Katalog

Bellek süreçte şöyle bir yol izliyor: Önce bir deste iskambil kâğıdını karıştırıyor. Daha sonra desteden üç kart seçiyor. Bunlar maça 7’lisi, sinek kızı ve maça 10’lusu olsun. Cooke bu üçlü ile ilgili şu öyküyü kurguluyor: "Destiny’s Child el çantasını Franz Schubert’in suratına çarpıyor." Bir sonraki üç kart kupa papazı, maça papazı ve kupa valesi olsun. Bu üçlüyle ilgili öykü ise şöyle: "Amiral Nelson elinde ters duran bir gitar tutuyor". 46 karta daha bu şekilde öyküler kurguladıktan sonra Cooke yeni desteyi hiç hata yapmadan sıraya diziyor. Cooke bunu nasıl yapıyor? Cooke her karta özel spesifik bir insan, fiil ve nesne atfediyor. Sözgelimi maça 7’lisi her zaman insan olarak (bu örnekte insanlar) Destiny’s Child isimli grubu, fiil olarak fırtınada yürümek ve nesne olarak bir kayığı temsil ediyor. Kupa kızı her zaman arkadaşı Henriette’i, fiil olarak el çantasını birinin suratına çarpmayı, nesne olarak da bir dolap dolusu giysiyi temsil ediyor. Cooke bir deste kâğıdı ezberlemeye çalışırken kâğıtları üçer üçer ele alıyor. Üç kart birlikte ele alındığında bir insanın bir nesneyle yaptığı hareketi gösteren tek bir görüntü oluşturuyor. Üçlü içindeki ilk kart kişiyi, ikincisi fiili, üçüncüsü nesneyi oluşturuyor (İngilizce gramer kurallarına uygun şekilde). Daha sonra bu görüntüleri mümkün olduğunca kolay anımsayabileceği bir rota/düzen içinde yerleştiriyor. Anımsama zamanı geldiği zaman Cooke bu düzeni takip ediyor ve görüntüleri kartlara dönüştürüyor. İşte bu nedenle yarışmacıların beyin MR’larında görsel bellek ve uzamsal navigasyon bölgeleri faal durumdaydı. Cooke, uzun bir sayı zincirini ezberlerken de bu teknikten yararlanarak, sayıyı görsel bir zincir haline getiriyor. Bunu yapmak için, 000’den 999’a kadar üç basamaklı sayılardan oluşan bir görüntü repertuarı oluşturuyor. Sözgelimi Cooke’a göre 227, kendini açlığa mahkum etmiş Kurt Gödel’i temsil ediyor. 614 ise Marijuana içen Bill Clinton’ı çağrıştırıyor. rın üzerinde hâlâ sayıları ve heceleri görebiliyordu. Zaman içinde bilgileri unutmak için bu bilgilerin anlamsız olduğuna kendini ikna etmesi gerektiğini keşfetti. Florida State University’den psikolog K. Anders Ericsson, Shereshevski’nin yeteneklerini, uzun bir çalışma evresinden sonra herkesin kazanabileceğine inanıyor. Bu yönde bir öğrencisine anımsama egzersizleri yaptırdı. Deneyin sonunda öğrencisi dünya şampiyonlarına yakın derecede güçlü bir bellek geliştirebildi. Bu çalışmanın sonucunda Ericsson insanların doğuştan üstün bir belleğe sahip olmadığına kesinlikle inandı. Doğalcılar üzerinde yapılan eski araştırmaları incelediği zaman bunların olağanüstü belleklere kavuşmasının altında farkında olmadan uyguladıkları bazı teknikler ve uzun egzersizlerin yattığını fark etti. Genellikle olağanüstü güçlü bir bellek, tek tip bir malzeme ile ilgilidir. Ericsson bu konuda görüşlerini şöyle dile getiriyor: "Bu kişilerin ezberledikleri malzemeye bir göz attığımız zaman, pek çok insanın bunları ezberlemek için bir saatlerini bile harcamak istemeyeceklerini anlayabiliriz, çünkü malzeme pek çok kişiye saçma gelebilir. Ancak bu kişiler ezberlemek için en az 50 saatlerini veriyorlar ve sonuçta bu konuda olağanüstü bir belleğe kavuşuŞimdi anımsadığınız doğru isimleri altlarına yazın. Bakalım ne kadar doğru bulacaksınız? yorlar. Ben birden fazla konuda olağanüstü bir belleğe sahip bir inSimonides’in bu keşfinden sonra, lo lar, anlamsız bilgileri beynin düzenleyip sanın varolduğuna inanmıyorum. Sheresci yöntemi eski Yunanistan’da söylevleri saklayabileceği şekle dönüştürecek tekhevski bu olağanüstü belleğini loci teknive metinleri ezberlemekte kullanılan po niklerden yararlanıyor. ğine çok benzer bir teknik üzerinde uzun püler bir teknik haline geldi. Aristo bile Stratejistler yalnızca birkaç tip şeyi seneler çalışarak elde etmiş olabilir." bu konuya değinmişti. Daha sonra teknik ezberleme konusunda yeteneklidir. Oysa Roma İmparatorluğu sınırları içinde yayılmaya başladı, çünkü matbaa makinesinden önce klasik eğitimde anımsama sanatına büyük önem veriliyordu. Bugün dış destekler doğal belleğe yardımcı oluyor. Bunların başında PalmPilot’lar, cep telefonları, Google gibi arama motorları ezberi gereksiz hale getiriyor. Bugün modern toplumumuzda loci yönteminin kullanıldığı tek yer Dünya Bellek şampiyonası’dır. doğalcılar, çok çeşitli alanlarda güçlü bir belleğe sahiptirler ve bunları daha uzun süre beyinlerinde saklayabilirler. Doğalcılara en iyi örnek ünlü Rus gazeteci V. Shereshevski’dir. 10 yıl önce ezberlediği uzun sayıları, şiirleri ve anlamsız hece zincirlerini hatırlayabilen Shereshevski’nin, güçlü belleğinin yanı sıra başka bir özelliği daha vardı. O da sinestezi hastası olmasıydı. Bu hastalıkta duyular arasında sınırlar kalkar ve tüm duyular birbirine karışır. Örneğin, her rakam bir renk ile ilgilidir veya her sözcüğün bir tadı vardır. Sinestezik tepkiler beynin birden fazla bölgesinde reaksiyonlara yol açar. Böylece anımsamak kolaylaşır. Ancak bu durum sorunlara da yol açar. Shereshevski "Yemek yerken kitap okuyorsam, okuduğumu anlamakta zorlanırım, çünkü yediklerimin tadı anlamları örtüp, yok eder" diyordu. REKORLAR KİTABINDAN Ericsson bu araştırmaya başladığı zaman Shereshevski çoktan ölmüştü. Ancak Ericsson, Rajan Mahadevan adındaki, belleğinin doğal olarak güçlü olduğuna inanılan bir diğer bellek şampiyonu üzerinde inceleme yapma şansını elde etti. 1957 yılında Hindistan’da doğan Mahadevan 5 yaşındayken, geniş bir otoparktaki arabaların plakalarının tümünü ezberleyebiliyordu. Ayrıca pi sabitini 31.811 basamağına kadar ezberlediği için Guinness Dünya rekorları kitabına geçti. Mahadevan, Colorado Üniversitesi’nde psikoloji üzerinde doktora çalışmalarını sürdürürken Ericsson’ın laboratuvarında çalışma şansını elde etti. İkili uzun süren araştırmalarının sonucunda, güçlü belleğin doğal bir yetenek olmadığını ve saatler süren egzersizlerin sonucunda kazanıldığı sonucuna vardılar. Mahadevan, Ericsson ile birlikte yürüttükleri çalışmalarının sonucunu şöyle özetliyor. "Güçlü bir belleğe doğuştan sahip olduğumu söylemek isterdim. Ama söyleyemiyorum, çünkü bendeki sonradan edinilmiş bir yetenektir. Bu da bence daha önemli." Reyhan Oksay Kaynak: Discovery, Nisan 2006 LOCİ YÖNTEMİNİN GEÇMİŞİ Görüntüler ne kadar birbiriyle ne kadar uyumluysa unutması o kadar zor olur. Fakat en anlamlı bilgi bile çok fazla olduğu zaman hatırlanması zorlaşır. İşte bu nedenle yarışmacılar görüntüleri hayali bir rota üzerine oturturlar. "Loci" (losay okunur) yöntemi olarak bilinen bu teknik, MÖ 477 yılında Sisamlı şair Simonides tarafından ilk kez geliştirildi. Simonides, asillerin bir araya geldiği bir ziyafette, damın çökmesi sonucunda hayatta kalan tek kişiydi. Ölenler tanınamayacak kadar kötü ezildiği için Simonides, yemek masası çevresindeki kişileri anımsamaya çalışarak ziyafete katılanların listesini oluşturmayı başardı. Bu süreçte Simonides beynimizin görüntüleri ve uzamsal bilgileri anımsamakta çok yetenekli olduğunu keşfetti. Evrim psikologları bunu şöyle açıklıyor: Büyük bir olasılıkla atalarımız en son yemek buldukları bölgeyi veya kaldıkları mağaranın yolunu hatırlamak için görsel belleklerini devreye sokuyorlardı. FOTOGRAFİK BELLEK Yaygın inancın tersine bilim adamlarının çoğu fotoğrafik belleğin loci yöntemini silip süpüreceğine inanmıyor. Bazı insanlar kendilerinde fotoğrafik bellek olduğunu iddia etse de insanların beyinlerinde görüntü karelerini depolayıp, ileri bir tarihte hiç eksiksiz hatırladığına ilişkin bir kanıt henüz söz konusu değil. Eğer fotoğrafik bellek bir efsane ise, doğal yollarla edinilmiş başka üstün bel lek türleri var mıdır? John Wilding ve Eli zabeth Vallentine’e göre var. Bunlar güçlü belleğe sahip olduklarını iddia eden insanları doğalcılar ve stratejistler olarak iki gruba ayırıyorlar. Örneğin Cooke ve kendisi gibi Dünya Şampiyonasına katılan yarışmacıların pek çoğu stratejisttir. Bun UNUTMAYI ÖĞRENMEK Shereshevski’nin bir diğer sorunu da unutmayı öğrenmekte zorlanmasıydı. Bunun için yazdıkça unutacağı umuduyla ezberlediklerini kâğıda dökmeyi denedi. Ancak bu da sorunu çözmedi. Yazdığı kâğıtları yakmayı denedi ama yanan kâğıtla 994/14 8 Nisan 2006