Katalog

Atn KASIRGANIN ANATOMİSİ Bazı bilim adamlan kasırgaları, merkezindeki veya çevresinde, başlangıçta ortaya çıkan fiziksel koşullan değiştirerek zayıflatmanın veya rotasını değiştirmen nemi ve sıcaklığı değiştit Fırtına tanrısı Hurakan nede Insanlık tarihinde kasırgalar konusunda ilk kayıtlar Mayalann hiyerogilifik yazıtlannda yer alır. Mayalar kasırgaya eğilimli kıyılardan uzak durmuşlar ve yerleşim yerlerini kıyıdan uzakta yaparak kasırgadan korunma ve riskazaltma yöntemlerigeliştirmişlerdir. Ingilizce'de kasırganın karşılığı "Hurricane"kelimesidir. Bu Mayalardaki tanrılardan birinin adıdır. Maya inançlarına gö're tanrı Hurakan nefesiyle sulara üfleyerek kurak topraklara götürmektedir. 6 Eylül'de başlayan ve Kuzey Amerika'mn gü'ney kıyılarında etkili olan Katrina kasırgası erken uyarılara rağmen binlerce insanın hayatını kaybetmesine, evsiz kalmasına ve bölgeden uzaklaştırılmasına neden oldu. Ekonomik kayıp 100 milyar doları aştı. Şukrü Ersoy Tolga Görum hakkı var mıdır? Bir siklon; atmosferde bir alçak basınç sıstemi çevresinde dö'nen yaklaşık olarak dairesel, içe dönük sarmal rüzgâr hareketlerinın oluşturduğu şiddetli fırtınadır. Her ne kadar bizler sıklonları yıkıcı tropikal fırtınalar olarak görme eğiliminde olsak da; terimın bılimsel kullanımı daha geneldir ve daha genış, zayıf alçak basınç sistemleri içerir. Bu tip sıstemler; Koriolis etkisinden dolayı, kuzey yarım kürede saat yönünün tersi, güney yarım kürede ise saat yönunde donerler. Hortumlar, Tayfunlar, Kasırgalar bu siklonik sistemin karakteristik oluşumlarıdır. Hortumlar alçak basınç merkezli siklonik fırtırudır. Kısa ömürlü ve yersel olarak etkilidir. Genelde 300400 metre genişlikte dar, keskin, belirli yollar izler. 83 tonluk bir demiryolu aracını kaldıracak veya bir ev derın dondurucusunu 2 km. uzağa taşıyacak güce sahiptirler. Hortumlar hızlı hareket eden orta paralel siklonik fırtına sistemlerinin soğuk cepheleri boyunca oluşurlar. Hareketli bir soğuk hava kütlesi, alttaki bir ılık hava kütlesi ile karşılaşınca, nemli, ılık hava yukarı fırtınanın göbeğine doğru sarmal hareket etmeye başlar. Aynı anda soğuk havada sarmal olarak aşağı doğru hareket ederek huni biçimli bulutlarını oluşturur. Hortumların yıkıcı etkileri, kısmen saatte 450 km'yi bulan rüzgâr hızlarından, kısmen de huninin içinde oluşan boşluklardan (vakum) meydana gelir. Huninin içindeki hava basıncı, normal hava basıncının yüzde 6O'ı Tropik denizlerin ısı yayması yüzeyde alçak basınç bölgesi yaralır. Burada, dış ç gelen ilave sıcak, nemli hava ile birleşir (4). Sürekli gelişim içindeki bu fırtına miktarda ısıyı, suyu ve havayı yükseklere doğru sürükler (5). Bu yukarı doğru ha çevredeki hava ile birleşmeyi sürdürerek, gelişmekte olan fırtına merkezine doğ S iklonik Fırtınalar (Hortumlar, Tayfunlar Kuzeydoğu Fırtınalan ve kasırgalar) : İnsanlar için felaket olabilen olağanüstü hava durumlarının çoğu, gerçekte normal olmakla birlikte, doğal hava düzeninin acık ve kaçınılmaz küresel okyanusal, atmosferik ve iklimsel seyrinin bir sonucudur. Bu olaylar çeşitli şiddetli fırtınalar, kuraklık, çölleşme ve uzun vadede önemli sonuçları olan kompleks bir hava olayıdır. Doğal olmakla birlikte bu olayların sıklığında son yıllarda artış olmasından insanlar sorumlu mudur? Sö'zgelimı, bu olayların başlamasına neden olan atmosfer kimyasındaki değişikliğe insanların katkısı nedir? Tropikal bölgede olması nedenıyle bu tür afetlerden sık sık etkilenmesi beklenen Amerikanın bu değişikliğe katkısı nedir? Dünya nüfusun yüzde 5'ine sahip olup kirliliğin yüzde 25'ini yaratan Amerika'mn afetlerden şikâyet etmeye kadar az olabilir. Havanın iç ve dış basınç farkı yüzünden binalar patlayıp, parçalanabilir. Bu kısmi vakum, hortumun toprağı emmesine ve huni bulutun tipik karanlık ve kötü görüntüsünün oluşmasına sebep olur. gar sirkülasyonları ile karakterize edilı ler. Hortumların tersine tropik siklonlar uzun ömürlü ve daha bölgeseldir. Alça sınç merkezleri hortumlardan daha az şı lidir. Fakat böyle bir fırtınanın toplam korkunç olabilir. Bu tropikal siklondaki ji çıkışı, hidrojen bombasının enerjisine olabilir Tropikal siklonlara Karayipler vı zey Amerıka'da Kasırga, Batı Pasifik'dt fun ve Hint Okyanusunda ise tropik s adı verilir. Bir tropik siklon 600 km ça[ dev bir girdaba benzeyen dairesel bir fıı dır. Bu tip fırtınalar kararsız hareket ed haftalarca sürebilır. Şiddetli alçak basınç kezleri, hızları saatte 300 km'ye ulaşan garlar yaratır. Genişliği 3040 km'ye vare fırtınanın gözü denen merkezde, hızla ket eden gizli ruzgârlar yukarı doğru yak dururlar, fakat asla fırtınanın merkezine şamazlar. Tayfun ve kasırgaların verdiği zarc ortaya çıkan şiddetli rüzgârların, şiddetl ğış ve taşkınların, şiddetli dalgaların etl* den kaynaklanır. Su baskınlan kasırga birleştiğinde zararlar daha da artar. Çü hem şiddetli yağıştan dolayı akarsular t; hem de şiddetli fırtına dalgalarından dola> yıdaki kum sedleri yıkılır ve kıyıları su b; Katrina Kasırgası'nda durum böyle olmu: Kasırgalar şiddetlerine göre sınıfl; Beş kategoriye ayrılır. Rüzgâr hızı sa 119153 km. arasında ise 1. kategori, hız atte 154178 km arasındaysa 2. kategori, saatte 179209 km. arasındaysa 3. katej GÜCÜ KORKUNÇ OLABİLİR Okyanuslarda oluşan tropik siklonlar, alçak hava basınç merkezleri ve siklonik rüz 966/1224 Eylül 2005