Katalog

içeıiğinin dili evrensel yararlanmıslar dır Ik çalarken ya « ederken yapı•mafik hareketler beyin kabuğunıreketlerden ve 'ardan lorumlu r tarafından if Rachmaninowım ıkuıcı pıyano konçeıtosu aşk acısı na ıyı gclıyoı Mozart uı sı mınor senfo nısı neşelı bu heyecan yaıatıyoı Bach'ta bu yuleyıcı olaıı ıse bıı çok dınleyıcıye goıe muzığın ıçkın yucelıgıdır kı bu genelde ıntanın eaeı mdekı da hıyane bır matemauk duzenının sonucu ola lak yorumlanıı Amd ne vaı kı bu tur gızlı sayı sembollennı bu labümek ıçın muzık teorıkçılerı kuşaklaı boyu ugıaştılarsa da başanlı olamadılar "eıçı Bdch uı "On r utsa] emır"adlı kılıse üahLsmde fug konusu on kez ışlcnmışken MatÜıaeus ıttudbında kı Tanrı benım" de Tanıı" sozcuğu on bır kez havarı sayısı ka dar tekrarlarııyorsa da bunlarla Bachm sayı sembolıgı kanıtlanmış degüdır ruı bozucu telefon züleıuu dahı bu sayede canlandırrnayı başarrnış Bestecüerm çogu kulaga hoş gelen melodıler ve dısonanslar arasındakı geı ılım den yararlanarak dınleyıcılerm duygularmı etkılemeye çalısukr ve Fransız Claude De bussy de bunlardan bırıydı Debussy 1889 yılmda Paı ıs tekı dunya promıyprı sırasında Ja va nıiizık dletlerıyle tanışnnştı Metal zü ve ksılofonlaıdan olusan garnelan aletrnden hay ran kalan sanatçı bundan sonra aJtı basamak ü porteyle çalışardk Bdch Beethovcn ya da Brahms tan tamamen farklı ar rnonıler urettı Heı turlu aımonıden uzaklaşnıa ii>e 1920 h yıllarda Avusturyalı bestecıyı Arnold Schönberg ı on ıkı tonJuk sısteme goturdu Ustanın başlıra hedefi ozellıkle de temel ton lardan vazgeçebılmektı On ıkı tonluk sıstem de portedekı notalaıuı lııçbırı dıgerınden da ha fazla tekıaılanrrıamalıydı Schonbeıgde oktavlara yer yoktu ve ozel karakterlı sesler den de muınkun oldugunca uzak kalıyordu Oysa Jourdaın on ıkı tonluk muzıgın her açı darı ügmç olmasma karşın buçok ınsdn tara fından armonık bulunmadıgırıı hatta rahatsız edıcı oldugunu bıle soyluyoı Mıi7ik ıstııap veııcı oldbılecegı gıbı bebtecuun yararlanmış oldugu aıraom ya dd taktıklere ya da kullandıgı aletlere baglı ola rak uısaru kenduıden de geçırebılu de Gunumuzde bu mekdnızmdlard gore ışleyen ozellıkle de fılm muzıgıdır Heı ne kadar sınemada muzıgı bıluıçsız olarak algılasak da muzıksız bu ülrn duygulan Cdnlanduarnaz Tonlar nasıl oluşuyor? Bir mıizlk aletl çalan ya da farkı toyleyen, kulak tarafından tinir uyartılanna dönuftüriilen hava titrefimlerini üretir. Kulak 16 16 000 hertılik frekanslan algılayabilir. Mü zik aletleri ve inıan seıi bu tonun sadece küçük blr kısmını kapsar. Blr orkeıtradaki enstrümanlar tek blr ton olarak yantır ve bu ton eflt parçalara bolundükten sonra yorumlanır. 273 te SSHı llOMz 220 Mı 440 Hz 880 ta 1760 tw 3520 Hı Kuyruklu plyano üzerlndekl oktavlar l.oktav Kontra buyuk küçük l.oktav Bazı enstrümanlann dlyapaıonu Arp • Kontrbai Çello Keman Bariton saksofonu Tenor saksofonu Do saksofonu Soprano saksofonu Fagot 'Klarnet' Bas tuba Trombon Trompet Do yan fiütü Vlyola l.oktay 4.oktav tlanmaunda ve alır. Burada irel etklleflmle umlu bölgeler yansındakl boldaha çok et Fakat matematık yıne de zoruıılu ola ıak ntımde tekrarlan dıgı ve her şdikıyı ha eketlendırdıgı ıçın muzıkte onemlı bır yerı arcüı Mesela marşlardakı doı t dot tluk olçu lekı sertlık açıkça hıssedılıı Mevlevıler bır aatın ııtmı kadar dakık bır şckılde donerler 'p vals uçlu olçusunden dolayı coşkuluduı lazın kalbi: Sving Anıa rrıuzık ozellıklo de mdterndtıqm jk fazla belırgın olmadıgı ve çok fazla seı t tımlcrın on plarıa çıkmadığı durumlaıda da a etkıleyındır Bu konudd en dgınç ornek /ıngdıı Svınq cazın kalbıdır Ancak o caz mzıgme hayat veıır ve caıısız muzık ve tem i tutulacak muzık arasmdakı faıkı oı taya koPekı anıa muzık ne zaman svıng ozellı taşır' Svıng rıtmmdekı temel yapı sekızlık Jtalaım donuşurnlu olarak kısa ve uzun ça ırnasına dayaıuı Bu nedenie konservatuar ıdd üa ııotddan oncekını ıkmcısı kadar uzun üınması oneıılır "Ancak dogruyu soylemek "rekırse bu kural geıçekte hıç ışlemez" dı >r Isveçlı fızıkçı Anders Friberg. Frıberg Mıle' Davıt> le bırlıkte çalan >ny Williaxns ve KeithJarret uçlusunurı esı Jack Dejohnette gıbı caz bdterıstlerı ı çalışlaıını analız ettıkten sonra profesyo llerın tempoya baglı olaıak Svınqı tama ^n farklı çaldıklaıuıa taııık olmuş ve bate tleı dısmda caz solıstlerı de temel ııtmı sıs ndtık bır bıçımde zedeltyorlar dıyor Frıbeıg bılgılerını kaımaşık materna sel algorıtmalara çevumış Hatta fızıkçı sı Oysa geıek beyın araştırmacılan ge rekse muzıkologlar noıolojık hasarların ılha mı yok edtcegı kanısınriadır Montıeal Unı versıte.sı nden Isabelle Peretz ışte bu ne deııle bpyın kanaması nede Ingiliz psikolog John Sloboda deneklerine mu nıyle muzıge oları yatkınlıkla nnı tumden yıturen msanları zik dinlerken neler hissettiklerini sordu, denekleınceleınıs Gerçı hastalar ko rin %80'i belli başlı parçalann bedensel reaksinuşabılıyor ve kopek havla yonlara yol açtığını itiraf etti. Bunlara gülme, ması gıbı seslerı algılayabılı yorlardı ama bu zarnanlar ağlama veya tuylerin diken diken olması, kalbin ezbere bıldıklerı şarkılar ha hızlı atışı ve boğazın düğümlenmesi de dahil. fi7alarından sılrnmıştı "Bu hastalar ıçın muzık tıpkı bu yabanrı dıl gıbıdır1 dıyen Pedıynı Hollyvvood beMerısı Hans Zünmer. retz bu duı uınun beynuı kornut merkezı sa Bılım muzıgın boz nıadde uzet mdekı yılan bıı ıncıl beyın kabuğundakı hasaı laı la ıl etkılerını çok ılguıç oırıeklerle saptadı Ome gılı oldugunu sanıyoı gm gozlerı gormeyen otıst Tony DeBlois m Bılım ddarrüarı ote yandan sureklı yokabılıyetı nasıl açıklandbdır' DeBloıs zeka 3un bır bıçımde muzıkle beslenen beyrnde ozuılu olrnasma ragmen sekız bın tane pıya de tunı yapüdrın ne kadar çok degıstıgırıı no parçasııu oğrenerek caz sanatçısı olmaya hayretle ızlorler Meyela pıofesyonp] muzıs başardı Pekı ınme nedenıyle konu^rna yetı yenlerde ıkı beyın yansmı bu"burme bağlaydn sını yıtırdığı halde beşmcı senfonifiru beste demet (Corpus callosum) dıger ınsanlara leyen Rus Vissarion Shebalin uı gelecegı goıe " Ü 15 dalıa kalın olduğu g±ıı ı^ıtnıe kane olacak' bugu da muzık yeteneğı bulunmayanlara kı yasla" < 130 daha fazla boz madde ıçet u Çok > ıyı bu kuldga sahıp kışılerde de sol ^akak lopundakı bellı başlı bu beyın tavrımı daha bu yuktuı Ardstırmdcılar artık konuşmalaı uı da ışlendıgı sol beyuı yaıiMiun ntımlerden t.ag beyuı yarısuıın ıse ses rengınden ve tonlarm yukseklıgmden sorumlu oldugunu bılıyoı laı Dalıa onde yer alan beyın bolgelet ı ıse kultu rel etkıleşımle gelı^eıı rnuzık zevkı veya oı ta şunddn sorumludur (bkz gıafık) Bılım adamları son araştırmalar taye suıde muzıkle uyarılan duyguların kornut merkezını çozduler Muzık araştırmacısı Altenznüller ornpgın muzık ogıencılerınden kısa rock pop caz ve klasık muzık parçalaıı nı ve çevre gurultulerun duygusal açıdan de ğerlendırmeleı uu ıstemış Kulaga hoş gelen melodıler sırasında sol alın ve şakak lopları uyarüırken rahatsız edıcı muzıkte sag taıafta kı noıonldr harekete geçmış Burada ılguıç olan ı.se aynı beyuı bolgelerının bambaşka uyartılaık harekete geçu^ılen duygular sıra sında da uyarüıyoı olması Benzer sonuçlar Kanadalı noıolog AmYazının devamı arka sayfada Mevlevller blr saatln ritmi kadar daklk blr sekilde donerler AdoH Hltler ın S0 Dogum gunundeki geçit toreni