Katalog

FizikFelsefe maz derecede bağlıydı ve çağdaşlarını şaşırtan bir konuya yoğunlaşma yeteneğine sahipli. Binstein'ın yakııı dostu ve yaşamöyküsü yazarı Abraham Pais çoğu fizikçinin bir sorun üzerinde taş çatlasa iki yıl kafa yorduğunu, ancak Einstein'ın başarısını "katır irıadma" borçlu olduğıınu söylüyordu. Özel görelilik kuramı üzerinde on, kütleçekimi üzerinde sekiz yıl kafa patlatan Einstein, kuantum kuraınına neredeyse tüm yaşamını adadı. Ölümünden bir gün önce Einstein kâğıt kalem istedi ve yattığı yerden, hedeflediği birleştirme üzerinde çalışmaya haşladı. Ölüm döşeğinde olduğunu ve bir sonuca ulaşamayacağını bilse de, çalışmaktan yılmadı. yunca, kendini görelilik ve kuantum kuramlarını daha genel bir birleştirilmiş ku ram altmda toplamak gibi nafile bir çabaya adadı. Einstein'ın böylesine kapsamlı bir genellemeye ulaşamamasınm birçok nedeni var. Bunlardan biri, daha önceki yöntemlerle biçemin bu yeni soruna çözüm getirmede etkisiz kalmalarıydı. Kuantum mekaniğinin sorunları en önemli çalışmasma damgasmı vuran esnek zekâ ürünü basit görüşlere teslim olacak türde sorunlar değildi. Einstein'ın da bizzat dile getirdiği gibi, yalnızca sağduyuyla bir yere varılması olanaksızdı. Kendisine ışık tutan ahşageldiği yöntemlerden yoksun kalan Einstein bir tür matemaliksel olla atma girişiminde bulunarak, herhangi bir ipucu yakalayabileceği akılalmaz sorular peşinde koşturmaya başladı. len dah i Iik bağlamında ikinci b i r Einstein' ı n çıkması olanakAlbert bir gün şu soruyu sordu: "Trendeki sızmış adam da benim gö'rdüğüm aynı anda çakan gibi göiki şimşeği görüyor mu" r ünüy o r . de modern mitlere dönüşmekten bir hayAraştmlmakta olan modellerin son dereli uzak. Bu mercekten bakıldığında, önüce karmaşık olması üzerinde çalışanların, ne çıkan sorunların yetenekleriyle çakışsorunun belli bölümleriyle sınırlı kalmaması ve birçok şeyin altından tek başına larına neden oluyor. Hedeflenen son kukalkabileceği bir döneme denk gelmesi rama ulaşılacak olsa bile, bu birden çok açısından, Einstein karşımıza katmerli kişinin ürünü olacağa benzer. Oysa, Einsşansa sahip biri olarak çıkıyor. Bu da onu tein'ın peş peşe ortaya attığı buluşların uzun ve güçlü bir soyağacının sonuna ya tümü de onun tek başına gerçekleştirdiği da sonuna yakın bir yerine oturtuyor. çalışmaların ürünüydü. Nevvton'dan Einstein'a ve birkaç onyıl sonrasına dek uzanan dönemde fıÇOK AZ BULUŞ zikçilere bilimin başrahipleri gözüyle baEinstein'dan bu yana, 20. yüzyıla kılır, onların yaşadığımız gerçeklikle en damgasmı vuran ve böylesine kısa aralaryakından ilintili kişiler olduklarına inanıla ortaya atılan çok az sayıda buluşa talırdı. Shaw gibi bir oyun yazarı Einstemk olundu. Kuantum mekaniği konuin'ın buluşlarının bir vahiy, bir tür kutsal sunda Heisenberg ve Schrödinger, özdeşkitap olduğunu dile getirebildiği gibi, buleri arasında başı çekiyorlardı, ama kuanna yürekten de inanabilirdi. O zamanlar tum devrimi genelde sıradışı bir grup fiböylesi bir şey insana hiç de yanlış gelmizikçinin ürünüydü. yordu. Şimdi aynı şey doğrtı gelmiyorsa, Aynı şekilde, sicim kuramıyla ilgili bu fiziğin gündelik yaşamın gerçekliğinbirçok görüş Edvvard Witten'in imzasmı den bir hayli uzaklaşmış olmasından kaytaşıyor. Ancak, bu alanda eninde sonunnaklanıyor. da fıziksel gerçeklikle ilgili eksiksiz bir açıklamaya ulaşılacak olursa, bu da mulıtemelen çok sayıda bilim insanının katkılarıyla gerçekleşecek. Daha da önemlisi, kuantum devrinıiyle birlikle fizik gündelik yaşamdan öylesine uzaklaşınaya başladı ki, çoğumuzun Einstein benzeri bir başarıya imza atılsa bile bunun kolaylıkla ayırdına varabileceğini söylemek çok güç. Einstein I. Dünya Savaşı'nın yıkıntılarından henüz çıkmış bir kuşak için insanlık adına gerçekleştirilen en büyük başarının simgesi oldu. Böylesi bir simgeye dönüşmesi yalnızca parlak zekâsından değil, yaptıklarının onu bir çırpıda anlayan birkaç yüz kişiyle sınırlı kalmamasından kaynaklanıyordu. Görelilik sözcüğü yalnızca yazar çizer takunını değil, herkesi ilgilendiriyordu. 20 YIL NİTELİKLİ ÇALIŞMA Öyle ki, Einstein'm üstünlüğü yalnızca yalınlığının yanı sıra kararlılığı ve Gerçekliğin bu alanlarında düşünce mesleğine olan bağlılığından kaynaklandeneyi ustasının yıldığını görmek şaşırtımıyordu. Onu tüm bunlara ileıı yalnızca cı, kiınileri için de içler acısı bir durumbir şeylerin içyüzünü kavrayabilmesi ve du. Ancak Einslein'm başka bir seçeneği aşırı çalışkanlığı olsaydı, o zaman daha yoktu. Kuantum dünyasmm kafasmda nice Einstein'lar da olurdıı. Başka birçok canlandırdığı hoş görüntülerle ele geçirişeyin arasında, Einstein, tıpkı Nevvton gilemeyeceğini o da herkes gibi biliyordu. bi, son derece şanslı biriydi. Bu yüzden bir sonraki aşaması olan daha kapsamlı bir kuram arayışında önüne ge18. yüzyıl ınatemalikçileriııden Jolen her şeye dört elle sarıldı. Çalışma yasephLouis Lagrange tek bir evren olduşamının son otuz yılmda bilimsel açıdan ğıından ve Nevvton'un bu tek evrenle ilgikayda değer önem taşıyan herhangi bir li yasaları çoktan gün yüzüne çıkartmış şeye ulaşamayan Einstein, pratik anlamolduğundan yakınıyordu. Bu gerçek, bir da başarısızlığa uğradı. bakıma, Nevvton'a gerçek anlamda rakip olacak birinin ortaya çıkmasınııı, neden 200 yılı aşkın bir süre aldığını açıklıyor. KUANTUMDA YOLU AÇTI Einstein'm fizik sahnesinde boy Gelgelelim, başarısızlığa uğraması gösterdiği dönem yalnızca ona ozgü sopek de umıırunda değil gibiydi. Bir bakıruşturma biçeminin ma omuzlarını kave ona özgü zekâ kıvbartarak, başarıya Albert bir gün şu raklığının çözebileceulaşamamış olsa bisoruyıı sordu: "Işığın hızında ği türde gizemlerin yol alabiliyor olsaydım, aynada le, kendinden sonra ortaya çıktığı bir dögelecek fizikçilerin go'recektim" nemdi. birleştirme konusuna çağdaşlarından Bu açıdan bakılçok daha fazla eğiledığında Einstein'm rek verdiği onca çabaşarısı, başta kütlebayı çok daha iyi deçekim olmak üzere, ğerlendireceklerini bu tür sorunları tam öne sürüyordu. zamanında gündeme Einstein bu görügetirmiş olmasından şünde yanılmadı. ve yeteneklerinin de o tür çalışmalara cuk Henüz bir başoturmasından kayka Einstein çıkmadı. naklanıyor. 0nun izinden giden, kendilerini EinsteEinstein'ın öy«• * in'ın mirasçıları saküsü sözü edilen türyanlar var. Sicim kuramı üzerinde çalıde yeteneklerin yine de tek başına yeterli şan fızik kuramcıları Einstein'ın son heolmadığını ortaya koyuyor. Kimi sorundefı olan kuantum ve göreliliğin çok dalar belli bir dö'neme, tarihin belli bir anıha kapsamlı ve çok daha esaslı bir kurana sabitlenmiş dehaya meydan okurlar. ma bağlanması için canlarını dişlerine taEinstein en başarılı çalışmasını 1905 ile karak çalışıyorlar. 1925 yılları arasındaki 20 yıllık zaman diliminde gerçekleştirdi. Bu bile, çoğu büOnların kavranmasına olanak tanıyük fizikçilerin bu denli uzun bir süre yan matematiksel yeteneğe sahip olanlar çok nitelikli işler çıkartmadıkları göz için, son gözlemlerle de uyuştuğu görüönünde tutulduğunda, başlı başına kayda len bu iki kuram inamlmaz güzellikte gödeğer bir durum. rüşlere zemin oluşturuyor. Son zamanlarda ortaya atılan bir yığın görüşün tek bir kuram altmda toplanmasıııı başaracak BÜYÜK KURAMA ULAŞAMADI olan kişi, ya da kişiler Einstein'm evreniNe var ki, Einslein bile ,ıkıp gideıı ni ele geçirecek olan kendi evrenlerini yazamana meydan okuyamadı. 1925'ten ratmış olacaklar. ölümüne dek süren ve profesyonel meslek yaşamının yarısını oluşturan süre boÖyle olsa bile, herkesçe kabul edi SARSICI BULUŞLAR GEREK O halde ikinci bir Einstein'ın çıkması bekleniyorsa, bizlerin de bir olasılıkla kendimizle ilgili bilincimizi gerçekten sarsacak buluşlara gereksinimimiz olacak. Ne var ki, böylesi buluşların artık fızik dalında ortaya çıkması çok düşük bir olasılık gibi görünüyor. Biylojide ikinci Nevvton çoktan çıktı: Charles Darwin. Ancak, hem bilimsel görüşler hem de popüler iıngelemde tek başına bir dönüşüm yaratma anlammda ikinci bir Einstein henüz çıkmadı. Kendimizle ilgili görüşlerimizde köklü değişimlere yol açacak yeni buluşlar görünüşe bakılırsa, fızikten çok, yaşamın işlerliğiyle ilgili olacak. Beynin gizlerini aydınlığa kavuşturacak, bilincin ne olduğunu gözler önüne serecek, yaşamın durağan, cansız maddeden nasıl ilk kez yeşerdiğini açıklayacak kişiler şimdilerde onları kahramanlara, söylencelere dönüştürecek olan sorunları çözmeye uğraşıyorlar. Einstein'ı Einstein yapan, onu ilahlaştıran şey olağanüstü yeteneklerini mevcut en görkemli gizlere odaklamasına olanak tanıyan bitmez tükeıunez lııısıydı. tkinci bir Einslein'm çıkıp çıkııı.ıyacağı, ya da ne zaman çıkacağı bilinınez. Ancak kesin olan iki şey var. lîilinı cltinyasında hırs hiç bir zaman cksik olınaclı ve evrendeki koııuuuımıızla ilj'iili IRIIÜZ bilmediğimiz bir yığm şey var. Thomas Levenroıı Discover, liylül 01 Türkçesi Rita Urgan FİZÎK HALKTAN UZAKLAŞIYOR Günümüzde bir kuramcının böylesi bir tepki uyandırması pek düşünülemez. Einstein'dan bu yana fizikçinin gerçeklik anlayışıyla popüler görüş arasındaki duygusal bağ giderek zayıfladı. tnsanlarm yine de bu konulara ilgi duydukları kuşkusuz. Ne var ki son zamanlarda ortaya atılan yeni görüşler, ne denli güçlü olurlarsa olsunlar, o eskiden yarattığı türde etkiyi yaratmaktan yoksunlar. Giderek anlamsızca küçük, ya da akılalmaz derecede büyük şeylerle ilgilenen, zaman ve uzayın en uç noktalarında gezinen fizik, halkın gözünde şaşırtıcı, hatta hayret verici bir şey olabilir. Celgelelim, sonunda, 11boyutlu sicimler yine 915/72 Ekim 2004