Katalog

gencbilimci@hotmail.com Neden, niçin, nasıl? HAVA YARDIMI GEREKEN MALZEME: Makas Cetvel İp İki parça kare şeklinde kesilmiş kumaş veya iki kumaş mendil Ağırlık yapması için klips Mendillerden birini tam ortadan düğümleyerek, diğerini de olduğu gibi yayarak dört kenarından dört parça iple bağlayın. Ardından her bir mendilin köşelerinden sarkan dört parça ipi bir klipsle birbirine tutturarak iki ayrı paraşüt yapın. Şimdi paraşütlerimizi yüksekçe bir yerden aşağı bırakarak gözleyelim. Ateşböcekleri Hiç geceleri ışıl ışıl yanan bir bahçe gördünüz mi? Eğer gördüyseniz onların ateşböcekleri olduğunu da biliyorsunuz demektir. Bu böcekler, kendi ışığını üreten çok sayıdaki canlıdan sadece biridir. u böceklerinin nasıl ışığıdı ancak 1980’lerde çözüme kavuşabilmiştir. Mesela, son yıllarda çok moda olan ve ortadan kırıldığı zaman ışıldayan çubuklar, ateş böceklerinin ışıma teknolojisi taklit edilerek üretilmiştir. Doğada, ışık yayan tek canlı ateş böceği değildir. Kendi ışığını üreterek yayan 2000’den fazla canlı türü var. Bunların birçoğu okyanuslarda bulunur. Bazı kurtçuklar, salyangozlar, balıklar, deniz kestaneleri hemen sayılabilecek örneklerdendir. Işık yayan böceklerin hepsi aynı yöntemlerle ışık yayarlar. Işık üretim biçimleri aynı olmasına karşın, ışıklarının renkleri farklı olabilir. Mesela turuncu, yeşil ve sarı en yaygın görülen renklerdir. Ateş böceklerinin ışığı, fotosit adı verilen bir hücredeki kimyasal hareketler sonucunda oluşur. “Işık hücresi” anlamına gelen fotositin bünyesinde taşıdığı iki kimyasal; lüsiferin ve lüsiferazdır. Işık hücresine oksijen gittiğinde bu iki kimyasal baz diğer kimyasallarla birleşerek enerjisi yüksek bir maddeye dönüşürler. Bir süre sonra enerjisini kaybederek normale döndüğünde ise kaybolan enerji ışık olarak açığa çıkar. Böceklerin türüne göre bu fotositler kimi zaman baş bölgesinde, kimi zaman göğsünde ve kimi zaman da vücutta bulunur. NELER OLUYOR? Ortası düğümlü paraşütümüz diğerinden daha hızlı yere düşecektir. B NEDEN? Yerçekiminin gücüyle yere doğru düşen şeyler, bir diğer yandan hava molekülleri tarafından itilmektedir. Hava molekülleri ters yönden baskı yaptıklarından, ne kadar geniş yüzeye baskı yaparlarsa, düşen madde de o kadar yavaşlayacaktır. Düğümlediğimiz paraşütümüz daha az hava molekülü ile temas ettiğinden yerçekiminin gücüne direnç oluşturamaz ve hızla yere doğru düşer. Paraşütler de böyle çalışır. Paraşütünüz açılmazsa, hava ile temasınız azalır ve yere düşersiniz. DüşünEğlen 1. Canlıların en küçük yapı birimi hangisidir? a. Hücre b. Doku c. Organ 2. Hangi gök cismi gezegen değildir? a. Plüton b. Vega c. Neptün 3. Hangisi çevreye zarar vermez? a. Düzenli avlanma b. Fosil yakıt kullanımı c. Yapay gübre kullanımı 4. Hangi bezin anormal büyümesine guatr denir? a. Epifiz b. Hipofiz c. Troit GEÇEN SAYININ ÇÖZÜMÜ: 1b, 2a, 3c, 4a IŞIK, EŞ BULMAYI VE AVI KOLAYLAŞTIRIYOR Ateş böceklerinin ışık yakma nedeni bizimkiyle uzaktan yakından ilişkili değildir. Biz, karanlıkta yolumuzu bulmak, yaptığımız işi görebilmek için yakarız ışıkları. Onlar ise haberleşmek için. Çok sayıdaki ateş böceği türü birbiriyle haberleşirken farklı bir ışıma periyodu kullanır. Tıpkı deniz fenerlerinin her birinin kendine özgü bir sinyal sistemi olduğu gibi. Yapılan araştırmalar, ateş böceklerinin ışıklarını genellikle eş bulmak için kullandıklarını göstermiştir. Bunun en geleneksel biçimi şöyle olur; Önce, erkek ateş böceği dişiye bir sinyal gönderir. Dişi de tek bir ışıkla sinyali aldığını bildirir. Bazı türün dişileri en uzun ışık yakan ateşböceğini tercih ederken, bir diğerininkiler en sık ateş yakan böceği tercih edebilirler. Bu ışıma gücünü avlanmak için tuzak olarak kullananlar da vardır. Bazı ateş böceği türlerindeki dişi böcekler, bir başka türün dişisini taklit eder. Erkek böcekten gelen sinyale cevap vererek onu tuzağa düşürürler. Biliyor musunuz? ABAKÜS Hareketli parçalardan oluşan ilk mekanik hesap makinesidir. Yaklaşık 5000 yıl önce Babil’de icad edilmiştir (Günümüzde Irak ile İran ülkelerinin bulundukları yer Babil’dir). Daha sonra Çinliler’in geliştirerek, deniz ticareti aracılığıyla dünyaya yaydığı bu alet tüm dünyada, hemen her dönemde kullanılmıştır. Halen birçok ülkede temel matematik eğitiminde kullanılmaktadır. CBT 1014/22 25 Ağustos 2006