Katalog

BilimÜretim Dünyada bilimsel çalışmalar nasıl ilerliyor? Türkiye'de son yıllarda uluslararası ve ulusal düzeyde yürütülen bilimsel toplantılar, simpozyum ve kongreler, yurdumuzda 20001i yıllarda bilimsel ve teknolojik etkinliklerin ö'nemli bir ivme kazandığını gösteriyor. Bahattin Baysal (*) dmuoyu ve basında gundemı polıtık sorunlar, teror ve turıstık haberler doldursa da, unıversıte ve araştırma dunyasınm yoğun bır çalışma atmosferınde ılerledığı kuşkusuzdur Cumhurıyet unıversıtelennde uzunca suren bır hazır lık donemınden sonra, son 1015 yılda bı lımsel çahşmalarda atılımlar yapıldıgı goruluyor Her fırsatta, bu ulkenın 20 Yuzyı lı ıskaladığı sozunu yıneleyen karamsar takımına katılmıyorum Avrupa ulkelerının de ABprojelerını or gutleyerek bilimsel ustunluklerını surdur me yollarını açmaya çalıştıkları anlaşıhyor Ağustos 2004'te Stockholm'da toplanan "Avrupa Bırlıgı Açık Forumu' nun başarı lı olduğu soylenıyor Ancak, kurulması ongorulen, (ERC) 'Avrupa Araştırma Konseyı"nın henuz beklenılen duzeyde orgutlenıp etkınlık gosteremedığı anlaşıhyor 6 Çerçeve Programının Turkıye bakımından bu denlı olumsuz gelışmesı ıle Avrupa Bırlıgınde bilimsel çahşmaların organızasyonundakı yetersızIığın de buyuk payı oldugu kuşkusuzdur Avrupa ulkelerının uygulamah teknık projelerı surdurduklerı, te mel bılım araştırmalarını ıse yeterınce destekleme dıklerı bılınıyor (*) Prof Dr Türkıye Bılımler Aka demısı ÇİZELGE Uygulamah Polimer Bilimi Dergisi (Journal ofApplied Polymer Scıence) Nısan 2004 Hazıran 2005 Cüt No. Makale Sayısı 498 371 319 165 305 1658 Yazar Sayısı 1501 976 981 495 1000 4953 Turk 1fazar 19 25 Doğu Asyalı Yazar 789 487 536 346 750 2908 K 92 93 94 28 18 36 126 95 96 TOPLAM Bu yazıda, dunyadakı bilimsel gelışmelerın yonlerı üzerındekı bazı goruşmelerı CBT okurlarına sunmaya çalışacağım HAYATIN BAŞLANGICISORUNU Harvard Üniversitesi jeokimya profesörü H. Holland, başlangıçda, dünyanın 2 milyar yıldan uzun bir siire oksijensiz kaldığını ileri sürdü. unümuzde ustun düzeydekı ılğınç bilimsel araştırmalann ABD'de yurutuldugu goruluyor Son yıllarda ABD'de yapılan boyle büyuk ve kapsamlı bır araştırmanın gelışmesını ozetlemenın yararlı ola cağını duşunuyorum Dünyanın guneş sıstemınde bır gezegen olarak yerını 4 5 milyar yıl once aldıgı bılınıyor Başlangıçta dunyada ıkı atomlu serbest oksijen (02) yoktu Oksijen kayaların yapısında ve suda (H2O) bulunuyordu Bı lım adamları ellı yıldır hangı gazın dunyada hayatı başlatan başlangıç materyalı olduğunu behrtmekte kararsızdılar Serbest oksijen ol madan yaklaşık 3 5 milyar yıl once tek hucrelı canlıların bulunabılece gı ılerı suruluyor DOĞU ASYA ÜLKELERİ Bilimsel ve teknık çalışmalarda ılk goze çarpan gelışme Doğu Asya ulkelerınde gozlenen buyuk atılımlardır Ekım ,. 1996'da CBT'de yayımladığım "Bilimsel ve Teknolojik Ustunluk Doğu Asya Ulkelen ne Geçıyor' başlıklı bır yazıda, Temmuz 1996'da "Scıence" dergısınde çıkan "The Changıng Frontıers of Scıence and Technology, P H Abelson" başlıklı makaleyı ozetleyerek bu konuya değınmıştım Geçen 10 yıllık donemde Doğu Asya ulkelerındekı bilimsel ve teknolojik ılerle meler daha çarpıcı bır nıtelıkle ortaya çık mıştır Bilimsel ve teknolojik çalışmalar de neysel uğraşılara dayanır Aşağıda verılen çızelgede, on beş yıldan berı yazı kurulunda çalıştığım "Journal of Applıed Polymer Scıence, JAPS)" adlı dergıde yayımlanan araştırma makalelerı ıle ılgılı verıler toplanmıştır Polımer bılım dalı 1930'lu yıllarda Orta Avrupa'da kurulmuş, 2 Dunya sa vaşı ndan sonra ABD'de gelışerek 20 yuzyılda materyal bılımlerın temelını oluşturan bır uğraşı olarak gelışmıştır "Uygulamalı Polımer Bılımı Dergısı" 1955 yılından berı bu bılım dalında yayımlanan yuzlerce dergı arasında, deneysel verılerın toplandığı en buyuk ve etkın dergı olma nıtelığını surduruyor Çızelge'de, JAPS'ın Nısan 2004 Hazıran 2005 donemınde yayımlanan 5 cıldını oluşturan 30 dergıden toplanan verıler yer alıyor Gorulduğu gıbı, ıncelenen 1658 makalenın toplam yazar sayısı 4953, Doğu Asyalı yazar sayısı ıse 2908 dır (% 59) Turk yazarların sayısı, 7'sı TUBITAK Bılım Odulu sahıbı olmak uzere 126 Istatıstıkler Japonya, Çın, Guney Kore, Tayvan, Hındıstan gıbı Asya ulkelerının 21 yuzyılda buyuk atılımlar yapacağını goste rıyor Doğu Asya ulkelerınde bılım ve tek nolojı çalışmalarında gelışmeler surerken, Dünya'da ilk 2 milyar yıl oksijen yoktu Kükürt ızotoplan yöntemı olarak bılınen yontem, Maryland Ünı versıtesı oğretım uyelerınden J. Farquhar ve araştırma grubu tarafından 2000 yılında açıklandı Bu yöntem, kukurt dıoksıdın atmosferde guneş ışınları ıle parçalanmasına dayanıyor Bu fotokımyasal reaksıyonlar ku kürt ızotoplannı, kutlelerını kale almadan rastgele harmanlayıp karıştırır Oysa atmosferdekı serbest oksijen bu harmanlanmış kukurt ızotoplan karışımını, dunya yüzüne enşmeden kımyasal olarak parçalar Dr Farquhar ve araştırma grubu, 2 4 milyar yıldan daha yaşlı kayalarda kukurt ızotoplarının bu rastgele harmanlanmış karışımlarının bulunduğunu, daha genç kayalarda ıse bulunmadığını saptadılar Bu gozlemler, atmosferde mılyonda 1 kadar oksıjenın toplandığı sureyı behrtıyor Son gunlerde kuramsal çalışmalar ve öbur kayalarda yapılan ıncelemelerle desteklenen bu yenı buluş, Dr Holland'ın "Buyuk Oksıdasyon Olayı"nı doğrulamakta ve ılgılı bılım çevrelerınde benımsenmektedır Kayalarda kutlesel olarak rastge le harmanlanmış (massındependent fractıonatıon, M1F) kukurt kalmtıları ıle ılgılı gozlemler yaklaşık 2 4 milyar yıl once atmosferde bazı şeylerın değıştığını açıkça belırtıyor Radyoızotop kım yası, fotokımya , hızlı reaksıyonlar kıne tığı gıbı fızıksel kımya yontemlerı ıle mılyarlarca yıl once oluşmuş sedıment ve kayalarda surdurulen bu genış kapsamlı araştırma projelerının de ABD Unıversıtelennde yapılabıldığını belırtmek yerınde olur Dunyada canlıların oykusunu kapsayan proterozoık dönemı ızle mek, 2 7 milyar yıl oncekı mavıyeşıl alglerın etkılerını, 2 4 milyar yıl oncekı "Buyuk Oksijen Olayını", 19 milyar yıl once oksıdasyondan sonra gözle gorulebılen ılk "eukaryof ların oluşumunu ve 0 6 milyar yıl once atmosferdekı oksıjenın gunümuzdekı duzeyıne erışmesı ıle denızlerde "edıacara" oluşumunu daha ayrıntılı ıncelemek ıçın 'Scıence" dergısının 16 Ağustos 2002, s 1104, 2 Nısan 2004, s87, 17 Hazıran 2005, s 1730'da yayımlanan makalelerden yararlanma olanağı bulunuyor Dunyada yuksek oksijen düzeyı ıle gelışen buyuk canlı organızmalar 600700 mılyon yıl önce ortaya çıktı Canlıların evnmı de bu tarıhten sonra başlar1 G Uzun yıllar boyunca gezegenın ne kadar bır sure ıle oksijensiz kaldıgı ve kuçuk, basıt tnıkroorga nızmalar donemının ne kadar sur dugu bılınmıyordu Son yıllarda Harvard Unıversıtesı jeokimya profesörü H. Holland, başlangıçta, dünyanın 2 milyar yıldan uzun bır sure oksı jensız kaldığını ılerı surdü Bu ku ram, eskı topraklarda, ırmak yataklarında ve obur sedımentlerde (çokel ler) bulunan, 2 2 2 4 milyar yaşındakı mınerallenn hıçbır zaman oksı jenle karsılaşmadıkları gozlemıne dayanıyordu Orneğın, sozu edılen se dımentlerde paslanmış demır mınarellennın kırmızı renklı gorünümüne rastlanılmıyordu Holland'ın eskı ogrencılerınden Profesor H. Ohmoto (Pensılvanya Eyalet Ünıv) bu göruşe karşı çıkarak, jeologların ızledıklerı sure ıçınde 3 milyar yıl once bıle bazı mınerallerın oksıtlendıgını ılerı sürdü Bu hoca oğrencı tartışmasının şu sıralarda, hocanın goruşlerını dogrular yonde gelıştığı anlaşıhyor Şımdı araşürıcıların elınde, dunya nın başlangıç yıllarında, oksıjenın bulunup bulunmadığını belırleyen kesın bır yöntem var 966/18 24 Eylül 2005