Katalog

GüncelTıp HukukBilim •M Mustafa Çetiner Mark Twain, "yeryuzunde uç tıp yalan vardır" dıyor, "ılkı pembe yalan, ıkıncısı kuyruklu yalan ve uçuncusu ıstalıstık" Jmın'e bakılırsa en buyuk ve tehlıkelı yalan ıstatıstıklenn soyledığı yalandır Oysa kı gunumuzun mutlak gerçeklennden bırı ıstatıstık bılımının dıgef bılımlerın onemlı yardımcılarından olduğudur Istatıstığın lıptakı önemının ılk larkına varanlardan bırı unlu bılım adamı Thomas Hodgkın'dır Dr Hodgkın, 1822 yılında yazdığı 'Numencal method ol conductıng medıcal ınçuırıes AssocMedJ21090 4,1822" ısımlı makalesın de ıstatıstığın onemıne ışaret edıyordu Twaın'ın one surduğu gıbı ıstatıstığın yanıltıcı olduğu ıddıası genellıkle doğru değıldır Pankreas kanserı ve sıgara arasında bulunan ılışkı tıpbıyoıstatıstık ılışkısıne lyı bır örnektır Yapılan çalışmalar pankreas kanserı sıklığı ıle kahve kullanımı arasında paralellık olduğunu ıstatıstıksel olarak gosterdı ve kahve uzun yıllar pankreas kanserıne neden olan bır ıçecek olarak anıldı Bu saptamanın yanlışlığı ancak yakın zamanlarda anlaşılabıldı Kahve tıryakılerının 1yı bırer sıgara ıçıcısı ve sıgaranın pankreas kanserıne neden olduğu gosterıldığınde ıstatıstık saptamanın doğru ancak bılımselyorumun yanlışlığı ortaya çıktı Gerçekte sıgarakanser ılışkısının ortaya konmasında biyoistatistik bılımı ıle epıdemıyoloıık çalışmaların çok onemlı katkısı var Leonardo Fioravanti 1582 yılında şunları soyluyordu "Herkes tütun kul lanmalıdır Çunku o ınsanların sağlığı ıçın tannnın bıze gonderdığı dığer sebze ve meyvalar gıbı bır nımettır" Vdtıkan da çok uzun yıllar bu onermeye uygun davrandı Papa 13. Benedict 1725 yılında St Peter Katedralınde sıgara ıçımıne ızın vermış, 1779 yılında ıse Vatıkan ıçıne bır sıgara tabrıkası kurulmuştur Artık ıstatıstık verıler sayesınde bılınmektedır kı, sıgara, kullanıcılarının %25'ının doğrudan olumune neden olmaktadır (Goodın BE The ethıcs of smo kıng, Ethıcs (1989) 99574) Kansere neden olduğu bılınen, ya da oyle olduğu duşunulen vıral, kınıydsal, fızıksel ve hormonal laktorlerın çoklugu, biyoistatistik bılımının ve epıdemıyoloıık çalışmaların rolunu daha belırgın hale getırdı Rısk faktorlerının bu yolla ortaya konulması kanser sıklığında da onemlı azalmalar sağlayabılmektedır ABD'de "Cancer Socıety" ıstatıstıklenne bakıldığında erkeklerde en çok gorulduğu bılınen kalın bağırsak, prostat ve akcığer kanserı sıklığında belırgın bır azalma olduğu dıkkatı çekıyor Bununla bırlıkte kadınlarda rastlanan akcıger kanserı rıskı drtıyor Bu saptama dolaylı olarak akcıger kanserı ıle sıgara ılışkısı ve değışen toplumsal dınamıklerı de ortaya koymaktadır Bu verıler, daha az erkeğın sıgara ıçıcısı olduğu ve ış yaşamında gıderek daha aktıfyer alan kadınlann ıse daha tazla sıgara ıçmeye başladığı bılgısını de doğrular nıtelıktedır Içınde bulunduğumuz yıl ıçın 1368 mılyon Amerıkalının kansere yakalanacağı ve 563 700'unun kanser nedenıyle yaşamını yıtıreceğı ıstdtıstıksel olarak vdrsdyılmaktadır Bu ongoruler gunde yaklaşık 1500 Amerıkalının kanser nedenıyle yaşa ma veda edecegı anlamına gelmektedır ABD'de kansere bağlı ölumler kalp hastalıklarından sonra en sık olum nedenı "Amerıcan Cancer Socıety" sozcusu Dr M/c/iae/ Thun, Amerıka'da 2004 yılında beklenen kanser olumlerının 180 OOO'ırıın tutun kullanımına bağlı ortaya çıkdcdgını ve bunların 160 000'ını akcığer kanserlı hastaların oluşturacağını belırtıyor Derneğın verılerı kalın bağırsak kanserı sıklığında ıse bır duşuş olduğu nu gosterıyor Sıklıgın 1995 yılında yuz bın kışıde 22 6 olduğu duşunulurse 2000 yılında saptanan yuz bın kışıde 208 rakamı ıstatıstık olarak anlamlı bır azalma olarak yorumlanmalıdır Benzer durum meme kanserı ıçın de gpçerlı olup 1995 yılı oranı yuz bın kışıde 30 6 ıken 2000 yılında 26 7ye duşmuştur Ulkemızde ıse hâlâ biyoistatistik bılımının ve epıdemıyoloıık çalışmaların bnemı tam anlaşılamadı Epıdemıyoloııde kullandığımız oranlar buyuk olçu de ulkemız dışında yapılan çalışmaların sonuçları olup, o ulkelerın coğralı, et nık, dıyetetık vb ozellıklerıne bağlıdır ve ulkemıze uyarlanabılırlıöı son derece tartışmalıdır Türkıye 'nın yanı başında 1989 yılında yaşanan Çernobıl nukleer kazasından sonra medya ıle kameraların karşısında korkusuzca çay ıçen bakanımız arasında çıkan tartışmada kımın haklı çıktığı belırsızdır Elde hıçbır ıstatıstık verı olmadığından, bu kaza sonrası Karadenız bölgesı başta olmak uzere ulkemızde kanser sıklığının artıp artmadığı sorusu maalesef sonsuza kadar yanıtsız kalacaktır cetiner.m@superonline.com Kanser, Sigara ve Biyoistatistik Trafik kazalanndaki sorumluluğumuz Trafik kazalarından ve sorumluluktan kurtulmanın tekyolu; usun deneylerle onayladığı trafik kurallanna gösterilecek yüksek özene bağlıdır. Yoksa "Abi bize bır şey olmaz"; söylemleri, olsa olsa ağır sorumlulukları gündeme getirir. Çetin Aşçoğlu * da" zarar gorenın ya da uçuncu kışının ağır kusurunu1 kanıtlarsa sorumluluktan kurtulabılır Ayrıca, "ışle on seneye kadar hapıs cezası ongorulmuştur unumuzde motorlu taşıt sahıbı olmak, sdğladığı oldndkldrddn yararlanmak yaşamımızın dışla G ten"aracm çalınmasında ya da gasp edılmesınde kusuru bulunmadığını da kanıtlarsa, çalıntı aracın verdığı zarar dan sorumlu tutulmaz BİLİNÇLİ TAKSIR Trafik kazalarmda, ydrgıçların, bılırkışılerın belırledıgı kusur oranlarınd gore ve çoğun yasada ongorulen cezanın alt sınırlarında ceza vermelerı, kamu vıcdanında olumsuz değerlendırmelere, tepkılere neden olmakta ıdı Bunun da etkısıyle, TCY nın 45 maddesıne bılınçlı taksır ılkesı eklene rek (15 Ocdk 2OO3'te), ongorulen cezaların uçte bır oranında arttırılması kabul edılmıştır Motorlu araç surucusunun, "gerçekleşmesı olası olan bır sonucu ongormesıne karşın bunun gerçekleşmeyeteğıne guvenmesı sonucu, trafık duzenının kurallanna ozensızce aykırı davranması nda bılınçlı taksır soz konusu olacak ve ceza arttırılacdktır Dığer yandan, bılınçlı taksırde, somut olayın ozellığı de gozetılerek, alt sınırdan uzaklaşmak ve ust sınırda ya dd ona yakın duzeylerde temel ceza belırlemek gerekecekür Bu bağlamda Yargıtay 2 Hu kuk üaıresı (25 2 20042925/1055) " 282 promul alkollu olarak lıızlı ve yalpa yaparak araç surerek, yerleşım alanında yulun kenarındd yuruyen yayaya çarparak olumu ne neden olmasmda, bılınçlı tak sırın bulunduğunu, bu durumda TCY 45/son maddesının uygu lanması ve alt sınır aşılarak temel lezanın belırlenmesı gerektı gı"ne karar vermıştır namaz bır tutkusu olmuştur Ancak rnotorlu araçların ışletılmesının aşırı zararlara yol açma egılımı ve tehlıkesı de goz ardı edılemez Trafik kazalanııııı ulkemızdekı boyutları bunun en guçlu kanıtıdır Işte motorlu araçlann nıtelık ve nıcelıkçe ağır zararlara yol açma eğılım karşısında, hukuk, hemen her ulkede, sorumlulukları agırlaştıran duzenlemelere gerek duymuştur Karayolları Trafik Yasası'nın (KTY) 85 maddesı "Motorlu aracın ışleülmesı bır kımsenın olumune ya da yaralanmasına ya da bır nesnenın zara ra uğramasına neden olursa ışletenı bu zardrddrı sorumlu olur" buyruğunu ongormektedır Bu sorumluluk, "tehlıke sorumlulugu" dıye adlandırılan kusursuz sorumluluktur Motorlu araç ışletenı, kendısının ya da eylemlerınden sorumlu olduğu kışının (surucu) kusuru bulunmasa bıle zarardan sorumludur Kdldı kı, bır de kusur varsa, sorumluluk daha dd ağırlaşacaktır Ek kusur sorumluluktan kurtulmanın yollarını (kurtuluş kanıtı) ke sın olarak tıkayacagı gıbı "varsa zarar gorenın kusurunu da ya Unıamen ya da kısmen kaldıra rak(notralıze)" tazmınatın kapsanııııa etkılı olur Motorlu ıiraun ışletenı, çogun, araç malıkıdır Ancdk yasanın ongorduğu durumlarda, başka bır kışı de (ya yalnız ya da gerçek ışletenle bırlıkte) ışleten sayılarak KTK'na gore sorumluluğu gundeme gelebıhr ÖLÜMYARALANMA Bu duzenlemeler, zarar gerçekleştıkten sonra sorumluluktan kurtulma olanağını sağlamaktan çok, ışletene, "motoru aracın karayolunda kural lara uygun olarak kullanılması" ve "aracın bakımının 1yı ve sureklı yapılmasında" yolunda yuksek ozen gosterılırse sorumluluğun gundeme gelmeyeceğı uyarısında bulunmaktadır Uygulamada da, yasanın ozundekı dmaca uygun yorumlar yapılarak, ışletenın, sorumluluktan kurtul ması zorlaştırılmaktadır Genelde bağışlandbıleıek ozensızlıkler, ddvranışlar bıle kusur olarak nıtelendırılmek tedır "Surucunun denetlenmemesı, eğıtılmemesı", "aracın bakımının yapılmaması", "çalınmaması ıçın gunu muzun teknık olanaklarmın kullanılmaması" gıbı YÛZDE25ÖLÛM Î Ayrıca "umulmadık durumlar" mucbır neden kabul edılmeyerek çok ender durumlardd kurtuluş kabul edılmektedır Ulkemız uygulamasında bır orneğıne rastlanmamakla bırlıkte, "uçuncu kışının dğır kusuru"nun <ıncak açıkçd kasıtlı davranışlarda kurtuluş nedenı olması da onerılmektedır (1) Yasa, motorlu araçta hatır ıçın taşınanlarm olmesı ya da yaralarıması durumunda ışletenın sorumluğunu, tehlıke sorumlulugundan çıkarmıştır, ancak kusur varsa sorumlu tutulacaktır Buna koşut olarak, tazmınattan hakkanıyet ındırımı de yapılmaktadır Bır trafik kazası sonunda yaralanma ve olum durumlarında, motorlu aracı kullanan surucunun kusurlu eylemıne, (kuşulları vdrsd aratı kullan masa bıle ışleten) Turk Ceza Yasası' nın (TCY) 455 ve 459 maddelerınde (taksırlı suç) ongorulen cezalar uygu lanır Orneğın "bır kışının olumu durumundd ıkı seneden beş seneye", bırkaç kışının olumu ya da bır kışının olumu ıle bırlıkte bır kışının de ağır yaralanması durumunda dort seneden ABİBÎRŞEYOLMAZ! Hangı durumldrın bılınçlı taksır sayılacağı, oğretı ve uvgulamadakı goruş ve örneklerle belırgınleşe cektır Yargıtay kararınddkı durum, "bılınçlı taksırın doruğunda" bır or nektır Ancak "yeşıl ışıkta ya da yaya geçıt olmasd bıle karayolunu dıkıne geçen yaya gorulduğu halde hıçbır onlem dlınmaması", yağmurlu ve buzlu yada sıslı yolda aşırı hız yapılması", aşırı alkollu araç kullanılması , geçmenın her hangı bır trafik ışaretı ıle yasaklandıgı yerde ya da goruş yeter sızlığınm olan tepe ustu ve donemeç lerde sol serıde gırılmesı" sonucu ger çekleşen trafik kazalarmda masını gundeme gelebılır Trafik kazdlarından ve sorumluluktan kurtulmanın tek yolu, usun deneylerle onayladıgı trafik kuralları na uymadd ve boylesıne tehlıkelı bır aracın bdkımında gösterilecek yuksek ozene bağlıdır *Yargıtdy Onursal Uyesı cetınaâ'maıl koc net (1) Doç Aynur Yoncalık Çevre Sorumluluk Sıgortası sh 111 hılıncjı tdksır ve bu nedenle cezdiıın arttırıl GÛNDE1500ÖLÛM SORUMLULUKTAN KURTULMA Trafik kdZdlarmdd ozellıkle yaşa m ve saglıga ılışkın zararların (olumlerde destek ya da yaralanmalardd çalışma gucu kaybı vd), orta duzeyde gelırı olan araç sahıbının, akçalı yıkımııid neden oldbılecek boyutldra ulaşabılmektedır Yasa, ışletenın, bır trafik kdzası soııucu oluşaıı zararldrdan kurtulabı lecegını de kabul etmıştır (m 86) Antdk oncelıkle ışletenın kendısının ya da surucusunun kusuru bulunmamalı 've "araçtakı bozukluk kazayı etkılememış olmdlı 'dır Daha açık bır anlatımla, ışleten, trafik kazasının oluşu munda "kusur soz konusu' ıse ya da "kdza teknık bır bozuklukUn (lastık patldnidM frenlerın tutmamdsı luktdn kurtulma olanağı yoktur Bu ıkı koşul gerçekleşmemış ıse ışleten, kazanın 'mucbır (kaçınılmaz) nedenden kaynaklandığım" ya rot çıkması gıbı) etkılenmış ıse sorumlu 907/18 7 Afiustos 2004