Katalog

Paleontoloji Tiktaalik roseae: Sudan karaya çıkışın öncüsü Son günlerde kol ve ayağa benzer yüzgeçleri olan bir balık fosilinin bulunması Darwin’in evrim kuramının bir kanıtı olarak değerlendiriliyor. Bu keşfin bilim adamlarını bu kadar heyecanlandırmasının bir nedeni de gayri resmi olarak fishapod (ayaklı balık) adı verilen fosilin, yaşam tarihinin en ilginç dönemlerinden birinde, Devonian’da yaşamış olması. Söz konusu dönemde denizlerde ve nehirlerde yüzen canlılar, karaya çıkıp sürünmeye, yürümeye ve koşmaya başlamışlardı. ishapod’un zaman içinde amfibiklere, sürüngenlere, dinazorlara, kuşlara ve memelilere uzanan uzun zincirde eksik olan halkayı tamamladığı düşünülüyor. Gerçekten de fishapod, bilimsel adıyla Tiktaalik roseae’nin (Inuit dilinde sığ sulardaki iri balık), anatomik olarak yuvarlakyüzgeçli balık olan Panderichthy (1920 yılında Letonya’da bulundu) ve Acanthostega (fosili 20 yıl önce Grönland’da bulundu) adı verilen tetrapod’lar (dört ayaklı omurgalılar) arasında yer aldığı ileri sürülüyor. Bu fosiller, bütün olarak ele alındığında balıktetrapod dönüşümü ile ilgili eski tabloyu tersyüz ediyor. Eski tablo, modern akciğerlere sahip balıkların sudan çı F ACANTHOSTEGA’DAN TİKTAALİK ROSEAE’YE Tiktaalik roseae’yi bulan ekipten Chicago Üniversitesi paleontologlarından Neil Shubin ve meslektaşı Ted Daeschler, Acanthostega’nın tuhaf görünümlü el bileği ve bir perde ile örtülü beş parmağının çok yararlı bir uzantı olduğunu iddia ediyor. Hayvan bu organı yardımıyla kafasını suyun dışında tutabilirken, sualtında pusuya yattığı sırada gizlendiği yerde tutunabiliyordu. Bu arada sıcak sığ sularda yaşayan hayvanın çürümekte olan bitkilerin yarattığı olumsuz koşullar nedeniyle karadaki yeni koşullara uyum sağlayabilmesi için solungaçlarla birlikte akciğerleri ile hava yutarak hayatta kalmaya çalışıyordu. Fishapod, Balık Dönemi olarak bilinen 410356 milyon yıl önceki Devonian döneminin ekolojik avantajlarından yararlanan ilk organizmaların başında geliyor. Devonian’ın ilk başlarında kıtalar çıplak kayalardan oluşuyordu. Ve kayaların üzerinde insanın ayak bileğini aşmayan yükseklikte az miktarda bitkiler bulunuyordu. Bu bitkiler nehir kenarlarında ve sulak arazilerin bulunduğu yerlerde göze çarpıyordu. Devonian döneminin sonlarına doğru ise bitki örtüsü sıklaşarak dünyanın ilk ormanlarını oluşturdular. Bilinen en eski tetrapod (dört kolu/bacağı olan omurgalı hayvan) Icthsostega, Tulerpeton ve Acanthostega’dır. 365 milyon yıl öncesine dayanan Devonian çağının son dönemlerinde yaşayan bu hayvanlar genellikle suda yaşar. El bileği, ayak bileği ve parmaklar tetrapod kol/bacaklarını yüzgeçlerden ayırır. Tiktaalik roseae’nin göğüs yüzgeci, anatomik ve işlevsel açıdan yüzgeç ile kol/bacak arasındaki geçişin en güzel örneklerinden biridir. larını düzleştirilerek yeni sulak alanlar yarattı. Bunlar atmosfere oksijen pompalayarak Yeryüzü’nün büyük, havasoluyan yaratıklara uygun hale gelmesini sağladı. Ayrıca organik döküntüler çıkartan bitkiler yeni bir yiyecek zincirinin temelini oluşturdular. Bakteri, mantar ve küçük antropod’lar (kabuklu hayvanları ve böcekleri kapsayan hayvan grubu) bu döküntülerle beslenerek geliştiler. Küçük balıklar antropod’ları yiyerek gelişti; büyük balıklar küçük balıkları yiyerek gelişti; bu büyük balıkların arasında fishapod’ların düz yüzgeçli ataları da vardı. Bunlar bitkilerin bulunduğu sığ sulak alanlar hayvanlar için gıda bakımından zengin ve düşmanlarının az bulunduğu güvenilir bölgelerdi. Kol ve bacak gibi özellikler Hox genleri denilen güçlü bir gen ailesi tarafından yönetildiği için fishapod’lara özgü özellikler hem gelişim biyologlarını hem de paleontologlarını ilgilendiriyor. Cenevre Üniversitesi’nden genetikçi Denis Duboule ve meslektaşları Hox genlerinin kol/bacak gelişimini iki aşamada kontrol ettiğini gösteriyor. Duboule bu konuda şöyle konuşuyor: "Aynı genler işin içinde olmakla birlikte, farklı sür e ç l e r kol/bacak ve el/ayak gelişimini yönlendiriyor." Bütün bunlar, bir açma/kapatma anahtarı gibi çalışan bir DNA parçası tarafından nasıl ve ne zaman açıldığına bağlıdır. Balıklarda da bu anahtarın bir versiyonu bulunur. Örneğin zebra balığında (Devonian döneminde yassı yüzgeçlilerin oluşumuna yol açan dikenli yüzgeçleri olan bir balık türü) bu dizilimin yalnızca bir parçası bulunurken, koelakant’larda (akciğerli balıklara yakın akraba yuvarlak yüzgeçli balıklar) bunun daha fazlası bulunuyor. Öyle ki en fazla DNA parçası fishapod’larda bulunuyor. Bütün bunlar pek çok biyolog için şaşırtıcı sonuçlar değil. Brown Üniversitesi’nden evrimin en katı savunucularından biri olan biyolog Kenneth Miller bu konuda şöyle konuşuyor: "Geçiş dönemlerine ait fosillerin varlığı son 20 yıldır biliniyor. Buna karşı çıkmak savunulamaz. Evrime karşı çıkan bazı insanlar hâlâ kayıp halkaların olduğunu ileri sürüyor. Ancak bunları ikna etmenin ne denli zor olduğunun herkes farkında. Tiktaalik roseae gibi buluşlar evrim konusunda kararsız olan insanların gerçeği görmelerine yardımcı olacağı için bence çok yararlıdır." Kaynak: www.evolutionnews.com www.npr.org kıp karada emeklediğini resmediyordu. Ancak bu görüntü kesin olarak Acanthostega’ya uyum sağlamıyordu. Çünkü Acanthostega’nın kısa, cılız bacakları karada hareket etmeye uygun değildi. Tam tersi Cambridge Üniversitesi paleontoloğu Jennifer Clack’a göre Acanthostega suda yaşama uyum sağlamak için kol/bacak ve akciğerleri olan bir deniz yaratığıydı. Ve bu senaryonun gerçeklik payı son buluntuların ışığı altında biraz daha anlam kazanıyor, çünkü bu senaryo, fishapod gibi geçiş dönemi yaratıkları için doğal seçilime uygun koşulları yaratmış oluyor. Fishapod, en sonunda insana kadar uzanan gelişim sürecinde, deniz yaratıklarından kara hayvanlarına geçişteki kritik adımı temsil eder. BİTKİLER ORTAYA ÇIKIYOR Bu arkaik bitkiler tetrapod’ların yolunu açtı. Bitkiler, nehir ve ırmakların kenar İlk deniz kabukları ve mercanlar İlk balık İlk kara bitkileri İlk tetrapod’lar İlk sürüngenler İlk memeli benzeri sürüngenler İlk d 997/10 29 Nisan 2006