Katalog

ken, Marmara ıçensınde henuz tek bır fay sıstemırun oluşamadıgıdır Bu 17 Agustos 1999 Kocaelı deprem felaketınden sonra başlatılan de nız jeolojısı ve jofızıgı çalış Şektt 3. Kuzey Anadolu makaslama bölgeslnln sematlk gorünümü (sihvkslz çlzgller Içhtde). YeHeri gellflgüzel setllmlş olan rnalanndan elde edılen vendörtgenkrtn makaslama tarthçesl, Şekll 4'te gosterilmlstlr. lerle tam bır sı ıçensınde gehşır Bu makaslama bolgesı çalısmalann eksıklıgınde, hsmen de bızzat uyum ıçensındedır Kuzey Anadolu Fayı'nın ıçensınde belırlı bır sırayla tum bolgeyı etkı çokellerın kendı karakterlerınde yatmakiddır dogudan batıya genışlemesı ve tek tek fay leyen muhtelıf ozellıklerde yapüar oluşur Bu Çokellerın buyuk çogunlugu karasal oldu parçalan uzerınde degışık atımlann olçulmeyapüann bır bolumu mustakbel ana fayın atıgundan bunlarda fosıle dayah yaş tayıru yap sı fayın ıçınde oluştugu buyuk makaslama mına paralel veya ters makaslama ozellıgı makson derece guçtur Paleontolojıye destek bolgesının dogudan batıya genışlemesının gosterırken dıgerlerı buna dık uzama veya olabdecek eskı kayaç menyetızması ve ızotobeklenen bır sonucudur Bu genışlemenın daralma olustururlar Mesela Kuzey Anadolu pık yaş tayını çalışmalan ıse çok azdır nedenlerı de Anadolu'nun kuzeyındekı yıgı Fayı ıle ügılı çokel havzalannın çogu bu tuı Ancak eldekı verüer, daha once de tah şım karmaşıklannın geometnsınde yarmaktauzamalı veya daralmah talı yapılar uzerınde tnın edıldıgı gıbı fayın dogudan batıyd yırtıldıı gehşmıslerdır Tum bolge boyunca mak&sld dıgını dogmlaı gorunmektedır Buna muka \* ma yamulması arttıkça dogrultu ve atımlan bıl, tıım fay boyunca fayın gekşımıyle ılgıh mustakbel fayın dogrultusuna uygun yapılar havza oluşumu 11 mttyon yü önce başlabırbırlenyle bırleşerek fayı olustururlar mışur Buradan şu sonuç çıkmaktadır Fay Eldekı venleı Kuzey Anadolu Fayı'nın oluşmadan once, kuzey Anadolu'da ılerıde fageometrısı ve evnmı ıçın tutarh gozuken bır Bır makaslama bolgesınde, her atım yın ıçensınde oluşacagı blr makasluna modehn oluşturulmasına ızın vermektedır mıkdanıçın makaslama yamulmasının dec<ebölgesi meydana gelmışOr Havza dagılımı Ancak ne yazık la bu verıler bu modehn dogn makaslamaya ugrayan bolgenm makaslabu bolgenın doguda batıya genışledığını rulugunu sınamaya yetmemektedır Bılhassa ma ıstıkametme dık olarak olçulen genışhgı gostermektedır Doguda Erzıncan cıvannda tum fay boyunun detayh harıtalanması. fayla üe orantılıdır Bu genışhk arttıkça bınm atım 10 km kadar genışhgı sahıp bu bolge Mar ılgıh havzalarda detayh paleontolojık, manyeıçın makaslama yamulmasının degerı duşer mara Denızı cıvannda 100 km yı bulmaktadır tostratıgrafık ve ızotopık yaş tayıru çalısmalaŞ«kll 3, Kuzey Anadolu Fayı boyunca makas Dogudan bauya genışleyen bu makaslama nnın yapüması gerekmektedır lamaya u^rayan ve gelışıguzel seçılmış beş bolgesı, Kuzey Anadolu'nun evnmı konusunMaden Tetkık ve Arama Genel Mudur dortgen gostermektedır Şekil 4 ıse bu dortda bıze son derece onernlı ıpuçları vermeklugunun yenı yayımladıgı 1/100,000'hk 13 genlerın l'den 6'ya kadar sıralanmış zaman tedır paftalı bır Kuzey Anadolu Fayı Jeolojık Atlası aralıklarında ne tur yapılar ureteceklerını bu konuda atılmış çok onemlı ve hayırlı bır gostermektedır adımdır Şımdı bu atlastakı bılgılerı temel alaBu şelalde çok çarpıcı olarak gonılen rak hızla daha detayh bur hantalama ve yaş ornegın 5 zamanında (yaklaşık 800 000 yıl Her fay once kendısınden çok daha getesbıtı çalışma programını hayata geçınnege once) Erzıncanda tek bır fay hattı tam faalnış bır bolgede oluşan bır makaslama bolge Buradan nereye? gerek vardır Fayın ]eolojık evnmıyle ılgıh bu yazıda depremsellıgıne hıç dokunmadık Bu konuda da ügınç şupheler uyanmaga başlamıştır Mesela M O 3 yuzyıldan ıtıbaren tum fayın depremsellıgıne baküdıgında Kuzey Anadolu Fay'ının meşhur dongusel davranışı hakkında cıddı kuşku uyanmaktadır Acaba "karaktenstık deprem" fikrı yanı beluh zaman arahklanyla gelen ve kaıakterıstık buyuklukte olan deprem fıkrı geçersız mıdır' Daha duzensız bır manzara arzeden "deprem fırtınası" duşuncesı yaru buyuk bır depremın tetıkledıgı bır suru depremırı behrlı bır alanı bır sura kasıp kavurması ve sonra gelen suresı 500 yıh bulabılen sukunet donemlen (ayın davranışını daha mı ıyı açık9 lamaktadır Tum bu sorulara cevap verebümek ıçın çdhsmalar butun hızıyla surmektedır Bu son derece ügınç ve hem ulkemızın bekası hem de ınsanhgın başına sorun olan buyuk faylann ozelhklennın anlaşılması ıçın bılhassa tum doga meraklısı gençlerı bu ılgınç ve çok zevkh macerada bızlere katümaya çagıııyoruz 1 İTUAvrasya yerbihmtı Enstıtusu 2ITU Maden Fakultesı, Jeofızık Bolumu 3 TUBİTAK Marmara Araştırma Merkezı Katkı Belirtme Surmekte olan bu çalışmada bıze yar dıma olan tum meslekdaslanmıza ve bılhassa Ş Can Genç e Aral Okay a Cenk Yaltırak'a, MTA Genel Muduru saym Ah Kemal Işıker e, MTAAtlasını basım oncesı kullanırnımıza sunan Erdal Herece ve Ergun Akay a teşekkur edenz Yaşamını Kuzey Anadolu Fay çahşmalarmın bunyesının tahammul edebılecegı stresın uzenne çıkarması sonucu yaşamını yıtıren arkadaşımız Aykut Barka'yı da saygıyla anmayı bır gorev bıhnz KAF'ın evrimi Marmara ne alemde? Marmara Dcnizi içerisinde ve çevreslndeki çabfmalar hummalı blr veri toplama faaliyeti fekllnde surmektedir. 17 Ağustoi 1999 (elaketinöen bu yana yapılan deniz ve kara çalışmalanyia bu deniz dünyanın en iyl billnen iç denizlerinden biri haline gelmlştlr (Şöbretll deprem jeohgu Prof. Kerry Sieh, Marmara dvarında yapılan çalışmalan gördükten sonra "Burada blrlnci dünya düzeyinde billm yapılıyor. Biz Kaliforniya'dakflerin sizlerden öğreneceği şeyler var" demiştir). Xavier Le Plchon ve arkadaflan, geçtlğimiz aytarda şohretli fournal of Geophysical Research derglsinde en son verileri değerlendlren blr model yayımlamıslardır (bunun özeti yakında Cumhuriyet Bilim Teknik'te çıkacaktır). Bu modele göre, beklenen en buyuk deprem btiyiiklüğü 7,6'dır. Fayla llglll gerllme Ise fayın her Ikl yanındakl malzemenln ve fayın geometrlslnin gereği asimetrik olarak dağılmaktadır. Hem Istanbul Beledlyesl, hem Kandllll Rasathanesi fayın modelknen karakterlstiklerlnl goz onüne alan deprem senaryoları üretmeğe devam etmektedirler. fekil 4. fekll 3te götterilen dörtgenkrin makaslama tarUtçekrl. 1. 6 mttyon yıl önct, 2. 4,2 mHyon yıl önce, 3.1,2 mUyon yil önce, 4. 2 mHyon yıl önct, 5. 900,000 yıl önce, 6. Bugiin. Her dönemde, makaslama yamulmatmm dogudan batıya artbğına dlkkat edlnlz. Bu nedenle ana Kuzey Anadolu Fayı doguda batıdaklndn çok daha önce ohtsmustur. 856/7