Katalog

TartışmaEditöre Mektup Avrupa Birliği sosyal mode Müzakereler arifesinde Türkiye'nin Sağlıktaki Toplumsal ihtiyacı ile ilintili olarak da hizmetlerden faydalanmasıdır. AB'ye üye ülkelerin vaProjesiüzerine: Türkiye sağlıktaki toplumsal projesini, da tandaşların hemen hemen tümü sağlık yanışma ve hakkaniyet temelleri üzerinde inşa edilen Avru güvenliği kapsamında yer almaktadır. pa Birliği Sosyal Modelinin ("sosyalci", "hakkaniyetli" ve de NEDEN AB SOSYAL MODELİ? "dayanışmacı" olma felsefesi) felsefi bakış açısı ve değerTürkiye'nin Avrupa Birliği perspektifiyle beraber sağlık politikalarını yenileri üzerine kurmalıdır. rAralık 2004 Brüksel zirvesi'nde Türkiye'ye müzakere tarihinin (3 Ekim 2005) verilmesi ile birlikte, 18 Aralık 2004 günü sabahı Türkiye yeni bir güne uyandı. 1999 yılının aralık ayında adaylık statüsünün elde edilmesiyle başlayan dönüşüm süreci, bundan sonra baş döndürücü bir değişim dinamiğiyle sürecek. Sağlık sektörü alanında da görülecek olan bu değişimin felsefi kurgusunun "Avrupa Birliği Sosyal Modeli" üzerine yapılması gerektiği kanaatindeyiz. Avrupa Birliği Sosyal Modeli: Koray (2002), AB'yi Avrupa geleneğinin bir uzantısı olarak değerlendirmektedir. Bu çerçevede ele alındığında ABMS ASM'nin felsefesi, değerleri ve stratejileri üzerine kurulu ve ağırlıklı olarak da örtüşen bir model olarak ele alınabilir. Avrupa Sosyal Modelinin (ASM), bir üst yapı olan AB düzeyine de taşındığı ve bu anlamda ASM'yi Avrupa Birliği Sosyal Modeli (ABSM) olarak nitelendirmek/adlandırmak doğru bir yaklaşım kabul edilebilir. Doktora tez çalışmam vesilesiyle AB politikalarını, özellikle de sosyal politikaları ve sağlık politikalarını derinlemesine inceleyen biri olarak, henüz sınırlarının çok net olarak ortaya konulmadığına inanmakla beraber, bir "ABSM"nin evrimleşegeldiği ve önemli bir merhaleye ulaştığı görüşünü taşımaktayız. Bu fıkriyatımızın üç ana nedeni var: Birincisi onlarca yıllık refah devleti birikimine sahip üye ülkelerin(in) AB düzeyine taşıdıkları alışkanlıkları söz konusudur. İkincisi ise ekonomik bütünleşmeye ek olarak AB'nin sosyal politika alanında da giderek artan bir güce ve yetkiye kavuşması beraberinde uluslarüstü düzeyde belirlenen standartların ve stratejilerin üye ülkelerce uyulmasını ve uygulanmasını getirmektedir. Üçuncüsü de başlangıçta ekonomik bir entegrasyon aygıtı olarak tasarlanan AB'nin dinamiklerinin, özellikle "yayılma etkisi"nin sinerjisiyle sosyal alanlarda da bir yakınlaşmaya ve AB düzeyinde bir sosyal modele yol açmış/açmakta olmasıdır. n, yal piyasa ekonomisi" veya "üçüncü yol" da denilmektedir. ASM'nin üç ayaklı bir sisteme dayandığını belirten Koray (2002) bu sistemleri; "kapitalist ekonomi veya piyasa ekonomisi, çoğulcu ve demokratik bir siyasal yapı ve işleyiş ve refah politikalarına yönelmiş bir devlet anlayışı" olarak ortaya koymaktadır. Sağlık özelinde ABSM'nin üç ana bileşeni olduğu belirtilebilir. Bu bileşenler aynı zamanda Avrupa Birliği'ne üye den şekillendirmesi ve bunu yaparken de "Avrupa Sosyal Modeli"ni temel referans kaynağı olarak alması gerekmektedir. Bu gereklüiğin başta bilimsellik olmak üzere iktisadi, sosyal ve siyasi birçok nedeni var: Bilimsel neden olarak "Avrupa sosyal modeli"nin sağlık hizmetlerinin doğasına ve bunun beraberinde getirdiği sağlık hizmetlerinde piyasa başarısızlıklarına bir cevap niteliği taşıması belirtilebilir. Diğer nedenlere gelince; ilk temellerinin atılmasından bu yana nihai hedefı siyasi bir Birlik (Avrupa Birleşik Devletle Fonlar: * Sağlıklıdan hastaya; * zenginden fakire; * gençtenyaşl * bireylerden ailelere ve * erkeklerden , kadınlara doğru olmalıdiK ÜÇ ANA BİLEŞEN ABMS temelinde, sosyal (refah devleti ve politikaları) liberal (serbest piyasa) bir sentez yatmaktadır. Bu senteze "sos ülkelerin sağlık sistemlerinin sahip olduğu ortak nitelikler olarak da ele alınabilir. Bunlar: Dayanışma, hakkaniyet ve herkesi kapsama. Avrupa sağlık sistemlerinde dayanışmanın pratiği beş özel kesişimli alanda fonlamanın gerçekleştirilmesi şeklinde olmaktadır. Bunlar (Saltman, 2002): * Sağlıklıdan hastaya; * zenginden fakire; * gençten yaşlıya; * bireylerden ailelere ve * erkeklerden kadınlara doğru bir fon akışının olması şeklinde belirtilebilir. Sağlık hizmetleri açısından ele alındığında hakkaniyet, sağlık hizmetleri için herkesin gücüne göre katkıda bulunması ve ri) oluşturmak olan Avrupa Birliği (AB) geçen yaklaşık 50 yıllık süreçte zamanla daha fazla genişleme ve derinleşme hareketi içine girmiştir. Bu genişleme ve derinleşme hareketi dinamikleri gereği çok çeşitli alanlarda Birlik düzeyinde çeşitli politikalarda bütünleşmeye ve ortak politikalar ve programlar oluşturulmasına vesile olmuştur, olacaktır da... söz konusu alanlardan birisi de sağlık sektörüdür. siyle uyumlu bir biçimde belirlemeli ve uygulamaya koymalıdır. Avrupa Birliği'ne uyum sürecinde Türkiye sağlıktaki toplumsal projesini, dayanışma ve hakkaniyet temelleri üzerinde inşa edilen Avrupa Birliği Sosyal Modelinin ("sosyalci", "hakkaniyetli" ve de "dayanışmacı" olma felsefesi) felsefi bakış açısı ve değerleri üzerine kurmalıdır. Bunun için de Türkiye'nin AB üyeliğini bir "toplumsal proje olarak" benimsemesi ve bu çerçevede sağlık politikalarını da bu kapsamda ele alarak "yüksek politika (high politics)" düzeyinde değerlendirmesi gerekmektedir. Eğer, Türkiye genel politikalarını, özelde de sağlık politikalarını gerçek anlamda Avrupa Birliği endeksli olarak ele alırsa; sağlıkta arzulanan "dayanışma", "ulaşılabilirlik", "kalite" ve "sürdürülebilirlik" hedeflerini gerçekleştirmede gerekli olan ortamı, araçları ve iklimi yaratabilecektir. Sonuç olarak Türkiye, AB üyeliği yolunda ilerlerken tüm alanlarda olduğu gibi sağlık alanında da sadece yasal uyumlaşmayı fiziksel çerçevede gerçekleştirmekle kalmamalı, AB üyesi tüm ülkeler ve AB düzeyinde geçerli olan ve sağlığın ve sağlık hizmetlerinin de doğasına uygun olan "Avrupa sosyal modeli" felsefi bakış açısını içselleştirmeli ve uygulamaya koymalıdır. Yine vurgulamak gerekir ki Türkiye, sağlık sisteminde yeniden yapılanma çerçevesinde "AB üyesi tüm ülkelerde ve AB düzeyinde geçerli olan ve sağlığın ve sağlık hizmetlerinin de doğasına uygun olan "Avrupa sosyal modeli" felsefi bakış açısını içselleştirmeli ve uygulamaya koymalıdır". Politika oluşturma ve uygulama noktasında temel referans kaynağı AB normları ve felsefesi olmalıdır. Bu bağlamda sağlıkta dönüşümün, AB perspektifiyle ele alınması bir sinerji yaratacaktır. Ancak Sağlık Bakanlığı yaklaşık bir yıldır sağlıkta dönüşüm programının üzerinde çalışmasına karşın bu anlamda bir gelişme kaydedememiştir. Kısacası, sağlıkta dönüşüm programında AB sosyal modelinin felsefi izdüşümleri görülememektedir. Dr. Hasan Hüseyin Yıldınm Hacettepe Üniversitesi Öğretim Görevlisi [email protected] www.absaglik.com Referanslar Koray, Meryem. Avrupa Toplum Modeli? Nereden Nereye... TÜSES Yayınları. Istanbul. Birinci Baskı. Ekim 2002. Saltman, Richard B. The Western Europea Experıence wıth Health Care Reform. 4 April 2002 Not: "Avrupa Rirliği, Sağlık ve Sağlık Politikaları" konularında daha fazla bilgı içir www.absaglik.com adresıne başvurulabilir. SONUÇ VE ÖNERİLER YERİNE... Türkiye her alanda olduğu gibi sağlık alanında da AB sağlık politikalarının yönelimleriyle eşgüdümlü olarak hareket etmek durumundadır. Türkiye sağlık politikası stratejilerini AB toplumsal proje 928/20 1 Ocak 2005