Katalog

2007’DE BİLİM 2007: Kök hücre tedavisinde devrim yılı mı? Tahminlere göre bağımlılık için aşının bulunacağı, nükleer enerjinin geleceği konusunda tartışmaların daha da şiddetleneceği, içme suyu azlığına çözüm olarak yeni teknolojilerin devreye gireceği ve belki de yeni bir boyutun da bulunacağı bir yıl yaşayacağız. Popular Science dergisi 2007’de bilimde şu gelişmelerin yaşanacağını tahmin ediyor. tiyaç duyduğunda, bu hücreler vücudun reddetmeyeceği mükemmel bir "graft" olarak geliştirilebilecek. 3) Kök hücre ile tedavi artık daha yakın Yetişkin kök hücrelerinden embriyonik kök hücrelerin yaratılması, bilimde devrim yaratacak. Kök hücre uygulamalarından diyabet, Parkinson hastalığı, hatta kanser için umut verici sonuçların alınması beklenirken, ABD hükümetinden aldığı 3 milyar dolarlık destek ile kök hücre araştırmalarına başlayan Kaliforniya Rejeneratif Tıp Enstitüsü geçen ekim ayında, kök hücre terapilerinden tam olarak yarar sağlayabilmek için 10 yıla daha ihtiyaç duyulduğunu bildirmişti. Bu süreyi uzun bulan ve beklemek istemeyen bazı araştırma kurumları çalışmalarını yetişmiş kök hücreleri üzerine yoğunlaştırmaya başladı. Hasarlı hücreleri düzenli olarak onaran ve yerine geçen yetişkin kök hücrelerinin başka dokulara dönüştürülmesi zordur. Ancak bu zorluğun üstesinden gelmenin yolları araştırılıyor. Geçen yıl UCLA’dan bilim adamları yetişkin yağ kök hücrelerini, kas hücrelerine dönüştürmeyi başardı . Bu da damarların ve idrar kesesinin onarımının mümkün olabileceğini gösteriyor. Yine geçen yıl Kyoto Üniversitesi’nden iki bilim adamının fare kuyruğundan alınan yetişkin deri hücrelerini embriyonik kök hücrelerine dönüştürmesi, kök hücre terapisinde dönüm noktası olarak değerlendiriliyor. Bilim adamları önce embriyonik hücrelerde var olan, fakat yetişkin hücrelerinde faal durumda olmayan dört geni ayrıştırdılar. Bu dört genin kimyasal faktörleri yetişkin hücrelere verildiği zaman, yetişkin hücreler, her dokuya dönüşebilen embriyonik hücrelere dönüştüler. Kyoto araştırması insanlar üzerinde de tekrarlandığı takdirde bu alandaki çalışmalar yeni bir ivme kazanacak. "Kaliforniya Enstitüsü’nden Mary Maxon bu konudaki gelişmeleri şöyle değerlendiriyor: "Varsayalım ki sizden deri bir hücresi alıp, bunun çekirdeğini yeniden programlayarak, yumurta olmadan embriyonik kök hücre hattı yaratıyoruz. Tedavi açısından bu teknik pek çok hastalığın çaresinin bulunması anlamına gelebilir." Yeni yılın ilk günlerinde yeni bir bilimsel gelişme kök hücre uygulamasında embriyonik kök hücreyetişkin kök hücre tartışmasında bir ara yolun bulunduğunu ortaya çıkarttı. Hamilelik döneminde bebeği saran amniyotik sıvısında bulunan kök hücrelerin (amniyotik sıvıdan türetilen kök hücreler –AFS adı veriliyor) embriyonik kök hücreler ile yetişkin kök hücreler arasında ara noktada bulunduğu belirtiliyor. AFS hücrelerini ayrıştıran ekibin lideri Kuzey Carolina, WinstonSalem’deki Wake Forest Üniversitesi, Tıp Fakültesi’nden Anthony Atala, "Bu hücreler embriyonik kök hücrelerinin ve yetişkin kök hücrelerinin özelliklerini taşıyor. Şimdiye dek bunların sinir, kan damarı, karaciğer hücreleri, kıkırdak, kemik ve kalp hücrelerine dönüşebildiğini gösterdik" diyor. Bu durumda AFS hücreleri teröpatik uygulamalarda kök hücresi kaynağı oluşturacak. Doktorlar bu hücreleri ya amhiyotik sıvıdan, ya da anne doğum yaptıktan sonra plasentadan elde edebilecekler. Bu hücreler daha sonra sıvı nitrojen içinde yıllarca saklanabilecek. Kişiler ileri yaşlarda doku veya organ nakline ih 2) Dünyanın en güçlü fizik laboratuvarı Evren’in gizlerini ortaya çıkaracak Bu yılın sonlarına doğru Large Hadron CollierKÜÇÜK PATLAMANIN BÜYÜK SONUÇLARI LHC’de atom altı çarpışmalar evrenin uzun süredir esrarını koruyan sorularına yanıt getirecek. Resimde iki protonun çarpışması simüle ediliyor. Küçük resimde bir teknisyen ışın hatları çevresindeki iki mıknatısa kaynak yapıyor. YENİ BOYUTLAR KARA DELİKLER TANRI PARÇACIĞI KÜTLENİN BAŞLANGICI KARA MADDE oluşturan gizemli ve görünmeyen maddedir. LHC’yi tasarlayanlar laboratuvarın böyle bir misyonu yükleneceğini ilk başta düşünememişlerdi. Benzer şekilde, yıllardır modern deneysel teknolojinin sınırlarını zorladığı düşünülen ekstra uzamsal boyutların da LHC sayesinde keşfedileceği bekleniyor. "Ekstra boyutları gözünüzle göremeyeceksiniz" diye konuşan Florida Üniversitesi’nden fizikçi Konstantin Matchev, "Bunun yerine elektronlar gibi parçacıkların ağırlığı, ilave edilen boyuta doğru yol aldığında artacak" diyor. Şimdi Matchev ve meslektaşları bu varsayılan ağırlık artışlarını ortaya çıkartmak için LHC’den elde edilen verileri tarayacaklar. LHC, bütün bu beklentilere yanıt veremese bile çok büyük bir başarı olarak bilim tarihine geçecek. Çok sayıda bilim adamına göre "Tanrısal Parçacık" olarak bilinen ve maddeye kütlesini veren Higgs boson’unun keşfi hemen hemen garantilenmiş gibi. Daha da önemlisi LHC, Big Bang’den sonra bir daha görülmeyen koşulları ve enerji düzeyini yeniden üretecek. Bu da, fizikçilerin hayal bile edemedikleri olguların ortaya çıkacağı anlamına geliyor. Feng bu kounda şöyle konuşuyor: "Bilimin büyüklüğü, Doğa’nın neler hazırlamakta olduğunu bilememenizden kaynaklanıyor." verilmesi kararının alınmasına yol açtı. Dolayısıyla 100 milyar dolarlık ISS’nin tamamlanma tarihi öne çekildi. Eğer bu proje dünya çapında bir araştırma tesisi ve Ay/Mars yolculuklarında bir mola noktası olacak ise 2007 gerçekten çok yoğun bir çalışmaya sahne olacak. NASA, ISS’nin tamamlanması için daha 14 montaj seferinin yapılmasını öngörüyor. Eğer bunların beş tanesi başarılı bir şekilde tamamlanırsa, bu yılın sonlarında insanlık son derece gelişmiş bir bilim laboratuvarına kavuşacak. membran’ların ömrü beş yıldan 10 yıla çıkabilecek. Kaldı ki nano tüp bazlı membran’lar her bir su molekülünün gittiği yolu kısaltacak. Bazı bilim adamları, su miktarını artırırken, su talebini düşürmenin de çözüme katkısı olacağına inanıyor. Örneğin tuvaletlerde daha az su kullanılması, susuzluğa dayanıklı tarıma öncelik verilmesi gibi önlemler su tüketiminde tasarruf sağlayabilir. 5) Yeni ve güvenli nükleer reaktörler Nükleer enerji santralleri, çevreyi kirleten fosil yakıtlara alternatif olarak geliştirildiyse de güvenlik kaygıları nedeniyle arzu edilen hızda yaygınlaşamıyor. Yeni reaktör tasarımlarında güncelleştirilen kısımların pek çoğunun güvenlik ile ilgili olması, reaktörlerin randıman artırımı çalışmalarının ihmal edildiği anlamına geliyor. Yeni nükleer reaktörlerin amacı, ekonomik ve güvenli olmasının yanı sıra hidro Yeni tesisler güvenliği ön plana jen üretimine izin verecek sıcak çıkartacak. lığa erişmesidir. Böylece hidrojen ekonomisi de bu gelişmelerden yarar sağlayacak. 4) Su savaşlarını engelleyecek teknolojiler LHCBüyük Hadron Çarpıştırıcı adı verilen 8 milyar dolar değerindeki devasa laboratuvar, fiziğin en gizemli sorularına ışık tutacak. LHC 10 yıl önce tasarlandığında şu sorulara yanıt bulması bekleniyordu: • Maddenin niçin kütlesi var? • Her parçacığın niçin görünmeyen bir eşi var? Arada geçen sürede fizikçiler evrenin nasıl bir araya geldiği ile ilgili yeni fikirler ürettiler. 2007 yılında her şey planlandığı gibi giderse, İsviçre’nin Cenevre kentinin dışında gömülü olan proton parçalayıcı devreye girdiğinde, kozmosun başlangıcı ve yapısı ile ilgili halihazırdaki kuramları ya destekleyecek ya da geçersiz kılacak. Irvin’deki Kaliforniya Üniversitesi’nden kuramsal fizikçi Jonathan Feng, LHC’deki çarpışmaların kara maddeyi üretebileceğini düşünüyor. Astronomlara göre kara madde evrendeki maddenin yüzde 80’ini 3) Uzay İstasyonu’nda kritik yıl Columbia uzay mekiği 2003 yılında parçalara ayrılıp dağıldığı zaman Uluslararası Uzay İstasyonu’nda (ISS) kullanılması planlanan donanımın yalnızca yüzde 49’u yerine ulaştırılmıştı. Bu kaza, mekiğin 2010 yılınBu yıl yapılacak beş mekik seferi, ISS’nin boyutda kullanılarını yüzde 30 oranında büyütecek. mına son Su savaşları Özbekistan’dan Gazze’ye, Nepal’den Darfur’a Somali’den Çin’e, dünyanın pek çok bölgesinde binlerce kişinin ölümüne yol açacak kadar şiddetli çarpışmalara yol açıyor. Ancak bu savaşların giderek şiddetlenmesi, barışçıl yöntemlerin geliştirilmesini gerekli kılıyor. Birleşmiş Milletler’in tahminlerine göre 2025 yılında 7.9 milyara ulaşacak olan dünya nüfusunun 5 milyarı temiz su sıkıntısı çekecek. Nüfusun artması, yer altı sularının giderek yenilenmesinden daha hızlı tüketildiği anlamına geliyor. Bu soruna çözüm olarak dünyada yeni teknolojiler geliştiriliyor. Kirli ve tuzlu suların temizlenmesinde kullanılan tersosmos membran teknolojisindeki gelişmeler, daha ekonomik tuz arındırma tesislerinin kurulmasını sağlıyor. Kompozit malzemeler sayesinde 6) Küresel ısınmada metanın rolü azaltılacak Sibirya’nın uçsuz bucaksız düzlüklerinde yeni bir oluşum izleniyor. Toprağın büyük bir kısmını kaplayan permafrost (arktik bölgesinde devamlı don altında kalan toprak alt tabakası) eriyerek yerini arktik göllere bırakıyor. Bu erime küresel ısınmanın somut bir işareti olmasının yanı sıra Sibirya göllerinden havaya salınan metan, iklim değişikliğini körükleyen etdaha büyük bir tehlikeyi de menlerden biri. içinde barındırıyor. Bu göllerde eski bitki ve hayvan artıkları eriyip çürüdükçe, devasa miktarda metan gazı havaya salınıyor. Metan Yazının devamı arka sayfada 2007’de bizi neler bekliyor? OCAK • Detroit Auto Show’da bu yıl dünyanın dört bir yanında üretilen 700 otomobil sergilenecek. Bunların içinde benzin ve elektrikle çalışan hibridler, buharlı otomobiller yer alacak. • Microsoft, XP’nin yerini alacak Windows Vista adını verdiği işletim sistemini bu ay devreye sokacağını duyurdu. yakınına kadar yaklaşacak. Jüpiter bu mesafede aracı bir sapan gibi fırlatarak hedefine –cüce gezegen Plüton daha çabuk ulaşmasını sağlayacak. MART • Apple’ın uzun süredir beklenen iPod tasarımlı cep telefonunun piyasaya çıkması bekleniyor. Cep telefonunda üç megapiksel kamera ve Cingular tarafından desteklenen bir kablosuz hizmeti bulunacak. • Mart ayında başlayacak 4.Uluslararası Kutup Yılı nedeniyle 50’den fazla ülkenin Dünya’nın en uzak noktalarına keşif turları düzenlemesi CBT 1035/12 19 Ocak 2007 NİSAN • Bu yıl düzenlenecek olan IndyCars yarışmasına katılacak araçlar ya • Askeriyenin yıllardır üretmeye çalıştığı V22 Osprey adını verdiği eğik rotorlu HAZİRAN Endeavor’ın 11 gün sürecek Uluslararası Uzay İstasyonu görevine 7 astronot katılacak. Bunlardan ŞUBAT • NASA’nın New Horizons (Yeni Ufuklar) isimli uzay aracı Jüpiter’in 1.4 milyon mil CBT 1035/13 19 Ocak 2007 bekleniyor. Bilim adamları çok geniş bir veri havuzuna ulaşarak, buzulların erimesi, ozon tabakasının ve permafrostun incelmesi gibi konularda daha yeni bilgilere erişecekler. Ayrıca deniz ekosistemleri ve kutuplardaki vahşi yaşam konusunda ayrıntılı araştırmalar yapılacak. kıt olarak yüzde 100 yerli mısırdan elde edilen yakıtı kullanacak. • NASA’nın Messenger uzay sondası, Avrupa’nın Venus Express adı verilen uzay aracı ile buluşacak. Bu ikisi birlikte Venüs’ün toksik atmosferi hakkında tek başlarına öğreneceklerinden daha fazla bilgiye erişecekler. biri de uzaya çıkan ilk öğretmen olma şansına erişmek için 20 yıldır sırasını bekleyen 55 yaşındaki Barbara Morgan olacak. Kupası’nda insanlı takımları yenmek. EKİM EYLÜL • Video oyunlarının efsanevi ismi Will Wright (Sims’i • Airbus, A380 superjumbo jet uçağını, 20 aylık bir gecikme ile nihayet yolcularla buluşturacak • SanofiAventis isimli Fransız ilaç şirketi, uzun süredir beklenen diyet ilacı rimonabant’ı 2006 yılının sonlarında Acomplia adı altında Avrupa’da satışa çıkartmıştı. Bu ilaç yağ metabolizmasını düzenleyerek kilo vermeyi sağlıyor. 2007’nin sonlarına doğru ilacın FDA’nın onayından geçip 2008’de ABD’de de satılması bekleniyor. KASIM • Japonya’nın yüzen laboratuvarı Chikyu, deniz tabanından binlerce metre derinlere inerek depremlerin yarattığı tsunami’leri inceleyecek. Laboratuvarın ana hedefi Dünya’nın mantosunu delip geçmek. uçakları hizmete girecek. Helikopter gibi havalanabilen bu uçaklar, uçakların inemediği bölgelere malzeme ve personel desteği sağlayacak. ARALIK • Yılın sonuna doğru güneş yeni bir güneşfırtınası faaliyeti mevsimine girecek. 50 yıldır beklenen bu faaliyet, uyduları kızartabilecek, elektrik şebekelerinde kesilmelere yol açacak ve astronotların yaşamlarını tehlikeye sokacak. TEMMUZ • 2 Temmuz tarihinde Dünya Futbol Kupası Atlanta’da başlayacak. Ancak bu Kupa yalnızca robotlar arasında düzenlenecek. RoboCup World Cup adı verilen yarışmaya Sony Aibo köpekleri, cüce boyutlarda insan şeklindeki robotlar ve diğer robotlar katılacak. Amaç 2050 yılındaki Dünya Şampiyonlar yaratan) Spore adını verdiği oyunu piyasaya çıkartacak. Oyuncu oyuna tek hücreli bir yaratık ile başlayacak ve sürekli evrim geçirecek olan türler altı aşamalı bir yaşam sürecinden sonra galaksinin egemenliğini ele geçirecekler. 2007’DE BİLİM