Katalog

Kuzey Anadolu Fayından haberler A M. C. Şengori, Okan Tuysuzi, Mehmet Sakınçi, Caner Imren2, Haluk Eyıdoğan2 ve Naa Gorur1,3 Aykut Barka'nın unutulmayan anısına u makalenm yazarlarının bu gunlerde Annual Revıew of Farth and Planetary Saences dergısınde Kuzey Anadolu Fayı üe ılgılı bu ydzüarı baskıdadu (Xavıer Le Pıchon bu gruba kendı katkısı üe daha sonra katüacaktır) Cumhunyet Bılım TeknıkYayınYonetmenı Orhan Bursalı hazırlonan bu yazının ana terndsının 17 Agustos un dordüncu yüdonumu munasebetıyle Turk okuyucusuna duyurulmasuu ıstemışur Aşagıdakı yazırun konusu hazırlanmakta olan yazırun ıçerıgının jeolojık ana hatlandır Bu yazıda lıterature aüf yapümamış olması nın nedenı, hazırlanmakta olan yazının detaylı bu lıteratur lıstesı ıçermesıdır Ilgılı okuyucu ılgılendığı konuda genış bır bıblı yografyayı o yazıda bulacakür (Annual Revıews ınternette okuyucuya açıkür) B Celal Şengör ve arkadaşları bu yazıda, Kuzey Anadolu Fayı'nı yeni bir modele oturtma çabası içindedir. Fayın jeolojik evrimi konusundaki bulgular, KAF ile ilgili "karakteristik deprem" fikrinden çok, "Deprem fırtınası" düşüncesini gündeme getiriyor bır yıgışım karmaşüdan toplulugu ıçıne yer leşmışur Yıgışım karmaşıkları bır okyanus kapanırken, denız tabanlanndan kurenen egemen olarak çokel karakterh kayaç pa ketlerıdır Kuzey Anadolu da yıgışım karmaşıklannın varhgı ve nıtelıgı bılhassa son yıllarda yapılan çalışmalarla belgelenmış ol ınakla berabeı bunlaruı taııhçesı üe ılgılı pek çok sorun hâlâ açık bulunmaldadır Ancak bızı burada ügüendıren tanhçeden zı YıOtŞim karmaşıklan Şekll 1. Kuzey Anadolu fayı'nm (daha doğrusu "fay alleslnln") genel görünümü. na geldıgını gosterdı Bu dunyada yanal aümlı oldugu tum guzergahı boyunca belırlenmış ük fay harünın keşfıydı (or A B D 'de kı meşhur San Andreas Fay hattının yanal atımlı karakterı tum guzergâh boyunca ük kez 1953tebelırlendı) 1948 den yülarca soma dahı bühassd Turkıye de Kuzey Anadolu Fayı nın yanal atımlı karakterı tam olarak anlaşüamadı An cak bu konuda Nazario Pavoni ve Clarenc* T. All*n gıbı yabancüarm ve Ketın ın ellüı ve altmışlı yülarda yaptıgı yayınlan Tur kıyede Kuzey Anadolu Fayı nın yanal atımlı karakterının gıderek daha yaygın tanınmasına neden oldu Fayın yanal atımlı karakten Tuıkıye nın Batı ya kaçmasına oluyor yade, bu kayaç paketlerının bulunduklan yerdır Yıgışık karmaşüdanru oluşturan kaya lar pelaşmış ve katüaşrm kayaç katkısı ve başkalaşma (=metamorfizma) sonucu katılaşmış kıt'a kabugu malzemesıne nazaran daha kolayca yamulabüıp yırtüabüuleı Go ruldugu gıbı Kuzey Anadolu Fayı dedıgımız fay aüesı, bu kolay deforme edüebüen ka yaçlardan oluşan bu bolgenın ıçınde oluş muştur Fay ın bu bolge dışına dal gonderme teşebbuslerı Sungurlu Fayı ornegmde goruldugu gıbı (Şekü 1 SF) başansız ol muştur Daha dogudakı Ovacü< Fayı (Şekü 1 OF) dahı Munzurlarla daha guneyde yer alan Malatya başkalaşun kayaçları aıasında bulunan daha eskı bır süoşma hattını kullan mıştır Kuzey Anadolu Fayının keşif Kuzey Anadolu da bır kırık hattının varhgı en geç 1928 yümdan ben bılınmekte ancak bu aynı yerde bulunan (ve bugun bır okyanus kapanma çızgısı oldugu bılınen) bır dağoluşum yapısıyla kanştınlmaktaydı Daha dogrusu tum jeologlar 1948yılınakadar Kuzey Anadolu'da depremlerle de belırlenen kırık çızgısını daha once meydana gelmış dağolttşnm olaylannın devamı san maklaytiılaı llk defa 1948'de thsan Ketin bu çızgımn daha once Kuzey Anadolu'da meydana gelrnış olaylarla nedensel ügısı olmayan bu fay hattı oldugunu ve bu fay hatü boyunca hareketın sag yanal olarak meyda Kuzey Anadolu Fayı'nm geometrik karakteri Ku^ey Anadolu Fayı ş«kil 1 de gosterüdıgı gıbı dogudan batıya dogru genışleyen bır yamulma bolgesı ıçıne yetleşmıştır Fay genel olarak bu fay çizgisi değil do gudan batıya gıderek dallanıp budaklanan bır fay ailesi şeklıne sahıptır Bolu'dan batı ya fayın üa ana hattı oldugu gorulmektedır Knzey Kol adı verılen bır hat Duzce Adapazan Sapanca Izrrat uzennden Marmara Denızı ne gırmekte ve Şarkoy un hemen guneyınde karaya çücarak Gelıbolu yanmadasını Trakya nın gen kalan kısmından ayu:maktadır (Marmara da denızı ıçerısınde tek bıı ana fay hattının varlıgını ük kez 1943'de Nunye Pınar teklıf etmıştır ancak fayın karakterı hakkında bırşey soylememıştır) Ofinay Kol denen hat ıse Pamukova ve Yenışehır uzerın den BuısaUlubat ve Manyas çızgısını ızleyerek Bıga Yanmada sından Ege'ye çıkmaktadır Iznık uzennden Gemlık e ve guney Marmara sahüını yalıyarak Kapıdağa ulaşan bır fay çızgısı bu guney kolurı bu parçasıdır Fay Şekü 1 'de goruldgu gıbı Kuzey Anadolu'da bulunan Kuzey Anadolu Fayının ötelenme miktarı llk defa 1975 yıluıda Ihsan Ketın ın bır doktora ogrencısı olan Prof Dr Ihsen Seymen ReşadıyeKelkıt vadısı bolgesınde fayın atımını 8b küometre olarak olçmuştur Daha sonra Rolando Armijo ve arkadaşla n ve Aykut Barka ve arkadaşları bu olçumu destekler bügüer bulmuşlardır Ancak gene Armrjo ve arkdaşlan tarafmdan Ganos Dagı ve Gehbolu yanmadaî ından büdırüen 85 kı lometrehk atım C«nk Yaltırak ve arkadaş lan ve Aral Okay ve arkadaşları tarafından yapüan kontrollar esnasmda dogrulanamamışür marmara cıvarında fayın atımının 85 küometreden daha az oldugu tahmın edü mektedır 'mnetufumumant 10 11 1» 1» 14 t 10 11 1> 11 14 r ı Şekll 2. Kuzey Anadolu makaslama bolgetl İle llglll gelifmlf havzalar (üıtte) ve oluftım lamanlan (günumüzden mltyon yıl önce ola rak; Yandakl graflğln dtişey eksenl). Yatay ekıende veriten hmıa numaralan ju fekllde okunmalıdır 1. Cellbolu, 2 Yahva, 3. Cd/ cükDertnce, 4. Adapaıan, 5. Duzce, 6. bolu, 7. ÇerkeşKurfimlullgaz, 8. Tosya, 9. Kargı, 10 Vezlrköpril, 11. HavzaLâdlk, 12. TafovaErbaa, 13. Nlksar, 14. Su şehrt, 15. Kamot, 16. Bker, 17. Kefahlye, 18. Erzlmon, 19. Bay ramlf (Etlll), 20. ManyaıUlubot, 21 Yenlfehlr, 22. Pamukova, 23. Menlfon, 24 Kazova. Kuzey Anadolu Fayının yaşı Şddl 2, Kuzey Anadolu Fayı boyunca fay faalıyeü sonucu oluşan havzalann olu şum yaşlanru sergüemektedır En bttyük bügl •kslkli^ünls bu havzalatdakı çokel paketlennın yaşlannın kesın tesbıtındedır Bunun nedenı kısmen mevcut paleontolojüc 856/6