Katalog

Deniz Biyolojisi çulen çozunmuş oksıjen venlerının aylara gore dağılımına bakıldığında arıtma sonrası 2001 yılı Temmuz ayı dıp suyu dışında duşuk sevıyede çozunmuş oksıjen değerı olçulmemıştır (Şekıl 2) Bahar ayları harıç dıp ve yuzey suyu çozunmuş oksıjen ıçerığı sevıyelerı bırbırıne paralellık gostermektedır Arıtma tesısınden once bahar ve yaz aylannda genellıkle dıp sularında oksıjenın tukendığı gorulmektedır dır (Redfield ve dığ, 1963) Fekal kolıform verılerının mev sımsel dağılımına bakıldığında, arıtmadan sonrakı kış mevsımlerınde gozlenen daha yuksek fekal kolıform konsantrasyonları, mevsımın daha yağışlı olması nedenıyle korfezı çevreleyen karaların yuzeyını yıkayarak gelen yağmur sularının bu ortamdakı fekal kaynaklı ya da toprakta saprofit olarak bulunan kolıform baktenlennın korfeze taşımasından kaynaklanmaktadır Ancak yağışların etkısınde kalan bahar donemlerınde de fekal kolıform sonuçları yuksek olabılmektedır Arıtmanın devreye gırmesınden sonra Iç Korfez'ın fekal kolıform konsantrasyonlarında belırgın bır duşuş olduğu açıkça gorulmektedır Sonuçta, Izmır Korfezı'nın rekreasyonel açıdan kullanımında onemlı bır parametre olan fekal kolıform değerlerı tesıs sonrası standart değerlerın altına duşmg/kg olduğuna gore 300 g balık etı gıda olarak tuketıldıgınde ınsan vucuduna bır kerede 0,66 mg kddmıyum alınmaktadır Balık omeklerınde olçulen metal konsantrasyonları evsel ve endustrıyel gırdıler nedenıyle Ege ve Akdenız'ın temız bolgelerınde bulunan değerlerden daha yuksektır Ancak Adrıyatık Denızı ve Saranıkos Korfezı gıbı kırletılmış bolgelerden daha duşuktur Nobel ödülii ve Türkiye Bir Turk bilim insanının bu ödülu almsı ülkemizdeki bilim politikasını degiştirebilecek bir etki yapamayacaktır. Türkiye gibi kalkınmakta olan ülkelerden de bu ödülü alanlar çıkmıştır, fakat o ülkenin bilim kaderini değiştirememiştir. N DEĞİŞİM BAŞLADI Besın elementlerı mıktarlannda da arıtma sonrası Korfez'de kısmen bır değışımın başladığı gorulmektedır Dış Korfez'de besın elementlerı açısından olıgotrofık (orta sevıyede besın elementı bulundurma) bır ozellık gozlenmekte olup sadece mevsımsel değışımler soz konusudur Ancak, Gedız Nehrı'nın etkısındekı bolgede nıtrat+nitrıt azotu açısından kırletılme HAKSIZLIK YAPMAYALIM Izmır Korfezı'nde sedımentte olçulen metal sevıyelerı Hg 0,051,3, Cd 0,0050,082, Pb 14113, Cr 29316 g/g aralığında değışmektedır Dış Korfez sedımentlerınde bulunan metal sonuçları Ege Denızı ve Akdenız'de olçulen değerlere benzerken Gedız Nehrı deltasında yuksek konsantrasyonlar (ozellıkle krom) olçulmuştur Olçulen en yuksek konsantrasyonlar Iç Korfez'de ızlenmış olup sedıment omeklerınde olçulen ağır metal değerlerı oncekı yıllara gore azalma gostermektedır Sonuç olarak Arıtma Tesısı'nın oncesı ve sonrasında yapılan Izmır Korfezı Denız Çalışmaları goz onune dlındığında, korfezde belırgın bır değışım olduğu gorulmektedır Yıllarca ' foseptık çukuru olarak kullanılmış" olan Izmır Korfezı'nın taban çamurunda hapsolmuş kırletıcılerın varlığının, Buyuk Kanal Projesı'nın "yetersızlıgıne" bağlanması ıse haksızlıktır1 Buyuk Kanal Arıtma Sıstemı, geçmış donemden kalan taban çamurunu arıtamayacağı ve ıyıleşme surecının zaman alacagı unutulmamalıdır Soz konusu çamur tabakasına hapsolmuş toksık kanserojen maddeler (ozellıkle Iç Korfez'de), besın zıncırı yoluyld balıklara geçmektedır Izmır Korfezı'nın tabanında, denızlerın akcığerı olarak bılınen denız çayırlarının yayılımı gerçekleştığınde, Iç Korfez kesımının kırlılıkten tamamen "kurtulduğundan' soz edılebılecektır (*) Prot Dr Izmır Korfezı Izleme Projesı Başkdnı (bulentuhan ğır&deu edu tr) (**) Yrd Doç Dr Proje Koordı natoru (mumtaz tırasın&deu edu tr) Dokuz Eylul Unıv Denız Bılımlen ve Teknolojısı Enstıtusu, Izmır Kaynaklar DBTE 2005 Buyuk Kanal Aük Sularının bmır Korftzı nde Izlenmesı Projesı Projc no Dokuz tylui Unıversıtesı DBTE 141 FAO/WHO 1972 Evaluatıon of certaın food actıvıtıes and the contammants mercury lead cadmıum Sıxtecnth report of the Joınt hAO TVHO Hpert Commıttee on Food Addıtıves, Geneva VVorld health Organızatıon (Technıcal Report Serıes No 505) Redfield AC Ketchum BH Rıchards FA 1963 Tht mfluence of orjidiıiims on the com posıtıon of stavvater In MN Hıll (Edıtor) The sea ıdeas and obstrvatıons on progress ın the study of the stas Interscıente 2 pp 2677 Resmı Gazete 1488 Su kırlılıgı kontrol vonetmelıgı Sayı 19914 4 Eylul Ankara WHO 1986 Revıew of potentıally harmful substances Arsenıc mercury and selenıum Reports and Studıes No 28 172p obel Ödulu, bır araştırmacının ulaşabıleceğı en buyuk oduldur Bu odul bır araştırma ekıbının uzun sure alan çalışmalarının değerlendırılmesı anlamını taşır ve genellıkle uygulama alanı bulan veya yaratan araştırmalara verılır Bır araştırma Nobel alımına donuk olarak yapılmaz, odul, araştırmanın sonucu olarak ortaya çıkar Turkıye'de tartışıimaya başlanan bır Turk bılım ınsanı bu odulu alamaz mı konusu kanımca yanlış bır zemıne oturtulmaktadır Bır Turk bılım insanının bu odulu alması ulkemızdekı bılım politikasını degiştirebilecek bır etkı yapamayacaktır Turkıye gıbı kalkınmakta olan ülkelerden de bu odulu alanlar çıkmıştır, fakat o ulkenın bılım kaderini değıştırememıştır Dolayısıyla bugun tartışılması gereken konu ulkemızde bılıme ve araştırmaya nasıl onem vereceğımızdır Bu bağlamda, toplumun en alt bırımınden en ust bırımıne kadar her duzeyde bılıme verılen değer ve oncelığın bu amaca yonelık olarak, karar verıcılerın desteğı ıle bır ulke polıtıkası olarak benımsenmesı gerekmektedır Aksı takdırde bazı araştırma gruplarının bellı ımkânlarla gerçekleştıreceğı başarılar uzun vadede o ulkeye kalıcı bır başarı olarak yansımaz Tum ulkeye yayılmış olan, her bıreyın bellı olçuterde katkısının olacağı ve guçlu sıyası desteğı olan bır bılım polıtıkası, kısa vadede bır getırısı yok gıbı gorunse de, uzun vadede o ulkenın bılımsel prestıjı açısından buyuk onem arz eder Bugun uygulanan unıversıte gırış yontemı nedenıyle en başarılı gençler populer muhendıslık bolumlerını tercıh etmektedır Temel bıhmlerde bu tur gençlerın çok az bır kısmını gormekteyız Daha sonrasında ıse bu gençlerın motıvasyonunu sağlamakta zorlanmaktayız Oysa bılım uretılmeden uygulaması yapılamaz, ulkemızde gerektığı şekılde yetışmış çok sayıda muhendıs bulunmaktadır ancak temel bılımlerden gelmesı gereken bılgı buluş yenılık ortada olmadığı ıçın muhendısın uygulama yapacağı saha bulunamamaktadır Turkıye'de araştırma yapma telaşı ıçınde olan bılım ınsanlarımız ıle Batı'dakı meslektaşlarını gerek maddı ımkânlar, gerekse mevzuat veya uygulamalar açısından karşılaştıracak olursak BAŞARIKALICIOLMAZ Cözuınrnus Oksijen (mg/1) 159102 3 4 5 6 7 8 9 1 2 1 2 3 4 5 6 7 8 1 2 2 46811 2583811 98 | 00 | 01 | 0 2 | 03 | 04 Aylar •Yuzey Şekil 2. Iç Korfez'de 19982004 yıllarında ölçülen çözünmiiş oksijen konsantrasyonları mış denız suyu değerlerınden daha yuksek sonuçlar bulunmuştur Orta ve Iç Korfez'de Arıtma Te sısı sonrası nıtrat+nıtnt azotunun yağmurlu donemler dışında duşme eğılımınde olduğu gozlenmıştır Orta ve Iç Korfez'de fosfat konsantrasyonlarında 2000 yılına gore bır azalma ızlenmış ıse de bulunan sonuçlar çok kırlı denız suyu lımıtının ustundedır Amonyum azotu da yağışlı mevsımler dışında arıtmanın faalıyete geçmesınden sonra azalma gostermıştır Yağmur kandllarının ınşa edıl mesınden sonra bu duşuş daha da belırgın hale gelmıştır Besın elementlerı değerlerıne bağlı olarak arıtma sonrası klorofıla konsantrasyonlarında da azalma gorulmekte ve Dış Korfez, Gedız Nehrı bolgesı dışında tıpık Ege Denızı ozellıklerı gostermektedır TN0x/P04 oranları Dış Korfez'de 1 827 arasında bulunurken Orta ve Iç Korfez'de farklı ozellıklere sahıp olması nedenıyle 0 0254 aralığında değışmektedır Gozlenen ortalama N.P oranları Redfield (NP=161) oranmdan daha duşuktur Iç Korfez'de TNOx PO4 ordnlarının Redfield oranından duşuk olması, fosfatın otrofikasyonun (yuk sek sevıyede besın elementı bulundurma) kaynağı olduğunu gostermektemuştur STANDART ALTINDA MİKTARLARIN Dış Korfez'den 2003 Şubat donemınde orneklenen organızmalarda yapılan analızlerde saptanan ağır me tal mıktarları, Akdenız ulkelerı ıçın denız organızmalarında musaade edılen cıva (Hg) konsantrasyonunun (500 mg/kg yaş agırlık) altında bu lunmuştur (WH0, 1986) FAO/VVHO (1972)'e gore 60 kg ağırlığındd olan bır ınsanın gıda olarak tukettıgı balık etındekı cıva mıktarı haftada 0,30 mg'ı aşmamalıdır Dış Korfez'de olçulen maksımum 209 mg/kg cıva ıçeren 300 g (bır porsıyon) balık etının tuketılmesı ıle ınsan vucuduna gıren mıktar 0,063 mg'dır Tolere edılebılır mıktarı (0,30 mg) duşunduğumuzde bu kon santrasyonda cıva ıçeren balıkların haftada beş defadan fazla yenılmesı ınsanlan rısk altında bırakmaktadır Dış Korfez'den orneklenen balıklarda bulunan kadmıyum (Cd) konsantrasyonları da Dunya Sağlık Teşkılatının belırttığı değerlerın altındadır FAO/VVHO'ya gore haftalık tolere edılebılır kadmıyum konsantrasyonu 0,40,5 mg'dır Olçulen maksımum kadmıyum konsantrasyonu 2,2 1 Halkın bılıme verdığı değer açısından Basının bır şarkıcıya ayırdığı yerı ya da zamanı, bılım odulu almış bır bılım ınsanına ayırdığı gorulmuş mudur7 2 Bılım insanının maddı olanakları açısından Bılım ınsanımızın alım gucunun Batı dakı bır araştırmacının olanakları ıle karşılaştırılması ne oranları vermektedır? 3 Araştırma surecı açısından Bır malzemenın veya gerecın temını ıçın geçen sure, Batı dakı meslektaşlarımızın harcadığı zamanla karşılaştırılabılır mı? 4 Malzemenın veya gerecın ederı açısından ulkemızde bır araştırmacının bır malzeme veya gereç ıçın odemek zorunda olduğu mıktarın katalog fıyatından ne kadar farklı olduğunun bılıncınde mıyız? Bu yalnızca ıthalat gereksınımı ve gumruk ve navlun farkından ıbaret değıldır Yapılan ış her nasılsa eğıtım faalıyetıne gırmedığınden, KDV açısından da bır lyıleştırme sağlanamamıştır 5 Sıstemımız açısından Bırer araştırma ve eğıtım kurumu olması gereken unıversıtelerımızde, her şeye rağmen araştırma yapmaya çalışan bılım ınsanı ıle bu konuda bır gayret göstermeyen eğıtmenler farklı mı değerlendırılmektedırler? Yoksa maddı ve manevı bakımdan bır fark yaratılamamış mıdır? Ya da bu farkı bır kısım unıversıteler kendı olanakları ıle mı yaratmaya çalışmaktadırlar? 6 Endustrının bakış açısından Sanayıcımızın araştırmaya verdığı önem, geçen on yıllara gore haylı artmış ıse de, yırıe de boyutlan ıtıbarıyle Batı'dakı uygulamalarla ve anlayışla karşılaştırılabılecek sevıyede mıdır? Başka boyutlar açısından da bu karşılaştırma surup gıdebılır Sanırım bıze duşen gorev nasıl Nobel odulu alırız endışesınden zıyade, bu odule gıden yol ve surecı gelecek kuşaklara nasıl hazırlayabılırız olmalı Bu gençler, bızler gıbı her şeye rağmen araştırma yapan ve bundan sonsuz mutluluk duyan ınsanların yerını almalı Prof. Dr. LeventKamil Toppare toppare@metu edu tr BİLİM DÜNYAMIZIN SORUNLARI 945/17 30 Nisan 2005