Katalog

kanserini her zaman gösterir mi? Hasta kayıtlarının ve fılmlerinin en az 5 sene saklanması gerekir. Kanser verilerinin elde edilebilmesi için tarama merkezlerinin düzenli kayıtlarının olması çok önemlidir. Kayıtlar, senede bir gözden geçirilir; istatistikler çıkartılır. Hasta isterse filmler ve kayıtlar başka bir merkeze geçici veya kalıcı olarak aktarılabilir. Eğer denetleme kurulu mammogramların kalitesinden şüphe duyar ve beğenmezse merkez o dönem içinde inceleme yaptıran tüm kadınlara durumu haber vermek zorundadır. Nitekim böyle bir olay 2000 yılında NevvYork'ta yaşanmış, kanser yakalama oranı diğer merkezlerden düşük bulunan özel bir merkezde mammogramlar tekrar incelenmiş, kaliteleri yetersiz bulunduğu için 9094 kadının tetkikleri başka merkezlerde tekrarlanmış ve atlanmış kanser vakaları tespit edilmiştir. Yasanın belirlediği bir diğer konu, hasta şikâyet mekanizmasıdır. Merkez hastaların şikâyetlerini yazılı olarak almak ve en az 3 yıl saklamak zorundadır. Şikayetlerin nasıl çözümlendiği, çözümlenemeyenlere ait bilgiler denetleme kuruluna bildirilmek zorundadır. Görüldüğü gibi devlet, kanser taraması gibi çok önemli ve kendine oldukça yüksek maliyete mal olan bir konuda, yasa ile yapılması gerekenleri açıkça belirtmekte ve atılacak her adımı standart hale getirmektedir. Uymayanlar için de can yakıcı önlemler almakta ve her şeyden önemlisi takip etmektedir. dardizasyon konusunda da ön çalışmalar yapmaktadır. Ancak bakanlığın tanımladığı standardizasyon daha çok genel bir tanımlama şeklinde görünmekte, kalite kontrol basamakları açıkça belirtilmemektedir. Aslında Türkiye daha şanslı konumdadır. Çünkü birçok gelişmiş ülke sancılı dönemlerin sonunda kendilerine uygun bir standart oluşturmuştur. Bizim yapacağımız bu standartları ülkemize uyarlamaktır. Bu konuda ilk görev kadınlara düşmektedir. Yapacakları bilinçli eylemlerle meme kanseri tarama merkezlerinde kalite kontrolü yapılmasını sağlamaya çalışmalıdırlar. Örneğin, mammografıde kalite kontrolü yapmayan merkezlere karşı savaş açmalı, radyologlar dışında mammografı incelemesi yapan ve değerlendiren merkezlere gitmemelidirler. Çünkü ülkemizde birçok cerrahi merkezde radyolog olmadan mammografi incelemesi yapılmakta ve konunun uzmanı olmayan doktorlar tarafından değerlendirilmektedir. Benzer savaş Amerika'da 19701980'li yıllarda kadınlar tarafından verilmiş ve kazanılmıştır. Kanser taramasında en önemli uzman radyologtur. Bu konuda en önemli görev Türk Radyoloji Derneği'ne düşmektedir. Sağlık Bakanlığı ile beraber çalışarak standartları belirlemeli, sürekli eğitim ve denetleme kurulları oluşturmalıdır. Mammografıde çalışacak radyologları özel eğitimden geçirmelidir. Sağlık Bakanlığının en önemli görevi standartların yasaiaştmlması ve kontrol olmalıdır. Sonuç olarak, insan yaşamını ilgilendiren her konuda olması gereken standardizasyon ve kalite kontrolü, öncelikle ve ivedilikle mammografi merkezlerinden başlamahdır. Yoksa kalitesiz tetkiklerle birçok kadının canı yanacak ve kamu kaynakları boşa harcanacaktır. Sözümüzü yazının başlığındaki soruyu cevaplayarak bitirelim: Mammografı meme kanserini her zaman gösterir mi? Evet, mammografi %90 güvenirlilikle kanseri gösterir ancak düzenli kalite kontrolleri yapan ve uluslar arası standartlara uyan bir merkezde yapılmış olması koşuluyla... (*) Prof. Dr.Uludağ Univ.Tıp Fak. Radyoloji AD <utopal@uludag.edu.tr> Yararlanılan Kaynaklar 1. Houn F. Elliott ML, McCrohan J L The mammography quality standarts act of 1992. Hıstory and Philosophy. Radiol Clin North Am 1995; 33:10591065 2. Monsees BS. The Mammography qualıty standarts act. An overvievv of the regulatıons and guidance. Radiol Clin North Am 2000; 38: 759772 3. American College of Radiology MammograpUv (\uaiıty conUoA manua\. \CR commıttee on quality assurance in mammography, 1994 4. www.fda.gov /cdrh/ mammography 5. www.acr.org/sacr/ 6. Kadınlarda meme kanseri taramalan için ulusal standartlar. Kanser savaş daıre www.saglik.gov.tr 7.Breast cancerscreenıng data for assessıng quality of servicesNewYork, 20002003. mmwr/previwww.cdc.gov/ ew/mmwrhtml/mm532 Ia3.htm başkanlığı, TÜRKİYE'DE DURUM NASIL? Türkiye şu anda Amerika'nın yaşadığı ilk dönemleri yaşamaktadır. Önce kadınlar bilinçlendirilmeye çalışılmaktadır. Bu konuda sivil toplum örgütleri özellikle "modacılar" üzerlerine düşen görevi fazlasıyla yapmaktadır. Nitekim son yıllarda mammografı incelemesi yaptırmak için birçok kadının doğrudan mammografı merkezlerine başvurusunda artış olmuştur. Ancak burada kadınları çok önemli sorunlar beklemektedir. Çünkü ülkemizdeki çok az mammografı merkezinde gerçek anlamda kalite kontrolü yapılmakta ve kaliteli filmler elde edilmektedir. Kalite kontrol kapsamında uygulayıcıların eğitimleri ile ilgili hiçbir kural yoktur. Günlük pratikte yıllardır mammografı kontrolüne giden ancak memesindeki kitlesi 56 cm'e ulaşılıncaya kadar saptanmamış o kadar çok kadınla karşılaşılmaktadır ki! Hastanın eski filmlerine bakıldığında, fılmlerde bırakın milimetrik kanser odağını ABD'DE MEME KANSERİ TARAMASI ABD'de, mammografmin erken tanıda umut vaat eden biryöntem olarak görülmeye başlandığı 1970'li yıllarda, birçok kanserin düşük kaliteli incelemeler yüzünden atlandığı, bu nedenle kadmlann mammoğrafıye inancının zedelendiği ğörülmüş ve FDA ("US Federal Food and Drug Administration"; Amerika 'da insan sağlığmı ilgilendiren her konuda uygulama için izin ahnması gereken kurum) tarafından kaliteyi artırmaya dönük yasal zorunluluklar getirilmesi planlanmıştır. Öncelikle kaliteli görüntüler elde edebilecek ve memeye daha az radyasyon verecek mammografi cihazları geliştirilmeye çalışılmıştır. 19851992 yılları arasmda yapılan çaltşmalar sonucu mammografide alınan Xışmı dozu %20 oranmda azaltılmıstır. 1985 yılında Amerikan Radyoloji Birliği (Amerkan College of Radiology; ACR), mammografi merkezleri için kalite kontrol ve akreditasyon programı başlatmıştır. 198&1990 arasmda birçok eyalet kendi kontrol sistemini geliştirerek yasal düzenlemeler oluşturmaya başlamıştır. Kalite kontrolünün yaygmlaşması, Amerikan Kongresinin, 1990 yılında yalnızca kalite kontrolü yapan merkezlerde yapılan mammografı incelemelerinin sigorta kapsamında karşılanacağını belirten yasası ile başlar. ACR, mammografıde kalite kontrolünü geliştirmek, çalışan personeli eğitmek amacıyla alt komisyonlar kurmuştur. Amerikan Kongresi, 1992 yılında Mammografi Kalite Standartları Yasası (Mammography Quality Standarts Act: MQSA) olarak bilinen ve mammografi merkezlerinin çalışmasını düzenleyen yasayı kabul etmıştir. Bu yasayla 1994 yılına kadar tüm mammografi merkezlerine standartlara uygun sertifıka alma zorunluluğu getirilmiştir. Uyulması gereken standartlar, ACR tarafından belirlenmiş ve uzun bir süreçte geliştirilmiş kuralları kapsar. Bu kurallar açık bir şekilde tanımlanmıştır ve FDA'nm internet sayfasmda yaymlanmaktadır. Yasa 1998'te son şeklini almıştır. ABD'de, bir mammografı merkezi çalışabilmek için önce ACR'nin standartlarma gö're akredite olur. FDA 'nııı kurulları merkezi denetler ve sertifika verir. Verilen sertifıka 3 yıl için geçerlidir. Merkez düzenli olarak ACR ve FDA tarafından oluşturulan bir kurul tarafından denetlenir. Bu kurul, mammografi merkezinin ekipmanını, uygulamalannı, personelini (radyolog, teknisyen, fizikçi), hasta ve kalite kontrol kayıtlannı denetler. görmeyi memenin kendisi bile zor görülmektedirü Hasta da haklı olarak isyan etmektedir. Kalitesiz filmler nedeniyle tetkikler sık sık tekrar edilmekte, kadınlar fazladan radyasyona maruz kalmakta ve maliyet artmaktadır. Sağlık Bakanlığı özellikle AB süreci dolayısıyla kanser taramasına özel önem vermektedir. Birçok merkez açmakta, stan 929/11 8 Ocak 2005