Katalog

ARGE Destek jesi desteklenen firmalardan %82’si KOBİ (çalışan sayısı 200’den az) %18’i büyük (çalışan sayısı 200’den fazla) firmalardır. Tablo 2 ve 3: Yorum 2: Her yıl ilk kez başvuran firma sayısının 2000 yılından itibaren sürekli artış gösteriyor olması söz konusu desteklerin yavaş da olsa yaygınlık kazanması açısından olumludur. Benzer bir yorumla; daha önce de başvurmuş firmaların yeni başvurularının özellikle 2000 yılından itibaren sürekli artış gösteriyor olması, sınırlı da olsa firmalarda ArGe faaliyetlerinin yerleşmekte olduğu biçiminde yorumlanabilir. Tablo 4: (milyon dolar) Ödenen Destek Tutarları Tablo 7: Yorum : TİDEB’tarafından değerlendirilmesi yapılan toplam 3130 projeden 2641’i kabul edilmiş, 489’u reddedilmiştir. Buna göre kabul oranı %84,4, red oranı ise %15,6’dır. TTGV’ye yapılan toplam 1478 başvurudan 473’ü kabul edilmiştir. Buna göre kabul oranı %67, red oranı ise %33’tür. Red oranlarının düşük veya yüksek olması konusunda bir yorumda bulunmak yerine; red oranlarının azaltılmasını sağlamak üzere her iki destek aracının amaç ve kapsamının anlatılmasını ve anlaşılırlığını ve doğru hazırlanmış başvuruların yapılmasını sağlayacak önlemlerin Kurumlarca alınması Tablo 9: Tamamlanan Proje Maliyetlerinin Gider Kalemlerine Dağılımı (%) gerektiğini söylemek daha uygun olacaktır. Tablo 4: Yorum : Artan ve gerçekleştirilen proje sayısına paralel olarak toplam ödemlerin de yıllara göre artması beklenir ise de (2002 yılı dışında) özellikle 2005 yılında ödemelerde gerçekleşen artış dikkat çekicidir (2004’te yapılan 45.6 milyon dolar ödemeden 2005’te %200 artışla yapılan 91.2 milyon dolar ödemeye). Tablo 5: (milyon dolar) Tablo 8: Yorum : TİDEB’e sunulan projelerin ortalama tahmini proje birim maliyeti KOBİ’ler için 340,000 $, büyükler için 740,000 $ ve ortalama yaklaşık 500,000 $ düzeyindedir. Projelerin %85,7’si 500,000 $’dan küçük, %14,3’ü ise 500,000 $’dan büyüktür. 1,000,000 $’dan büyük projelerin firmalar aynı zamanda teknolojik altyapılarını ve ölçmetest ve analiz cihazları eksikliklerini gidermeyi de amaçlamaktadırlar. Bu desteklenmesi gereken bir durumdur. ArGe desteklerinin önemli amaçlarından biri de teknoloji transferlerinin, üniversite ve araştırma kurumlarıyla işbirliklerinin ve danışmanlık işleyişinin oluşmasıdır. ArGe teşviklerinde bu amaca ilişkin harcamalar, "Danışmanlık Hizmeti ve Diğer Hizmet Alımları" ile "Yurtiçi ArGe Kurum ve Kuruluşlarına Yaptırılan İşler" başlıkları altında gösterilmektedir. Yurtiçi ArGe kurumları ile kurulan ilişkilerle ilgili sayısal veri ve ilişkinin niteliği konusunda bilgi yoktur. Proje maliyetleri içinde "Yurtiçi ArGe Kurum ve Kuruluşlarına Yaptırılan İşler" in ortalama %3 olması, "üniversitesanayi" işbirliği anlamında çok yetersiz bir düzeyi ifade etmektedir. Bir de üniversite ve araştırma kurumlarında yaptırılan test ve analiz hizmetlerinin de çoğunlukla bu kalemde gösterildiği düşünülecek olur ise bu oranın daha da düşük olacağı söylenebilir. "Danışmanlık Hizmeti ve %83’ünün (3043) beş ilden (yalnızca İstanbul ve Ankara, %59) gelmiş olması ve projelerin 49 ile yayılmış olduğu dikkate alındığında ArGe ve yeni ürün geliştirme konusunda önemli bir farkındalık sorunu ve proje hazırlama konusunda güçlük yaşanmakta olduğu söylenebilir. Ayrıca Gaziantep ve Konya gibi imalat sanayisinin yoğun olduğu illerden başvuruların sırasıyla %1,4 (50 proje) ve %1,5 (55 proje) gibi düşük oranlarda gerçekleşmesi bu illerdeki sanayinin ArGe ve yenilikçilik yetkinliği konularında sorunları olduğuna işaret etmektedir. Yine tekstil konusunda önemli bir merkez olan Denizli ilinden %0,7 oranı ile yalnızca 26 projenin başvurmuş olması da tekstil sektöründe teknoloji geliştirmedeki düzeyiyle ilgili ipucu vermektedir. Tablo 11 Tablo 8: (milyon dolar) Proje Büyüklükleri Tablo 5: Yorum : 19962002 yılları arasında %15%23 arasında değişen "Ödenen Tutar/Sunulan Harcama Tutarı" oranının izleyen 20032005 yıllarında %40’ın üzerine çıkması, ArGe Yardımlarının özelliği olan harcamaların yapılması sonrası hibe desteğin verilmesi ve genellikle gecikmeli ödeme yapılmasından kaynaklanan şikayetleri azaltacak boyuttadır. Geri ödemelerde değerlendirme süreci ve firmaların zamanında başvurmamalarında yaşanan aksaklıklar dikkate alındığında erişilen bu oranın olumlu olduğu söylenebilir. Ayrıca son yıllardaki bu olumlu gelişmenin, var olan kaynakların siyasi iradece kullandırılması konusundaki istekliliğin bir işareti olması da olumlu bir diğer noktadır. Tablo 6 Tablo 11: Yorum : Projelerin Bölgelere dağılımı ülkemizin bölgeler arası gelişmişlik düzeyini yansıtmaktadır. TTGV tarafından desteklenen projelerin %53’ü Marmara Bölgesinde, %25’i İç Anadolu Bölgesinde bulunmakta, bunu %17 ile Ege Bölgesi izlemektedir. Bu dağılım TİDEB dağılımı ile paralellik taşımaktadır. Tablo12: Değerlendirme Sürecinde Hakem ve İzleyici Kullanımı (*) DÜZELTİLMİŞ: TİDEB projelerine öngörülen toplam proje maliyetinin gerçekleşme oranı olan %57 esas alınarak yapılan düzeltme sayısı ise 198’dir (%5,4). 100.000500.000 ABD Doları aralığında olan TİDEB projelerinin oranı yaklaşık %85,7, TTGV projelerinin ise %71’i olduğu görülmektedir. Bu verilerden hareketle genellikle projelerin ArGe ve jenerik niteliğinin yüksek olmadığı yorumu yapılabilir. Tablo 6: Yorum : TİDEB’e başvuran firmalardan %81,2’sininin projelerin %57,6’sını sunmaları; KOBİ’lerin genellikle tek veya az sayıda proje sunmaları ile, desteğin %35,4’ünü almaları ise proje boyutunun (harcamaların) düşük olması ile açıklanabilir. Tablo 7: Sunulan Projelerin Kabul/Red Oranları Tablo 9: Yorum : Maliyet kalemleri içinde en yüksek oranın (%42) personel harcamalarında olması ArGe projeleri için olağan karşılanması gereken bir durumdur. Alet/Teçhizat/Yazılım/Yayın harcamalarının oranı toplam maliyetler içinde %19’dur. ArGe proje faaliyetlerine başlayan Diğer Hizmet Alımları" kaleminin toplam maliyetler içinde %15 olarak yer alması ilk elde olumlu görünse de bu kalemin önemli bir bölümünün proje gereği özellikle prototip imalatında dışardan alınan hizmetlerin oluşturduğu düşünülür ise gerçek anlamda danışmanlık gerektiren "knowhow" aktarımı, ürün geliştirme veya teknoloji transferi gibi konulara danışmanlık harcamaların oranının oldukça düşük kalacağı söylenebilir. Sonuç olarak; ArGe faaliyetlerinde önemli bir yer tutması beklenen üniversite ve araştırma kurumları ile ilişkiler ve danışmanlık hizmetleri alanında önemli bir yetersizliğin olduğu açıktır. Tablo 10: Yorum : TİDEB projelerinin Tablo 10 Tablo 12: Yorum : Yukarıdaki tabloda proje hakem ve izleyiciliği hizmetinin üniversitelerden, kaç kez alındığı ve toplam hizmet alımı içindeki oranları gösterilmektedir. Buna göre, Tabloda yer alan sekiz üniversite ve TÜBİTAK’tan alınan hizmetlerin toplam oranı %80, diğer 49 üniversiteden alınan hizmetlerin oranı ise %20’dir. Bu oranlar kullanılan hakem sayıları için de geçerlidir. ÜNİVERSİTESANAYİ İŞBİRLİĞİ ArGe teşviklerinden beklenen bir diğer önemli çıktı; projelerin değerlendirme Yazının devamı arka sayfada 994/19 8 Nisan 2006