Katalog

Evrîmsei Biyoloji Avnca ınsan toplumlarında dık katı çekecek bır kulturel farklılık soz konusudur Hepsındcn onemlısı ın sanlar bırbırlerınden ogrenme konu sunda çok becerıklıdır Taklıt ederek ogrenme yetenegımız konusunda ştmpanzeler bıle msanların elıne su dokemez Insanlarda gorulen ztkd duze yının benzerı bdşkd hayvanlarda da 1 var mıdır ' Şempanzeler ve dığer yuksek prımatlar uzerınde yapılan araştırmalar msanlarla şaşırtıcı oranda benzerlıkler taşıdıklarını ortaya koyuyor lık yetenegının çok buyuk bır çeşıtlılık gosterdıgını ortaya çıkardı Ornegın, Betty adı verılen Yenı Kaledonıan karga sının telı bukerek tup şeklındekı bır kaptan yıyeceklerı dışarıya çıkartmayı akıl etmesı yenı bır soruna yenı bır çozum getırme yetenegının en şaşırtıcı ornegıdır Betty msanlardd gorulen turden bır yaratıcılık ornegı mı sergıhyor' Bu soruyu yanıtlamak oldukça zor, çunku yaratıcılıgın zıhınsel sureçlerı hakkında kı bılgıler henuz çok yetersız Yaratıcı bır beynın ıçınde neler olup bıttığı ınsanlarda ve hayvanlarda ortaya çıkarıldığı zaman ınsan yardtıulı gını bu kadar ozel kılan şeyın ne olduğu nu anlayabıleceğız Gerçı hayvanlardakı yaratıcılık yetenegı ınsanlarınkıne ışık tutuyor Bugune dek ıncelenen hayvanlar "Yaratıcılıgın anası gereksınımlerdır" atasozunu dogruluyor Akvaryum balıkları uzerınde yapılan araştırmalarda aç, küçuk ve başka balıklara meydan okumayı sevmeyen balıkların daha yaratıcı oldugu ızlendı Prımatlar arasında da sosyal açı dan aşağı sevıyede olanların daha yaratı cı olduğu anlaşıldı Insanlarda da ışler gerçekten kotuye gıttığı zaman yaraücı lık kendını gosterıyor Sağhk Meme kanseri genellikle 50 yaşın üzerindekileri hedefalır. Gelgelelim, her yıl meme tanısı konan 200,000 kadından 11,000'ini, 40 yaşın altındakiler oluşturuyor. Meme kanseri genç kadınları davuruyor rılı olsa bıle, bıreyın kendısını guzel hıssetınesı açı sından pek de ıyı sonuçlar dogurmuyor Yontem bu ldntı saç dokulmesı dteş bdsıridsı ve cınsel ıstegın azalmasına neden olan erken adetten kesılme gıbı yan etkılen de beraberınde getırıyor Bekar genç kddınların çogunun ıse toplumsal dçıdan kış uykusuna ydtmdldrııid yol dçı>or Ikı yıl once her ıkı memesı dlınan 34 ydşındakı Erın Weır "Barda kafa çekmek aklınudan geçırebılece ğınız en son şey" derken 37 yaşındakı Jennıfer Wolfe erkek arkadaşıyla buluşacagı akşam saçlarının dokulmeye başlayıp arkadaşına kapıyı gozlerı yaşlı açtıgını anımsaydrdk, Kdfamdakı tek şey olup olmeyeceğımdı Kendımı hep çekıu bulmuşumdur Kanser bu goruşumu hepten degıştırdı dıyor Y BÛYÜK BEYİNYARATICILIK Ancak çeşıtlı hayvanların zıhın sel yeteneklerını karşılaştırmak daha da ılgınç sonuçlar dogurur Hayvan beyınlerının buyuklu ğunu olçebılırsınız ama buyuk beyne sahıp hayvanların daha akıllı olduğunu soyleyebılır mısınız? Insanlar buyuk beyırı ıle zeka arasında bır bağlantı olduğunu duşunur Son gunlerde sonuçlanan bır araştırma buyuk beynın daha gelışmış bılışsel bır yeteneğe ışaret ettığını ortaya koydu Bu arada turlerın bılışsel farklılıklarını olçmek ıçın bılım adamları ınovasyon alışılmışın dışında davranış şekıllerının turetılmesı konusu uzerınde odaklanıyor Yaratıcılıgın en onemlı goster gesı olarak ınovasyonu ınceleyen bı lım adamları vucut buyukluklerıne oranla en buyuk beyne s>ahıp hayvan ların en yaratıcı hayvanlar olduğunu ortaya çıkarttı Boylece zekanın olçutlerınden bırı olan yaratıcılık konusundd beyın hacmı ıle bılışsel kapasıte arasında saglam bır ılışkı oldugu kanıtlanmış oldu. ırmı otuz yaşlarında kendılerınden son dere ce emın, neşelı ve cıvıl cıvıl yuzlerce kadın bır yandan kdhvelerını yudumlarken, bır yanddn dd bırbırlerıne e posta adreslerını verıyorlar Ne var kı kımılerının başında hıç saç yok ve gozlerı çokuk Ansızın bu kadınların ortak bır şeyı paylaştıkları tumunun de meme kanserlı olduğu gerçegıyle sdrsılıyorsıınu/ 40 yaş ve altındakı meme kanserlı kadınlara ydrdımcı olmdyı amaçlayan Yo ung Survıval Coalıtıon adlı orgutun başkanı Ran dı Rosenberg ' Ayaga kalkın ve çevrenıze bır ba kın Genç kadınlar da meme kanserıne yakalanabı lırler ve yakalanıyorlar da," dıyor Meme kanseri genellikle 50 yaşın uzerınde kılerı hedef dlır Gelgelelım, her yıl meme tanısı kondn 200 000 kadından 11,000'ını 40 yaşın altında kıler oluşturuyor ve bu kadınların genç olmaları on lara her zaman hır yarar saglamıyor ERKEKLERLE İLİŞKİLERİ Bu kadınların bırçogu ıçın hıç bır şey mah remıyet denlı urkutucu degıl Roberta Schwartz d 27 yaşındayken mastektomı u>gulandığında "Ar tık bana kım bakar' Kım bana dokunmak ıster kı' dıye aklından geçırır Oysa erkeklerın tumu bu durumu ıtıcı bulmaz Meme kanserıne daha bılınçh yaklaşabılmek amacıyla YSC nın yardı mına başvuran Schvvartz kemoterapı surecının ortalarında Lee adlı bır erkekle tanı şır Tek anımsadığım şey her an uzerıme ku idbıltttgı gıbı bır duy guya kapıldığımdı" dı yor Schvvartz Crtesı gun Lee onu telefonla aradığın da Schvvartz şaşkına donuyor Şımdı 34 ydşında oldn Sı.hwartz ona yakın laşmaktan kaçınıyor ve bluzunu çıkartmanın ken dısı ıçın bır ışkenceye donuştugunu dıle getırıyor Ancak Lee onun amelıyat ızlerınden çok ıç guzellıgıyle ılgılendıgını soyluyor Ltt ılt Robtrta yedı yıldır evlıler ve ıkı çocukları var Çoğu genç kadının en buyuk sorunu çocuk sahıbı olmak Kımı çıftler şımdılerde tedavıve baş lanmadan once embrıyonlan dondurma yoluna gıdıyorlar Ancak bu yontem hastdyd bırtakım hormonların verılmesını gerektırdıgınden u/manlar bunun kanseri korukleyebılecegınden kaygı duyu yorlar Neyse kı araştırmacılar şımdı kanser tedavı sının dogurganlık uzerındekı etkılerını ıncelıyor ve olumsuz etkılerın gıderılmesı ıçın yumurtalık dokusundan alınan parçaların dondurulması gıbı, yepyenı yontemler denıyorldr Sueellen Bennett ıkı ay once kemoterapı su recını noktalamanın sevıncını yaşadı Artık kendısını eskısınden çok daha guçlu hısseden ve yaşama dort elle sarılan Bennett 'Otuz beş yaş yaşam dan elımı çekemeyeceğım denlı genç bır yaş," dıyor Kaynak. Newsweek YARATICILIGIN BEDELİ Yaratıcılık evrensel olarak her derde deva bır çozum ıse, yaratıcılıgı kullanma konusundakı ısteksızlık bıraz tuhaf kaçıyor Zekanın hayatta kalmak ıçın bır stratejı olduğunu fark ettıgınız zaman bunun nedenını anlayabılıyorsunuz Inovasyon, yenı yıyecek kaynakla rının keşfı gıbı yararlar sağlasa da bu nu bır bedel karşılıgında yapıyor Bu bedel, yenı yıyeceklerden ze hırlenmek veya sonunda hıçbır ışe ya ramadığı anlaşılan bır yenılığı meydana getırınceye kadar harcanan enerjı gıbı olumsuzluklardır Insanldrdd, yanlış zamanlarda ya pılan yenılıkler çeşıtlı ıflaslara, hatta olume bıle yol açabıhr Dolayısıyla yara tıcılık potansıyellerını sonuna kadar kullanan hayvanlar ya potansıyel bedelı odemeyı baştan kabullenmışlerdır ya da o kadar çaresızdırler kı ınovasyonu son çare olarak goruyorlardır Bu yuksek rısk taşıyan bır stra tejıdır Ancak dogru taşa oynandıgı tak dırde buyuk ıkramıyeyı kazanmak ışten bıle degıldır Başka bır deyışle ınsanlarda ya ratıu zekanın tvrımı başarılı bıreylerın daha lyıye ulaşmak ıçın yaratıcılıklarını kullanmasıyla açıklanamaz Tam tersı kaybedecek hıçbır şeyı kalmayanların kotuye gıdışı onlemek ıçın yaratıcılıkla rını kullanması, zekanın evrımınde ıtıcı bır guç oluşturmuştur Kaynak Nevv Scıentıst, 17 Ttm muz 2004 Yazan Sımon M Reader Davranış bıyologu Hollanda Ut recht Unıversıtesı Turkçe Reyhan Oksay ETKİLENME DAHA OLUMSUZ Boston Bngham Kadın Hastanesı tdrafından yayımldiıan çıgır açıcı bır araştırma meme kanseri tanibi konan genç kadınların gerek ruhsal gerek fizıksel açıdan daha yaş lı kadınlara kıyasla çok daha olumsuz etkılen dıklerını ortayd koyu yor Memt kanseri ta nısının yarattıgı duygu sal etkıler ozellıkle be kar genç kadınların ya şamldrını zehır edebılıyor Bu kddınldr bır gun cınsellıkkrıne dort kol la sarılıp aşka kucak açarlarken ertesı gun bır memelerını, çoluk çocuga karışma umutlarını ve kendılerıne olan guven lerını yıtırebılıyorlar Geçeıı Aralık ayında memesı alınan 35 yaşın dakı Suellen Bennett "Arada bır aynanın karşısı na geçıp hey gıdı gunler hey1 Bır zamanlar ateşlı bır kadın olan bana neler oldu'' dıye hayıflandığım olııyor dıyor Sorunlar tanının konmasıyla bırlıkte baş gosterıyor Mamogrdmldr yoğun genç meme dokusun da ıyı sonuç vermıyor ve kadınlar kendılerını mu ayene ettıklerınde bır şışlıge rastlasalar bıle doktorlar genellikle bunun ıyı huylu bır kıst olduğunu duşunup bıyopsı sonuçlarını beklıyorlar YARATICILIK VE HAYATTA KALMA Başı Barselona Unıversıtesı'nden Danıel Sol'un çektıgı bır gurup bılım adamı ınovasyon yetenegı ıle hayatta kalma arasındakı ılışkıyı araştırdı Goçmenlerm Yenı zelanda'ya getırdığı 100 kuş turunun bu venı or taınld ıid.sıl uyum sagladıgını ınıeledı Bu turlerın uyum başarıları konusun da topladıgı verılerı degerlendıren Sol orıjınal ortamlarında gelışmış bır yaratıcılık yetenegıne sahıp olan kuşların Yenı Zelanda da da başarılı oldugunu tespıt e t t En azından bu kuşlarda yaratıcılıgın, yenı bır ortama uyum sağlama açısından çok buyük bır yarar sağladıgı anlaşılmış oldu Bu arada ınovasyon yeteneğının evrımın kendısını de etkıledığı ortaya çıktı Yaratıcı kuşların soyundan gelen kuşların daha hızlı evrımleştıgı goruldu Inovasyon konusunda yapılan bu çalışmalar hayvanlar alemınde yaratıcı KİTAP YAZILDI Bu guz yayımlanması beklenen "Meme Kan serıne Yakalanamayacak Denlı Gencım" adlı kıtabın yazan Beth LeıbsonHavvkıng kımı kadınların tıbbı ıncelemeden geçırılmelerı ıçın doktorlarla boguşmak zorunda kaldıklarına dıkkat çekıyor So nuçta, genç kadınlara meme kanseri tanısı yaşlılardan daha geç bır evrede konuyor Daha da önemlısı, hormonlarındakı farkhlıklar urların daha saldırgan olmalarına yol açıyor Kemoterapı kanserın yok edılmesınde başa907/14 7 Ağustos 2004 RıtaUrgan