Katalog

Zümriitten Akisler dığı bır gerçektır Bunun elbette jeolojık nedenlen oldugu kadar gozlem ıstdsyonuııun meydana gelen depıenun merkez ussune olan uzaklığına ve deprerrun buyuklugune de baghdır Nedenlenn ortaya çıkanlması ıçm araştırmalara devam edılmektedıı lerının degerlendırılmesı ıle yapılabüdı Bu nedenle bolgede radon gazı gozlem ıstasyonlarırun sayısının artırılnıası ıvedılık arzeden bır zorunluluktuı A.M. Celal Şengör "Doğal laboratuvan' izlemeliyiz Sonuç olarak, Deprem nskı yuksek ve bu nedenle benzer çalışmalann yoğun olarak ve uzun yıllardır gerçekleştınldıgı Çın [aponya, ABD, ve Deprem öncesi radon gazı ItaJya gıbı ulkeleıde gelınen noktanm gensınde değerlerindeki değişime olmamakla berabeı. Marmara Bolqesının "jeolojık gozleme çok uygun (bazı meslekdaşlarımran haklı bir örnek deyımı ıle 'dogal laboratuvar") bır konuma sahıp Proje suresı ıçerısınde bolgede meydana ge olması bu proje çalışmalarıru daha da avantajlı konlen en buyuk deprem (6 Temrnuz 2003 Saroz Açık uma getırebüeceknr lan, buyukluk 5 5) oncesı batı Marmarada konuşlu Bolgemızdekı bu çabalar bolge ınsanı ve ulbulunan radon gozlem ıstasyonlanndala bulgular kemız ıçın oldugu kadar kuıesel anlamda da çok şoyle ozetlenebılıı onernlı yaraılaı Sdgldyabılecek sonuçlara ulaşabılMarmara Bolqesının batı kesımlerındekı rame potansıyelıne sahıptır don gozlem ıstasyonlannda Mayıs 2003 ten berı Ana okuak yukanda anüan çalışmalar Mar (yaklaşık ıkı aylık bu sure boyunca) radon gazı de mara Bolgesı run kara alanmda konuşlandırüan gozgerleıınde aıuşlaıın başladıufi ve bu değerleıdekı lem ıstasyonlannda ana olarak sısmolojı ve GPS olartışların Hazıran ayının sonlarına dogru onemlı ve çumlerı ışıgında verı toplamaya ve değerlendırmeuyarıcı degerlere ulaştıgı gozlendı ve bu nedenle ye yonelıktır Bunun yanısıBüyükra Marmara Toprak Radon Gazı Harskati Y»n Deprem Tarihı lüğu Denızı tabaArmutlu ıstasyonunda depremden 45 gun onceden Marmara Denızı nında varlıgı 28Şubat2002 48 başlayarak artış Azalmaya başladıgında deprem (Tekırdağ açıklan) ve deprem23 Mart 2003 48 Armullu ıslasyonunda depremden 45 gun önceden Marmara Oenızı selügı son ı h başlayarak artış Azalmaya başladıgında deprem (Tekırdağ açıklan) yılda gerçek5 Mayıs 2003 43 Armutlu ıstasyonunda depremden 7 8 gun onceden Marmara Denızı leştırılen debaşlayarak artış Azalmaya başladıgında deprem (Imıalı adası açıklan) raz araştırma 40 17 Eylul 2003 Akyazı Hıç belırtı yok Eftenı (Duzce| ıstasyonu henuz kurul lnrı sayesınde mamıştı, yakında ıstasyon yoktu (Adapazarı) artık daha ıyı Eftenı (Ouzce) ıstasyonunda 7 gun onceden artış 8 Mart 2003 40 Akyazı (Adapazarı) bılınen ve ge 41 9 Mart 2003 Akyazı (Adapazarı) Eftenı (Duzce) ıstasyonunda 8 gun önceden artış lecekte butun bolgeyı etkıle20 Mart 2003 45 Ortıanelı (Bursa) Hıç belırtı yok yerek buyuk 21 Mayıs 2003 45 Beklenenın aksıne depremden once Ettenı (Duzce) ıstas Golyaka (Duzce) bır depremı yonunda 14 gun boyunca duşuş oluşturacagı28 Mayıs 2003 40 Eftenı (Duzce) ıstasyonunda 6 gun onceden artış Gumuşova na şuphesız 41 9 Hazıran 2003 Bandırma (Balıkesır) Balıkesır (llıca) ıstasyonunda 20 gun boyunca artış ve bakılan Kuzey sonra duşuş anında deprem Anddolu Fay 9 Hazıran 2003 51 Bandırma (Balıkesır) Balıkesır (llıca) ıstasyonunda 20 gun boyunca artış ve (KAF) sıstemısonra duşuş anında deprem nın dırı hatlan 6 Temmuz 2003 55 Saroz Açıklan Balıkesır (llıca) ıstasyonunda 12 gun boyunca artış, uzerınde gozGazıkoy (Tekırdag'ın 30 km guneybatısı) ıstasyonunda 14 gun boyunca artış ve ıkı ıstasyonda da radon gazının bır lem ıstasyon gun ıçınde çık hızlı azalması sonrası deprem. ları kurulması ve gozleme Tablo 1: 1 Ekim 2001Temmuz 2003 tarihleri arastnda Marmara başlanması Bölgesl'nde meydana gelen 4'ten büyuk depremler ve Toprak Radon kaçınılmaz bır gozlem istasyonundaki bulgular zorunluluk arz etmektedır bolgedekı olası sısmık harekethhk yakın takıbe alındı 6 Temmuz 2003 Saroz açıklannda meydana gelen 5 5 buyuklugundekı depremın oncesınde Ba lıkesır (Ilıca) toprak radon gozJem ıstasyonuııdd toplanan verıler ve anomalı (radon gazındakı artış) Şekıl 2'de gosteıüdı 6 Temmuz Saroz depremının olacagı Temmuz ayının ılk gunlermde kesınleşmış olmasına rağmen bu depremın yennm hassas bır şeküde tespıt edılebümesı mumkun olamadı Sadece BalıkesırTekırdagSaroz Korfezı uçgerundebu noktada 5:ten buyukancak 6dan kuçuk bır depremın olacagı hususunda kanaat guçlenmış ancak beklenen depremın guvenılır bır şeküde nerede olacagına ılışkın tahmınde bulunabılmek mumkun olamamıştır Bunun da en buyuk nedenı batı Marmara da yeterlı sayıda radon gozlem ıstasyonunun var olmayışıdır Saroz Açüdanndakı depremın geüşı (sımdüık fazla ıddıalı gordugumuzden dolayı "kestırım' sozcugunu kullanılmaktan kaçınmayı tercıh edıyoruz) sadece 3 gozlem ıstdsyonundakı radon gazı değerDenız tabanına gozlem ıstasyonu konuşlandırmak çok onemlı ancak bır o kadar da malıyetlı bır ıştır Kaynak saglanması hahnde uluslararası ışbırlıgı olanakları ve mevcut denız teknolojısını kullanarak gozlem ıstasyonları ıçın sıstem tasaıımını TUBlTAK gerçekleştırebılecek duzeydedır Bu kapsamda denız tabanı gozlem çabsmaları ağırlıklı olmak uzere, TUBITAK ulusal ve uluslararası ışbırlıgı ortaklan üe Avrupa Bırhgı 6 Çerçeve Programı kapsamında degerlendırümek uzere proje onerısını Ekım 2003'te sunacakur Ozetle, Proje gozlem alarunın (Marmara Denızı tabanında gozlem ıstasyonlannıda ıçerecek şekılde) genışletılerek ve gozlem ıstasyon sayısının artınlarak projenın devam ethnlmesınde buyuk yarar gorulmektedır TUBITAK bu konudakı çabalarını arttırarak surdurmekle beıaber ügılı ve yetküı mercılerın katkılarını beklemektedır (*)Doç Dr TUBITAK Marmara Araşürma Meıkezı (MAM) Yer ve Denız Bıhmlerı Atraştırma Enstıtusu GebzeKocaelı, 41470 Sedat ındn@mdm govtr Bilimin kamu tarafmdan kontrolü Son bir ay ıçerisinde iki değişik ga/eteci, deprem dolayısıyla ortada isimleri dolaşan üniversite öğretim üyelerinin bilimsel üretimleri hakkında röportaj yapmak için benımle ve bazı meslekdaşlarımla göruşme ısteğinde bulundu. Bunun son derece yararlı bir girişim olduğu kanısındayım. Bu girisım, belki de ilk kez kamunun bilım yaptıklannı ıddıa edenler hakkında daha geniş bilgı istemesinın sonucu olsa gerek. Özellikle yirminci yüzyılda bilim, toplum yaşamının hemen her safhasına nüfuz etmiş durumdadır. Ev kadınının mutfağında kullandığı elektnk, elektronik hatta en basitinden mekanik temelli aletler, ulafim için kullandığımu otomobil, otobüs, uçak gibi vasıtalar, işlerimizi veya öğrenanin ödevini üzerinde yaptığı bilgisayar, hastalanınca aldığımız ilaçlar, gırdiğimiz denızin kirliliği veya tamizliği hep bilimin kontrolündedir. 1999 depremleri ilk kez içinde, bir parçası olarak yaşamakta olduğumuz doğanın da bir ulusal tehdıt öğesi olarak karşımıza dikilebileceğıni hatırlattı bızlere. Irak savaşı, ulusal guvenliğin taşıma suyla dondurulmesi mumkun olmayan bir değirmen olduğunu gösterdi. Kendisi teknoloji ve strateji üretemeyen cahil Irak, teknoloji devi Amerika'ya ancak kısa sure direnebildi (ona da dırenmek denırse). Coğraf ya cahili Amerika ise, sılahla fethettiğı Irak'ı henüz anlayamadığı için gundelik asker ve malzeme kaybına engel olamıyor. Ancak bilgiyle yaşanabilir Tum bunlar uygar insan için birer ders niteliğindedir. Uygar insan bilgiyle yaşar. Bilgiyi üretmenin yollannı arar, bildiklerini sürekli geliştirir. Bunun için okul ve üniversite denen kurumlar, bunlardan ayrı ozel ve kamuya ait araştırma muesseseleri kurup bunların urunlerinı gunluk yaşamını daha refah, daha emın, daha sağlıklı yapmanın yollannı arar. Ceçenlerde TRT'de Türkiye Felsefe Derneği Baskanı Sayın Pr Dr. lonna Kuçurad! bir bilgi tanımı sundu. Bilgi, dedi Kuçuradi, nesnesi olan bir önermedir. Ancak bazı onermelerin kendi nesnelennı yarattığını hatırlattı. Buna ornek olarak da toplum arasında "delı" denilen hastaların davranışlarından ornek verdı. Mesela kendısını bır yaprak sanan hasta, bır nesne yaratmıştır kafasında. Ama o nesne gerçekte yoktur. O nesne hakkında, hasta "bildiklerini" baskalarıyla nesnesi olan bir bilgi gibi paylaşamaz. Buyuk fızikçı £rwin Schrödinger ellilı yılların başında verdığı bır seri konferansta insanı "idiot" (Yunanca "özel", kişıye mahsus" sıfatından türetilmiş) olmaktan kurtaranın ortak bilinebılen nesneler olduğunu hatırlatmıs, bunun da ilk kez Efes'li Heraklitos tarafından vurgulandığını söylemişti. Malum pek çok batı dilinde "idiot" aptal anlamında kullanılır. Işte insanı aptallıktan kurtaran kendi dtşımızdaki nesneler (ve tabii ki bunlarla ilgilı süreçler) hakkında edindiğimiz bilgılerdir. Hangisi bilgidir? 1999 depremleri ilk kez içinde, bir parçası olarak yaşamakta olduğumuz doğanın da bir ulusal tehdit öğesi olarak karşımıza dikilebileceğini hatırlattı bizlere. ^ " ~ " ^ ^ " Bilgi bilim yoluyla edinilir. Bilimin yöntemi de nesne ve süreçler hakkında varsayımlar üreterek, bunlan gözlemle denetlemek, yapılan denetimlerı de eleştirel bir sekilde irdelemektir. Bunun dışında, gozlem ve eleştirel akılla kontrol edılemeyen bilgı, bilgi değıldir. Türkıye'de kamu yavas da olsa, bilimin kendinden menkul, "ben bilim adamıyım" demekle olmayacak bir iş olduğunu anlamaya başlamıştır. Bu konuda basının bazı organları bilimin de bilimsel bir ölçüye tabi olduğunu ve bu ölçütün uluslararası olduğunu. Bu ölçütü izlemenın de son derece kolay olduğunu gormuş, bu konuda çalışmaya başlamıştır. Bunun toplumumuz açısından son derece sevindirici bir gelisme olduğu kesindir. Ancak bu hassasiyetin yalnız deprem konusunda değil, tüm konularda olması gerekmektedir. Bu bağlamda, Türkıye'de akla ve bılgıye dayanan eğitimı tahnbe yonelik tum hareketlere karsı toplum, hep birlikte, kendi emniyeti, rahatı ve refahı için tedbir almalı, tepki göstermelidir. Ancak o zaman uygar toplumlara ozgü uygar yaşama kavuşabileceğiz.