Katalog

Bilim ve Düşünce Tarihi lsefe Bilim, Fe İstatistik Umum Müdürü Camille Jacquart yazıyor ve S a n a t Dergisi n HAYAT’ta Seçmeler adır Osman Bah m Hazırlayan: l.co ai an@hotm bahadirosm Türkiye’de İstatistik Teşkilatı ları değerden düşüren topoğrafya ve toplama hatalarıyla çocukça hareketlerin önünü almak için bu tür yayınların idaresini, baskı işlerinde uzman, ciddi özen göstererek seçilen belgeleri yayınlamaya yeterli kimselere vermek ve onları hali hazırda sahip olmadıkları mükemmel baskı araçlarıyla donatmak lazımdır. Yeni Türk harfleri her hususta olduğu gibi bu sahada da ilerlemeye hizmet edecektir. İktisat doktoru Vedat Nedim Beyefendi’nin sorularına cevap Efendim, Şahsım için nazikane, bağlı olduğum görev için ilginç, sizin için de, taşıdığınız yüksek endişeler bakımından şerefli davetinize cevap vermemek için nezaketten nasipsiz olmam gerekirdi. Türkiye’de istatistik teşkilatına ait Hayat mecmuasında yayınlanan makalenizden pek duygulandım. Buna tamamen memnuniyet yaratıcı cevap vermeye çalışacağım. Ancak bir yabancı uzman olduğumdan bu durum dahilinde memleketinizde istatistik işlerini ilerletmek için bildiklerimin, yaptıklarımın hepsini söylemeyeceğim, bunu da şüphesiz takdir edersiniz. Türkiye’de istatistik teşkilatının kusurlu olduğu, daha doğrusu istatistik işlerindeki teşkilat noksanı hakkındaki bakış açılarınıza ve bunun düzeltilmesi hususundaki fikirlerinize genel olarak katıldığımı bilmeniz yeterlidir. Bu sonuca varmak için önce yaptığım şeylerin hepsini söylemeyeceğim. Çünkü çeşitli dairelere ait istatistiklerin ıslahı amacıyla yaptığım teklif ve değerlendirmelerin bir çoğu idari evrak arasına girmiştir. Bunları hükümetin kararı olmadan kamuoyuna sunmaya da kendimi yetkili görmüyorum. Bu nedenle ancak hükümetin onayladığı tekliflerimden bahsedecek ve düşündüğüm diğer ıslahattan da bahsetmeyecek yahut onlara pek az temas edeceğim. İstatistiklerin sistematik ve merkezî olması gerekir na göre genel çıkar arzeden bütün istatistik memurlarının meslekte yetiştirilmesini yani ler, İstatistik Umum Müdürlüğü tarafından beklenenden az olan doğru toplamaların yayapılacaktır. pılmasını, usul ve düzen dahilinde çalışılmaDoğrudan doğruya dairelerin faaliye sını, açık bir görüşe sahip olunmasını ve butiyle ilgili diğer istatistiklerde de İstatistik nun tablolara, başlıklara ve diğer istatistik Umum Müdürlüğü, her tarafta bilimsel usul çalışmalarına yansıtılmasını sağlamaya çalışıler uygulanmasını ve bütün istatistik faaliye yorum. Bu konuda dairemiz memurları haritinin genel bir hedefe bağlı olmasını sağla cinde yapılmış bir şey yoktur ve bu da benim mak amacıyla denetim ve düzenleyicilik vazi kabahatim değildir. fesini görecektir. UZMAN MEMURLAR GEREKİR Bu kanun teklifinin, halk ve daireler Türkiye’nin bütün köylerinde istatistik tarafından gösterilen dirençten, kötü niyetten ve hayal kırıklığından ileri gelmediğinin birimleri bulunmasını sağlayacak bir projeye bilinmesini isterim. İstatistiklerin merkezileş taraftar olduğumu söyleyenler olursa inantirilmesi hakkındaki kanun tasarısı, resmi is mayınız ve benim yanıltmaca tohumları ektatistik işlerinin genel gerekliliklerinden doğ meyeceğime güveniniz. Dairemizin halen hiçmuştur. İstatistik işlerinin düzenlendiği ve bir vilayette istatistik birimi yoktur ve bu son zamanlarda ıslah edildiği bütün memle yüzden mahalli idareler faaliyetinin kontrolüketlerde, özellikle Bulgaristan, Kanada, Rus ne yardım edecek istatistik bilgi toplanmamaktadır. Eğer İsya, Polonya ve Çekoslovaktatistik Umum Müya’da da benzeri hükümler dürlüğü’nün 63 vikoyulmuştur. Kabul olulayetin her birinde, nan bu kanun ve talimatnameler, dirençleri, harebütün vilayetin isketsizlikleri kırmak için detatistiksel bilgisini ğil, iyi niyetle işleri düzentoplamakla görevli lemek ve ıslah etmek, istabir birimi olduğunu görürseniz kentistik teknik bilgilerinden dinizi bahtiyar sayoksun, uzman olmayan yabilirsiniz. Uzman kimseler tarafından yapımemur yetiştirmek lan hatalarla dolu istatisiçin yapacağım giritikleri ortadan kaldırmak İstatistik Umum Müdürlüğü şimlere gelince, daha içindir. Türkiye’de işe neden bu kanun tasarı önce yaptığım gibi, dersler hazırlamak, istasının teklifiyle başlamadığıma gelince; bunun tistik işleriyle meşgul olmak için merkezi daiçin idari ayrıntılara girmek gerekir ki, bun irelerden ve vilayetlerden davet olunacak medan da bahsetmeyi arzu etmiyorum. Ancak murları dairemizde staja tabi tutmak teklif ve bu husustaki gecikme mesaime asla halel ge girişimlerime devam edeceğim. 3 Ders meselesinde Darülfünun ve titirmemiştir. Zira hali hazırdaki durumun savunulmasının mümkün olmadığına dair hü caret okulları istatistik tedrisatının da düzelkümet çevrelerinde güven hasıl olmadıkça, tilmesi taraftarı görünüyorsunuz. Belki hakkarşılaştırmaya uygun iyi istatistikler görü lısınız. Halkı idare edeceklere, geleceğin melüp diğer daireler tarafından yapılan istatis murlarına istatistik fikri vermek yani toplumtiklerin perişan bir halde olduğu anlaşılma sal alanda güven ve düşünsel gerçek ateşi dıkça, istatistiklerin merkezileştirilmesi hak vermek için iyi istatistik derslerine ve bunun kındaki kanunun kabulünü ümit etmiyor ve için de iyi profesörlere ihtiyaç vardır. Bu probir körün bastonundan ayrılmaması gibi da fesörlere sahip misiniz? Bunu bilmiyorum. irelerin de istatistik hususundaki bağımsız Bu mesele benim uzmanlığımın daha doğrulıklarından vazgeçeceklerini de zannetmiyo su görev ve yetkim dahilinde olmadığından rum. İşte bu araştırmalarla, bu kanun proje bununla meşgul olmamaya devam edeceğim. 4 İdari istatistikler teşkilatına değisiyle başlangıçta değil, sistematik istatistik teşkilatına doğru şimdiden iyi bir yola girmiş nen soruya yeterli derecede cevap verdiğimi ve bu yolda hayli ileri adımlar atmış olduğu zannediyorum. Gümrük istatistikleri hakkınmuz kanısındayım. daki değerlendirmelerinize gelince; 1928 yılı Daha sonra yayınlanan istatistik yıllığı Ocak, Şubat ve Mart aylarına ait istatistiklenın da usullerin birleştirilmesi hususunda bir rin şimdiye kadar görülmeyen bir gelişmeyle başlangıç oluşturduğunu da ilaveten zikrede yayınlandığını ve bunun da tebrike layık bir bilirim. ilerleme olduğunu söyleyebilirim. İstatistik2 Aziz muhatabım, istatistik işleri için sel yayınlarla diğer hükümet yayınlarının dauzman memurlar yetiştirilmesi hususunda ha iyi biçimde yapılması hakkındaki düşünceneler yapıldığını da soruyorsunuz. Dairemiz lerinizde haklısınız. Genellikle bu gibi yayın996/15 22 Nisan 2006 SİSTEMATİK İSTATİSTİĞİN BAŞLANGICI Sorduğunuz soruların cevapları: 1 Türkiye’de sistematik bir istatistik hayatının henüz başlamadığı ve toplumsal hayatın bazı alanlarında şimdiye kadar yapılan istatistiksel işlerin de parça işler olup organik bir bütünün parçaları sayılmayacağı hakkındaki değerlendirmenizin tamamen doğru olmadığını zannediyorum. Kanaatime göre istatistik sahasında sistematik bir faaliyet ancak nüfus sayımı ile, sınai ve zirai sayım ile yani toplumsal hayatın genel kadro ve esaslarının sayısal olarak değerlendirilmesiyle başlar. Makalenizi yazdığınız sırada zirai ve sınai sayım sonuçları yayınlanmamış olduğundan bunlar hakkında şüphesiz bilginiz yoktu. Gerçek olan yan, daireler tarafından yapılan diğer istatistiklerin, resmi istatistiklerin, homojen bir halde, bir sistem dahilinde gösterilmekten, yarardan, intizamdan ve yeknesak usullerden mahrum bulunmasıdır. Bu intizam ve düzen yokluğuna son vermek için istatistikleri merkezileştirmek gerekiyordu. Bunun için de bir kanun tasarısı teklif ettim. İşbu kanunun Büyük Millet Meclisi’nde bu toplanma devresinde kabul edileceğini ümit ediyoruz. Bu kanun tasarısı 5 Son olarak Yunanlılar tarafından toplumsal hayatın her sahasına ait düzenli ve yeni istatistikler yayınlandığını ve Türk iktisatçıları için Yunanistan’a dair bir eser yazmanın, memleketimize dair bir makale yazmaktan daha kolay olduğunu söylüyor ve ve bu hususta Yunanlıların yaptıklarını neden Türklerin yapamayacaklarını soruyorsunuz ve bu durumu da gülünç buluyorsunuz. Yunanistan’ın bu sahadaki üstünlüğünün sebepleri nedir? Pek basit olan bu sebep, istatistik işlerine Yunanistan’dan daha geç başlamamızdan ibarettir. Hatırımda kaldığına göre Yunanistan’ın ilk istatistiksel yayınının tarihi 1915’tir. Bu gecikme de ne şimdiki hükümetlere ne de kendi kuşağına atfedilemez. Bir memleketin istatistik işlerinin, o memleketteki genel eğitimin yayılması, hükümet ve bilim çevreleri tarafından hissedilen istatistiksel bilgi ihtiyacı ile paralel yürüdüğü malumunuzdur. Bu koşullar da ancak gerekliliği ve zorunluluğu anlaşıldıktan itibaren var olabilir. Bunları da yaratmak gerekir. Bu durum üzüntü verebilir, fakat asla gülünç olamaz. Bir fert gibi bir millet de cehalet karanlıkları içerisinde kendisinin diğerlerinden bilgili olduğunu, zayıf bir medeniyet ışığı karşısında tam bir açıklığa ve aydınlığa kavuştuğunu iddia ederse o zaman gülünç olur. Bir fert gibi bilim ve kültür sahalarındaki noksanlarını bilen ve medeniyetin sarp ve yüksek zirvelerine çıkmak için bütün gayretini sarfeden bir millet de gülünç olamaz. Tam tersine herkesin takdirini ve övgüsünü kazanır. Böyle bir milletin yalnızca noksanlarını, tarihi sebepler ve diğer coğrafi durumlar dolayısıyla medeniyet ışığına kavuşmadığını ve diğer milletlerden geri kaldığını görmemeli, aynı zamanda onun ilerleme hususunda attığı hamlelerle, sarfettiği takdire layık çalışmaları da görmelidir. Bu ilerlemeler ne olursa olsun, aradaki aşamalar atlanamaz. Ancak tekrar şiddetle yürümek için ani duraklamalardan ibaret olan bu aşamalar, varolan azmi ve ilerleme inancını, ilerlemeye doğru yapılan ileri hareketleri durduramaz. İşte Türkiye’de gerek halkı yönetenlerde, gerekse vatandaşların büyük çoğunluğunda kuvvetli bir azim, inanç ve iyi niyet ve ilerlemeye karşı büyük bir arzu vardır. Bunlar da başarı için bir zaman ve gelecek için bir garantidir. Fazla şeyler beklediğiniz iyi niyetim ve azmime gelince, bu sizde de vardır. Beni duygulandıran hakkımdaki güveninize teşekkürler ederim. Benim iyi niyetim, sizin güveniniz ve her iki tarafın sabrıyla mutlu sonuçlara ulaşacağız efendim. Hayat, Sayı:114, 31 Ocak 1929, Cilt 5, s.1517, Ankara. Camille Jacquart İstatistik Umum Müdürü İSTATİSTİK ÇALIŞMALARI NİÇİN GECİKTİ?