Katalog

ZÜMRÜTTEN AKİSLER A.M. Celal Şengör EKŞİ TAT DUYUSUNDAN SORUMLU RESEPTÖR BULUNDU Amerikalı bilim adamları ekşi tat duyusundan sorumlu reseptörü buldular. Kaliforniya Üniversitesi’nden Charles Zuker, ekşi tat duyusundan tek bir proteinin sorumlu olduğunu söylüyor Nature dergisinde. PKD2L1 olarak adlandırılan protein, ilginç bir şekilde bedenimizin diğer bölgelerindeki asidi de uyarıyor. Tatlı, acı ve umami gibi tatlar, diğer reseptörler tarafından algılanmakta. Deneyler sırasında farelerdeki PKD2L1 geni devre dışı bırakıldığında kemirgenler, limon asidi ve diğer ekşi uyarı maddelerine tepki göstermemişler. Ekşiyi algılama yetisi, bozulmuş ya da ham yiyeceklerin anlaşılması için gerekli. Memeliler ekşi, tatlı, acı, umami ve tuzlu tat duyuları sayesinde çok sayıda tat kombinasyonlarını birbirinden ayırt edebiliyorlar. Yeni keşfedilen PKD2L1 proteini özellikle de sırt omuriliğinin sinir hücrelerinde görülmekte. Bilim adamları bu yüzden proteinin tat alma duyusu dışında bedendeki asit oranını da kontrol ettiğini sanıyorlar. zamanlar ilk kez, beklenildiği gibi birbirinden uzaklaşmak yerine bilinmeyen bir madde biçiminin bir çekim gücüyle bir arada tutulan bir galaksi kümesi gözlemlemişlerdi. Bilim adamları artık uzayın büyük bir kısmının bu maddeden oluştuğunu düşünüyorlar. Hiçbir ışın veya elektromanyetik ışın göndermediği için karanlık madde olarak adlandırılan madde bugüne kadar doğrudan doğruya gözlemlenemedi. Neden oluştuğu da hala bilinmemekte. Bilim adamları bugüne kadar sadece galaksilerin hareketleri ve yerçekimi kanunuyla karanlık maddenin varlığını dolaylı olarak kanıtlayabiliyorlardı. Röntgen teleskopu Chandra ve uzay teleskopu Hubble ve diğer iki teleskopla yaptıkları gözlemlerle Clowe ile birlikte çalışan araştırmacılar karanlık maddenin ışık üzerindeki etkisini kanıtlayabildiler. Bunun için de yerçekimi kuvvetinin ışık üzerinde etkili olduğu ve örneğin bir ışığı bükecek durumda olduğu bilgisinden yola çıktılar. Clowe bu amaçta teleskopları Bullet Cluster’e doğru çevirmişti. Astronomlar üç milyar ışık yılı uzaklıktaki iki galaksi kümesinin çarpışmasından kalan gaz bulutunu bu şekilde adlandırıyorlar. Uzaktaki galaksilerden gelen ışığın yani kütleçekim merceği görevini gören gaz bulutunun yönlendirilmesi sayesinde, teleskoplu gözlemlerle yapılan tah Yiyeceğimizden, içeceğimizden, rahatımızdan, hattâ belki kısmen sağlığımızdan bile fedakârlık edebiliriz. Ama millî eğitimimizden asla! İstifa Etmeli veya Görevden Alınmalı* Uzun bir zamandır Türkiye Cumhuriyeti'nin 59. hükumetinin Millî Eğitim Bakanıyla ilgili çok ciddî şikâyetler hem sözlü ve yazılı medyaya yansımakta, hem de kendisiyle çalışmak zorunda olan eğitimle ilgili pek çok görevli tarafından dile getirilmektedir. Bu şikâyetlerin en sık olanı, Sayın Bakanın Cumhuriyetin en temel dayanaklarından biri olan eğitim birliğine (=eski adıyla tevhidi tedrisat) sahip çıkmak yerine onu baltalayacak girişimlere destek vermesi veya bunları bizzat başlatması ve yürütmesidir. Bunların kamuoyunda en iyi bilineni, temel amacı imam yetiştirmek olan imamhatip meslek liselerini normal liselere rakip kurumlar haline getirme çabasıdır. Amacı orta eğitim düzeyinde din adamı yetiştirmek için dinsel bir eğitim veren bir eğitim kurumu, amacı muhtelif konularda yüksek eğitim vermek olan üniversitelere aday hazırlayamaz. Hazırlayabileceğini iddia etmek, din eğitiminin bilimsel yüksek eğitim için yeterli altyapı verebileceğini iddia etmek olur ki bu doğru değildir. Sayın Bakan üstelik lise biyoloji eğitimi içerisine bazı selefleri tarafından akılcı eğitimle mücadele etmek açık amacıyla bilinçli olarak sızdırıldığı yabancı bilimsel yayın organlarında bile çıkmış bilim dışı öğelerin "bilim adamları" tarafından kararlaştırıldığını söyleyecek kadar bilgisizlik ve/veya sorumsuzluk sergileyebilmiştir. Üstelik Sayın Bakanın ismi, akılcı eğitimi büyük bir beceriyle destekleyen bir üniversite rektörünün, haksız bir şekilde yakapaça hapse atılması olayına saygın bir yabancı gazete tarafından karıştırılmıştır. Türk basınında da yankı bulan bu yorum ne Sayın Bakan ne de 59. hükumet tarafından detaylı olarak yalanlanabilmiş, bahsi geçen gazetelerdeki imalar tekzip ettirilebilmiştir. Yakın zamanda patlak veren «tavsiye kitaplar» rezaleti ise, Sayın Bakanın bilgisi olmadığı iddiasıyla geçiştirilemeyecek kadar korkunçtur. Nasıl ki bir ordunun iflâsından Millî Savunma Bakanı veya hastanelerin görevlerini yapamayacak duruma getirilmelerinden Sağlık Bakanı sorumlu tutulursa, eğitimin de kalitesindeki tüm dalgalanmalardan ve hattâ kırılmalardan Millî Eğitim Bakanı doğrudan sorumludur. Bizzat kendi alanıma giren bazı lise ders kitaplarındaki korkunç durumu yayımladım, bu kitaplarla ilgili alanda en basit bir lise bilgisinin bile öğrenciye verilmesinin mümkün olmadığını gösterdim. Bakanlıktan buna en küçük bir reaksiyon gelmediğini de yayımladım. Sevgili okurlarım: Millî eğitim bir ulusun geleceğini tayin eden en önemli etkendir. Yiyeceğimizden, içeceğimizden, rahatımızdan, hattâ belki kısmen sağlığımızdan bile fedakârlık edebiliriz. Ama millî eğitimimizden asla! Millî eğitimden fedâkarlık, gelecekte emniyetimizden, refahımızdan, hattâ yaşamımızdan vazgeçmek demek olabileceği için bu konuda ulusça son derece hassas olmak zorundayız. Yavrularımıza iyi bir gelecek hazırlayabilmek için en fakirimizden en zenginimize, en kültürlümüzden en bilgisizimize büyük özverilere katlanıyoruz. İyi geleceğin iyi tahsille sıkı sıkıya bağlı olduğunu bildiğimizden çocuklarımıza en iyi tahsili vermeye çalışıyoruz. Ulusça bir kabahatimiz, en iyi tahsilin en yüksek diploma olduğunu sanmamızdan kaynaklanıyor. Onun için tahsilin kalitesine değil, alınacak diplomanın garantisine bel bağlıyoruz. Bu da politikacılarca gözümüzün boyanmasını kolaylaştırıyor. Ama bu konuda ehil kişilere kulak vermeliyiz. Çocuklarımıza gerekenin diplomadan ziyade gerçek bilgi olduğunu bilmeliyiz. 59. hükümetin Sayın Millî Eğitim Bakanı Doç. Dr. Hüseyin Çelik Bey taşıdığı akademik rütbenin tüm uygar dünyadaki şartı olan, uluslararası ortamda geçerli kabul edilen herhangi bir araştırma yapmayı yerine getirmemiş olduğu gibi, bakanlık görevinin gereği olan ülke millî eğitimini çağdaş bilimin gerektirdiği seviyeye ulaştırmak şöyle dursun, bugün gelebildiği seviyenin de altına çekmek yolunda çaba gösterdiği izlenimini vermiştir. Bu durumda bir bakan daha önce de söylediğim gibi, ya istifa etmeli ya da derhal görevden alınmalıdır. Yoksa fatura belki de altından kalkamayacağımız bir şekilde hepimizin başına patlayacaktır. * Ben bu yazıyı yazdığım zaman Sayın Milli Eğitim Bakanı’nın lise öğrencilerini istekleri hilafına imam hatip liselerine kaydettirdiği skandalı patlamamıştı. Artık Sayın Bakanın istifa etmesi veya görevden alınması yetmez. Kendisi mahkemeye verilmelidir. KARANLIK MADDE İÇİN KANIT VAR Astronomlar, karanlık maddenin varlığı için bir kanıt getirdiler. Karanlık madde, bilim adamlarının tahminlerine göre uzayın önemli bir kısmını meydana getirmesine rağmen, bugüne kadar doğrudan doğruya izlenemiyordu. Arizona Üniversitesi’nden Dougles Clowe ile çalışan araştırmacılar şimdi 3,4 milyar ışık yılı uzaklıktaki bir galaksi kümesinde karanlık maddenin çekim kuvvetini kanıtladılar. Karanlık maddenin varlığı neredeyse yetmiş yıldan beri tahmin edilmekte. Astrofizikçiler o 1E 065756 olarak bilinen galaksi kümesi, dikkat çekici biçimi nedeniyle "Bullet Cluster" olarak da isimlendirilmekte. Gözlemler onun iki büyük galaksi kümesinin çarpışmasıyla oluştuğunu göstermekte. minlerinin aksine çok daha fazla madde taşıdığını saptadılar. Bununla birlikte karanlık maddenin karakteri hakkında pek bir şey söyleyemeyen bilim adamları, karanlık maddenin kütle çekimi dışında bildik madde ile karşılıklı etki içine giremeyeceğini tahmin ediyorlar. Bu da Bullet Cluster’deki gibi bir çarpışmanın bile doğrudan doğruya etkili olmadığı anlamına gelmekte. Nilgün Özbaşaran Dede CBT 1016/5 8 Eylül 2006