Katalog

Marmara depremi önceden tahmin edilebilecek mi? Marmara Bölgesi'nde radon gazı ve diğer yöntemlerle depreme yönelik çalışmalar bugüne kadar hangi sonuçmarı verdi? Radon gazı incelemeleri ile gerçekleşen depremler ne kadar kestirilebildi? Bundan sonar neler yapılmalı? Sedat Inan (*) zr Şekll 1. Marmara Bölgeslnde konuflandınlon tu gbzlem ve toprak radon goı km Istatyonlannın yerlerM gosteren harita. T ladıgımız 2001 yüında Kuzey Anadolu Fay (KAF) sıstemıne yakın benzerlıkler sunan San Andreas (Kalıfornıa) fay sıstemı uzerıne olçum ve gozİPm deneyımlen olan Calıforrua (Berkeley) Unıversıtesınden meslekdaşlanmızla arazı çalışmaldrını gerçekleştırdık VP olçum sıstemlerını tasarladık Meteorolojık ve mevsımsel koşııllardan etküerımedıklerını on çalışmalaıla tespıt ettıgımız 'Su Gozlem' ıstdsyonlarmda 17 Agustos ve 12 Kasım 1999 depkaynak sulaıınm sıcaklık elektrık ıletkenlıgı remlerınden sonra bolgede deprem haber pH derecesı seıtlık ve bazı ız element (Cd cısı olabılecek (bolgede dıı ı fayldi boyunca Cu Pb Zn) ıçenklerındekı değışımler ızlenÖlçümler gerçekleşen gaz çıkışlan ve kaynak sulanmeye başlandı Marmara Bolgesınde gozlemlere baş nın ızlenmesı gıbı) yenı metodlann "çok dı "Toprak Radon Gazı Gözlem" ıstasyonları îbc on çalışmalar sonrası genellıkle dııı fay zonlarında tupıak ıadon gazı çıtasırun en yuksek oldugu noktalara konuşlandınldı ve 15 dakıkd dralıklculd gaz çıkış rnıktdiları olçulmeye başlandı Hem su gozlem hemde toprak radon gazı gozlem ıstas yonldrındd toplanan verüer olçum sıstemırun bulunduğu noktaya konuşlandı Şekll 2. Balıkeslr llıca mevkll'nde toprak radon gaıı gozlem Istasyonunda toplanan radon verilerinln zamana karfi nlan verı kayıt ve akgraflğl. Crafikte, 06.07.2003 tarlhlnde Saroı Körfezl açıklannda meydana gelen depremden 15 gün önceslnden tarma unıtesı uzenn(21.6.2003) baştayarak radon gazında hulı blr arttf olduğu görülmektedlr. Depremden 24 saat önce baflayan radon gazı mlktarmdakl hulı azalif lonrası deprem meydana gelmtftir 8S6/4 UBITAK Marmara Araştırma Merkezı (MAM) Marmara Bol gesı'nde depreme yonelık çalışmalannı yülardır ışletmekte olduğu sısmolojık ve GPS (Kuresel Konum landırma Sıstemı) gozlem agları ıle (gozlem ıstasyon sayısını sureklı kısıth ımkanlan zorlamak suretıyle arüıarak) surduregeldı Sısmolojık gozlem agı ıle bolgede meydana gelen depremlerın yerı zamanı ve deprem oluşturan faylarm aıaştınlması mumkun ola büdı GPS ağı sayesınde ıse bolgedekı kabuk deformasyonlaıının yerzaman ve sısmık aktıvıte (depıemler) ıle olan ılışkısı araştırılageldı Mİ sıphnlı" uygulanmasının kaçırulmaz bır zo rurüuluk oldugu ortaya çıktı Istanbul Buyuksehır Beledıyesı'nın ışbırlıgı ıle başlatılan w depıem oncesını da hd ıyı diıldindyı dmdçlayan 'Yeru Metodlann Uygulanması' projesı kapsamında Elam 2001 tanhınden başlayarak gunumuze ka ddi stıatejık noktalaid kuıuldn hem su goz lem hemde toprak radon gazı gozlem ıstdsyonlannda (Şekıl 1) vprıler toplandı ve sıs rmk akiıvıte ışığında değeılenduıldı zr den telefon baglantısı ıle Marmaıa Aıaştırma Merkezı (MAM) Gebze verı toplama ve degerlendırme laboratuvanna aktanlagel dı Toplanan verıler gunluk bazda sısmık aktıvıte ışığında degerlendırıldı Hareketlılı gın ydşandıgı donemlerde bu degerlendıı meler gun ıçerısınde sureklı yapüdı Verilerin Değerlendirilmesi Ebm 2001 den gunumuze topkiiidiı venlerın bu donem ıçerısınde bolgede çok ta yogun olmayan sısmık aktıvıte ışığında değerlendirilmesi sonucu, toprak radon gazı hareketının depremlerden once cıddı sıs tematık ve çogu kez guveralır anomalıler verdıgı sonucuna Vtuıldı su gozlem ıstds yonlannda bu donemde meydana gelen depremlerle ılışkılendırılebüecek oenmlı bır anomalı gozlenmedı Tablo 1 de Ekıın 2001 tarıhınden bugune kadaı Maımara Bolgesınde meydana gelen 4 ten buyuk depremler de radon gazı hareken aıasında kı bulgular ozetlenıyor Bazı radon gozlem ıstasyonlanndala toprak radon gazı mıktarında bolgede bu donem ıçensınde meydana gelmış bırçok deprem oncesınde en az bırkaç gunluk bır artış gozlendı Depremlerden sowa radon gazı de gerlerı normal sevıyesıne duşmektedu Ancak 21 Mayıs 2003 Golyaka (Duzce) merkezk ve 4 5 buyuklugundekı depıem once sı beklenenın aksıne deprem oncesı radon gazı mıktannda azalma goruldu Radon gazının bolgedekı tum ıstasyonlaıda ve butun depremler oncesı aynı davranışta bulunma