlardaki katkımız, iyi çalışan ikişer ekibin sağla B ilim ve teknolojinin çeşitli alanlarındaki gelişmişlik ya da gerilik derecesini öğrenmek doğal olarak çok ilgi çekici olduğu kadar, bunu doğru ve objektif biçimde ortaya koymak hayli güçtür de. Ancak, ISI Thomson'un kamuoyuna yeni açtığı Essential Science Indicators verileri böylesi bir amacı objektif biçimde yerine getirmeyi mümkün kılmaktadır. Bu yazıda Türkiye'de çeşitli bilim alanlarının nisbi durumları, bu yeni atıf verilerine dayanılarak değerlendirilmekte. Bu atıf verileri ele alınan 22 bilim alanına göre, hem dünya genelinde hem de ülkelere (ve hatta bilim kurumlarına) ilişkin olarak sunulmaktadır. Ülke da tüm ülkelerin aldığı toplam atıf sayısına bölünmesi suretiyle hesaplandı. SCI'in açıkladığı veriler, 31 Ağustos 2007'de sonlanan, 10 yıl ve 8 aylık döneme ilişkindir. Dünya ve Türkiye verileri 10.67'ye bölünmek suretiyle ortalama yıllık sayılar elde edildi. Bu dönemin ortasına hernekadar 2002 yılı rastlamaktaysa da, kullandığımız bu rakamların, Türkiyenin hızlı gelişmesi sonucu, 2003 yılını temsil ettiği yolunda yargıya varmakta isabet vardır. Başlıca bilim kollarında Türkiye'nin dünyadaki (binde) payını gösterir grafik. Ülkeler arasında bilimdeki farkların gelirdeki farklardan daha büyük olduğu hatırda tutulmalı. CBT1086/20 11 Ocak 2008 mizde her bilim alanının dünyadaki payı, o alandaki performans göstergesi olarak kullanılacaktır. Bunun dışında, gelişme eğilimi, yine Science Citation Index (SCI)'in üç yıl önceki benzer döneme ait alanlardaki payımız temel alınıp karşılaştırılarak değerlendirilecektir. Bu değerlendirmelerde dikkate alınacak husus, ülkelerle ilgili olan atıf verilerinin alanlarla ilgili atıf sayılarından hayli daha fazla olmasıdır. Örneğin, yılda ortalama 7.60 milyon atfın SCI tarafından alanlara dağılımı verilirken, yılda ortalama 10.14 milyon toplam atıf oluşmaktadır; bu da her 3 atıftan birinin, birden fazla ülkenin ortaklaşa yaptığı çalışmaya ilşkin olmasından kaynaklanıyor. Bu nedenle ve ülkemizde de alınan atıfların (bilinmeyen) bir bölümünün yabancı ülke kurumlarıyla gerçekleştirdikleri yayınlardan kaynaklandığı gerekçesiyle, “alan payı” ülkemiz verilerinin ilgili alan TABLO 1'DE Çeşitli bilim alanlarında ülkemiz bilim insanlarına düşen dünyadan pay Tablo 1'de görülüyor. Bilim alanları pay büyüklüğüne göre sıralandı. Türkiye'nin 2003 yılında sağladığı toplam 32,150 atıf, bilim genelinde binde 3.2'lik payı temsil ediyor. Bilim alanlarında bu pay, binde 0.5 ila 8 gibi, on katı aşan büyük farklar sergilemektedir. 2007 yılı için, Tablo'daki sayıların üçte bir kadar fazlası geçerli olabilir. Bilim alanlarını 4 kümede ele almak uygundur. Üst küme (dünyadaki payı binde 4.59): Mühendislik, tarım bilimleri ve farmakoloji & toksikoloji. Mühendislik başlıca elektrikelektronik, çevre, jeoloji, endüstri, imalat, denizciÇeşitli alanlarda 2003 yılı atıf sayıları ve Türkiye'de çeşitli alanların sağladığı atıf ile lik, makine, okdünyadaki payı yanus, maden, Dünya (bin olarak) Türkiye 2003/''00 petrol ve çokdiÜnik Ortak atıflar Ortak atıflar Binde Pay siplinli mühenatıf dahil dahil payı oranı disliği içeriyor. 1 Mühendislik 238 295 2,563 8.69 2.60 Tarım kapsamına 2 Zıraat bilimleri 85 113 906 8.02 2.73 tarım ekonomi 3 Farmakoloji toksikoloji150 198 1,080 5.47 1.94 ve politikası, ta4 Materyal bilimi 183 241 1,030 4.28 1.97 rım mühendisli5 Klinik tıp 1935 2,733 11,185 4.09 2.16 ği, tavukçuluk ve 6 Kimyagerlik 876 1,061 4,258 4.01 1.76 hayvancılık ta7 Yer bilimleri 183 279 1,111 3.98 2.09 rım bilimi, top8 Bilgisayar bilimi 60 79 303 3.83 1.77 rak bilimi, balık9 Çevre/ ekoloji 179 237 855 3.61 1.99 çılık, ormancılık, 10 Matematik 57 76 222 2.91 2.19 hortikültür ve 11 Fizik 601 791 2,269 2.87 2.91 çokdisiplinli ta12 Bitki & hayvan bilimi 303 392 978 2.49 2.13 rım giriyor. 13 Ekonomi ve iş 59 78 150 1.92 1.80 Üçüncü alan far14 Nörobilim & davranış 448 588 1,117 1.90 2.29 makoloji ile ecza15 Biyoloji & biyokimya 795 1,024 1,768 1.73 2.56 cılık ve toksiko16 Psikiyatri/ psikoloji 180 237 344 1.45 2.32 lojiyi içermekte. 17 Mol. biyoloji & genetik 583 822 1,107 1.35 2.15 Anılan 3 bilim 18 Sosyal bilimler genel 128 168 207 1.23 1.82 kolunda ülkeler 19 Mikrobiyoloji 198 261 286 1.09 2.19 arasındaki sıra20 Uzay bilimleri 130 171 167 0.98 2.91 mız 2127'ncilik 21 Immünoloji 222 292 242 0.83 2.24 arasında seyret22 Çokdisiplinli 7 9 4 0.43 1.84 mektedir. Eczacı7,599 10,145 32,151 3.17 2.18 lıkta son üç yılda