Katalog

gencbilimci@hotmail.com Neden, niçin, nasıl? HAVANIN OYUNU GEREKEN MALZEME: bü ka bir ız Mutla likte yapın Balon r i b Büyük boy bir şişe Kaynar su İki adet kek kalıbı (ya da benzeri çukur iki kap) Buzlu su T! DİKKA üzle yüğün En güvenli enerji Enerji üretiminde yıllardır fosil yakıtlardan yararlanıyoruz. Oysa, bir yandan dünya nüfusu, diğer yandan enerji tüketimi hızla artmakta. Çevre kirliliği ve enerji kaynaklarımızın giderek azalması araştırmacıları yeni kaynaklara yönlendirmekte. Bir büyüğünüzün yardımıyla, kabın birine buzlu su, diğerine ise kaynar su koyun. Balonu şişenin ağzına geçirin ve şişeyi kaynar su dolu kaba koyun. Kaynar su dolu kapta duran balonu gözleyin. Ardından şişeyi buzlu suyun durduğu kaba koyun. NELER OLUYOR? Balonlu şişeyi sıcak suya koyduğunuzda balon şişer, soğuk suda ise söner. NEDEN? Şişe gözünüze boş görünse de içi hava molekülleriyle doludur. Moleküller ısınınca genişleyerek hareket eder. Balonun esnekliğinden yararlanarak içini doldurur. Şişeyi buzlu suya koyduğunuzda ise, soğuyan moleküller birbirine yaklaşarak daha az yer kaplarlar ve balonun içini dolduramazlar. Böylece balon söner. R üzgâr enerjisi uygarlığın ilk tarihlerinden bu yana kullanılmaktadır. Rüzgâr gücüyle hareket edenler denildiğinde ilk akla gelenler, yelkenli gemiler ve değirmenlerdir. Fosil yakıtların yerini alabilecek enerji kaynaklarından, güneş ve rüzgâr ise, üstünde çalışmalar yapılan iki güçtür. Rüzgar öncelikle elektrik üretiminde kullanılmaktadır. Dünyada rüzgâr gücüyle elektrik üretimi uygulaması ilk kez, 1890’lı yıllarda, Danimarka’da yapılmıştır. Başta Amerika Birleşik Devletleri olmak üzere, birçok ülkede kullanılan rüzgâr türbini sayısı 20.000’inden fazladır. Ülkemizde de enerji üretiminde rüzgâr türbinlerinden yararlanılan yerler vardır. Rüzgâr türbinleri genellikle, 2530 metre yüksekliğindedir. Yapılan çalışmalar 50 metrenin üzerinde rüzgâr türbinleri inşa edebilmeyi amaçlar. Çünkü, daha yüksek olmaları daha çok rüzgâr yakalayabilmelerini sağlayacaktır. Bu türbinler sadece elektrik üretmez, yeraltı sularının çıkarılması için de kullanılır. Çoğu, Kanada, ABD ve Avustralya’da bulunan ve rüzgâr gücüyle çalışan su pomalarının sayısı bir milyonun üzerindedir. DüşünEğlen 1. Penisilin hangi yıl bulunmuştur? a. 1903 b. 1928 c. 1990 2. Hangisi göze özgü değildir? a. Sarı benek b. Saydam tabaka c. Ter bezleri 3. Elektrik akımını hangi alet ölçer? a. Reosta b. Ampermetre c. Anahtar 4. Uzaya ilk giden canlı hangisidir? a. Köpek b. Kedi c. İnsan GEÇEN SAYININ ÇÖZÜMÜ: 1c, 2a, 3a, 4a Biliyor musunuz? SABUN VE BAKTERİLER Sabunlar sanılanın aksine antiseptik değildirler ve bakterileri öldürmezler. Ancak, sabunla yıkanmak derinin üzerinde biriken mikropların ve ölü hücrelerin akıp gitmesini sağladığından yararlıdır. Bakterileri öldürmek üzere özel olarak üretilmiş sabunlar da üretilir. Bu sabunların ambalajlarının üzerinde özellikleri belirtilmiştir. Zaten, derimizi sık sık sterilize etmemiz önerilmez. Çünkü bu işlem, mikroplara karşı direncimizi düşürerek, hastalıklara zemin hazırlar. RÜZGÂR ELEKTRİĞE DÖNÜŞÜYOR Dünyanın neresinde olursanız olun mutlaka rüzgar eser. Bu da rüzgâr aracılığıyla enerji üretmenin ne kadar akıllıca olduğunu ispatıdır. Rüzgârın gücünü elektriğe dönüştürebilmek için jeneratörün kanatları dönmeye başlar. Kanatlar döndükçe bağlı olduğu mili döndürür. Ve jeneratör, milin dönüşüyle elektrik üretir. Rüzgar türbinlerinin başlıca iki çeşidi bulunmaktadır. Birisi Fransız mucit Darrieus’un adıyla anılan ve rüzgârı her yönden yakalayabilen modeldir. Diğeri ise kanatları yeldeğirmenine benzeyen model. “Peki, rüzgar durduğu zaman ne olacak?” diye soracaksınız: Böyle bir duruma önlem olarak elektrik depolanır. Tükenebilir kaynaklar yerine, sürekliliği bilinen ve enerjisi depolanabilen rüzgâr, ileriye dönük en güvenilir enerji kaynaklarındandır. Rüzgârımız hiç eksik olmasın! CBT 1016/22 8 Eylül 2006