Katalog

Gezegen Araştırmaları Uzay tarihindeki ilk'derin vuruş' gerçekleşti İnsanoğlu uzay tarihinde ilk kez bir kuyrukluyıldıza çarptı. Deep Impact uzay sondasının yaklaşık olarak bir buzdolabı büyüklüğündeki gü'llesi, 4 Temmuz Pazartesi günü orta Avrupa saatine göre 7.52de, saatte37.OOOkmTıkbirhızla Temple 1 kuyrukluyıldızını vurdu. T üm dünyada büyük bir heyecanla beklenen misyon neredeyse tümüyle hatasız gerçekleşti. Impactor planlara uygun olarak hedefıni kendi kendine buldu. Dergimizin baskıdan ö'nceki son günü Pazartesi, çarpışmayla ilgili ilk yakın çekim fotoğraflar çarpışmadan birkaç saat sonra alınmaya başlandı. Ana sonda Deep Impact, çarpışmayı görüntüleyerek, diğer bazı fotoğraflarla birlikte kuyrukluyıldızın yüzeyinden ölçümler de aldı. Çarpışmadan birkaç dakika sonra da beklendiği gibi kuyrukluyıldızın yanından geçti. 2002 yılında önemli bir kuyrukluyıldız misyonunun (CONTOUR) başarısızlığa uğramasından sonra yeni misyon iyice önem kazandı. Deep Impact'ın kesin bir hedefi vardı. Kumandalı bir güllenin vuruşuyla kuyrukluyıldızın çekirdeğinin birkaç nıetre derinliğinden malzeme toplayacaktı. Güllenin çarpmasından birkaç dakika sonra kuyrukluyıldıza giren sonda (Flyby) çarpışma kraterini görüntüleyecek ve spektrografık olarak inceleyecekti. Flyby sondasından da buna rağmen bugüne dek bir kuyrukluyıldızdan alınan en ayrıntılı fotoğraflar sağlandı. İmpactor çar pışmadan 3,7 saniye öncesine kadar konum lama görüntüleri gönderdi dünyaya. Misyonun 24 saatlik en heyecan verici anı pazar sabahı (3.7.05) orta Avrupa saatine göre Impactor'un (güllenin) ana gemiden ayrılmasıyla başladı. 37()kg ağırlığındaki gülle küçük kumanda başlıklarıyla tam otomatik olarak, Temple 1 kuyrukluyıldızının Güneşle en fazla aydınlatılan bölgesini vurdu ve gibi çarpışmadan önce yönünü üç kez ayarladı. 6.25 ila 7.40 arasında gerçekleşen bu ayar sırasında NASA kontrol ekibi bir yandan Impactor'un yörüngesini kontrol edip diğer yandan da ana sondanın görüntü evresine hazırladı. NASA TV'sinde gösterilen sol üstteki fotoğraf, Impactor'un Temple 1 kuyrukluyüdızına vuruşunu gösteriyor. 'Derin vuruş' büyük bir coşkuyla karşılandı. (Fotoğraf: AFPReuters) görüntüler aldı.Kuyrukluyıldızın yüzeyini farklı yüksekliklerde gösteren bu fotoğraf serisi de basın konferansında sunuldu. Bu fotoğraflarda iki çok büyük krater görülüyor diyor Esa bilim adamı PetrGotzens. Bunların uzaydaki daha küçük gökcisimlerinin çarpmasıyla oluştuğu sanılmakta. Tempel 1 öte yandan çok sayıda oyuklara da sahip. Deep Impact misyonuyla alınanlar dışında dünyadaki teleskoplarla çekilen ilk fotoğraflar da sunuldu. Mesela Havvaii'deki Faulkes teleskopu çarpışmadan hemen önce ve sonra birer fotoğraf alabildi. "Her şey beklendiği gibi saat gibi tıkır tıkır işledi" diye açıkladı Deep Impact yöneticisi Grammler. Bitim adamları bu misyon sayesinde, ilk kez bir kuyrukluyıldızın çekirdeğinden malzeme inceleme olanağına sahip oldular. Bilim adamları analizlerle güneş sisteminin oluşumu hakkında bilgiler edinmeyi umuyorlar. Çarpışma sırasında ortaya çıkan 955/ muazzam enerjiyle birlikte ortaya çıkan toz bulutunun, farklı gaz ve toz parçacıklarından oluştuğu tahmin edilmekte. Toz bulutu Flyby sondası tarafından yaklaşık olarak 8()00km mesafeden görüntülendi. Sonda kuyrukluyıldıza yaklaşırken, krater oluşumunun diğer fotoğrafları alındı. Bu fotoğraflardan bazıları anında, sondanın belleğine kaydedilen fotoğraflar ve veriler ise birkaç saat sonra dünyaya gönderildi. Tarihi uzay gösterisi dünyadan küçük teleskoplarla bile izlenebildi. Kuyrukluyıldızın parlaklığı iki kadir arttı çünkü. Kuyrukluyıldızın kabuğundaki yırtılmanın uzun vadede etkinlik artışına neden olup olmayacağı önümüzdeki günlerde belli olacak. 333 milyon dolarlık araştırmanın tüm verilerinin değerlendirilmesi yıllar sürecek. Nasa'nın açıklamalarına göre "Deep Impact" çalışmaya devam ediyor ve çarpışmadan sonra müthiş görüntüler almış. Bu fo BEKLENTİLERİ DE AŞMIŞ NASA bir basın konferansında güllenin "vuruş uçuşunu", çarpışmayı ve ana sondanın kuyrukluyıldızın yanından geçişini büyük bir başarı olarak sundu. Hatta açıklamalara göre çarpma bölgesinin büyüklüğü ve açığa çıkan toz maddesinin çokluğu ekibin beklentisini bile aşmış. Misyonu yöneten Rick Grammler'den (Jet Propulsion Laboratuarı) alınan bilgilere göre gülle, çarpışmadan 3,7 saniye öncesinde kuyrukluyıldızın yüzeyinden olağanüstü toğraflar şimdi analiz edilmeyi bekliyorlar. Nasa, 133 milyon kilometre uzaklıkta yaşanan olağanüstü olayı, Amerikan Bağımsızlık Günü'ne denk getirerek bir tür "göksel havai fişek gösterisi" olarak planladı. Fakat Grammer buna rağmen bağımsızlık günüyle gurur duyduklarını ama Nasa'nın misyonun bu tarihe alınmasıyla çok da özel bir mesaj vermek gibi bir düşüncesi olmadığını söyledi. Çarpışmadan sadece on dakika sonra Avrupa'nın uzay sondası "Rosetta" da veriler göndermeye başladı. Rosetta çarpışma anında, Deep Impact'ten sadece 80 milyon kilometre uzaklıkta bulunuyordu. Avrupa Uzay Ajansı Esa, çarpışmayı ayrıca XMMNewton Röntgen Işını Gözlemevi'nden de takip etti. Elbette ki Hubble uzay teleskopu ve Avrupa Güney Gözlemevi ESO'nun teleskopları da çarpışma yerine göre yönlendirildi. Bu teleskoplar enfraruj ve optik alanda dünyanın en iyi enstrümanlarına sahipler. 12 Ocakta yola çıkan Deep Impact, yaklaşık olarak 431 milyon kilometreyi geride bıraktı. Nasa, misyonu, 1998 yılındaki "Deep Impact" (Derin Vuruş) filminden esinlenerek adlandırmıştı. Filmde dev bir kuyrukluyıldız dünyaya doğru yol alıyordu. Deep Impact, kuşkusuz kuyrukluyıldız araştırmalarında çok önemli bir adım sayılır ve güneş sistemi hakkındaki bilgilerimtzi tamamlayacak hatta belki de yepyeni bilgiler sunacaktır. Misyonun uzay bilimlerinde gerçekten de bir devrim yaratıp yaratmayacağı önümüzdeki aylarda ve yıllardaki analizlerle kesin bir şekilde ortaya çıkacak. Nilgün Özbaşaran Dede www.nasa.gov.missionpages, www.esa.inL hUp://news. astronomıe.info. www raumfahrer.net, www.fraktuel de 9 Temmuz 2005