Katalog

Zümrüt'ten akisler Aşıda önemli bir adım Oonullulcıe ığneyle once bır parça DNA, ardından çıçek vırusundekı bu DNA aktannak suıeüyle didştırrndcüdr bu kışüerın bagışıklık sıstomlcnnın sıtmaya karşı koyacak yeterhkte hucre uretmeleıını sagladılar Boylece sıtma hastahc/ını engelleyıci bır aşının gelıştuümesi yonunde cıddı bu adım atılmış oldu Hiy verem ve kımı kanserlere karşı etkılı benzer çıftet blı ıldçlarm dd derıeme dşamasında olduklan belırtılıyoı Araş ürmdyı yunıten Oxfoıd IJnıversıtesı ekıbırün başkanı Adrian Hill ılk kez boylesı bır aşının insanlaıdd ışe ydidyabılecegımn kdiııtldnmış olduguna sıtma aşısından elde edılen başannın otekı hastalıklar ıçın de bu umıt ışıgı dogurduguna dıkkat A. M. C. Şengör çekıyor Normal aşılar bagışıklık sıstemi nın bır bolumunım arıtıkor uretmesıne olanak tanıyor Oysa sıt ma, AIDS ve vereme yol açan mıkıoplaı antkor ve geleneksel aşılardan etkılenmeksızın hucre ıçınde bannıyorlar Işlevını geregı gıbı yeııne getırmeyen urlar ıçın de aynı şey geçerlı oluyor Bu tur bozuk hucreler yalnızcd bagışıklık sıstemının bır başka bolumu olan T hucrelen tarafindan yok edılebılıyor Sahaf kataloglarının ve tezgahlarının söyledikleri Rahmetli Baha Gürfırat sayesinde, ilkokuldan beri yeni kitaplar satan kitapçı dukkânlanyla beraber sahhaf dukkânlarının da mudavimiyimdır. Amerika'da tahsilimi bitirip Türkiye'ye donuşum, aşağı yukarı Librairıe de Pera sahibi Uğur Cüracar'ın ulkemizde modern anlamda sahaflığı başlattığı yıllara denk gelir. Daha önce, sahafta ne var ne yok öğrenebilmek için, Beyazıt'takı sahaflar çarşısında tezgâh ve dukkân raflannı gozden geçirmek veya bana sahaf dükkânlannda ilk kitap alma terbiyesini veren Ibrahim Manav gibi ustad sahafların o inanılmaz hâfızalarına muracaat etmek gerekirdi. Uğur, yanılmıyonam ulkemizde ilk defa ciddî, yani bilimsel, uluslararası bibliyografi standartlarıyla uyumlu katalog ureten sahatolmuftur. Ürettiği tematik katabglann bazılannı kütüphanemde başvuru eseh olarak saklanm. Yakbşık kırk yıldır Istanbul'da ve Turkiye'nin diğer şehirlerinde eski kitap alınm. Bu tecrubeden edindiğim bir izlenimi bir gün Uğur'a açtım: Turkiye'de bir turdışında her türlu eseri bulmak mumkun. Bulunması son derece guç olan o tek tur, tıp hariç, doğa bilimleridir. Osmanlı ve daha onceki dönemden gelen el yazması ve 18. yüzyıldan itibann basma eserler arasında doğa bilimleriyle ilgili olanlar parmakla sayılacak kadar az ve olanlar da kendi donemlerinde dunyadaki benzer eserler yanında hiçbir değeri oimayan derleme ve/veya nakil kitaplan veya minik tematik kitaplardır (en çok deprem ve sifalı bitkilerle sular olmak kaydıyla). 19. yüzyılla beraber, uygar dünyadan Türkiye'ye kitap girişi arttığından, sahaflanmızda ondokuzuncu asırdan itıbaren Avrupa, Amenka, hattö Asya (Hindistan, japonya) ve Avustralya kokenli eserler bulunabilir. Celgelelim, bunlar arasında da doğa bilimleriyle ilgili eserler hemen hemen yok gibıdir. Olanlar genellikle tıp ders kitapiarıdır. Yirminci yüzyıla doğru, bir de mühendislikle ilgili kitaplar artmağa başlar. Ancak bunlar arasında neredeyse % 95'lik bir çoğunlukla egemenlik ders kitaplanndadır. Hemen hiçbir doğa bilimi konusunun klasik olmuş ders kıtaplanna rastlayamadığım gibi, bu konulann onemli kuramsal eserlehnden tek birini bile Türkiye'deki sahhaflarda bulamamışımdır. Bu konuyu Uğur'a açarak nedenıni sorduğumda, bana sahhafın ancak kendisine satılan elden düşme kitaplan satabileceğini, kendi meslek yaşamında eline doğa bilimleri uzerine ihtisaslaşmış tek bir kutuphanenin bile düsmediğini söyledi. Peki, dedim, Avrupa'dan satın alıp burada satsanız? Uğur, doğa bilimi kitaplannın Turkiye'de kaynağı olmadığı gibi, bugun muşterisi de olmadığını soyledi. Peki Turkiye vatandası hangi eserleh okur? Eğer kitap okumak gibi bir alıskanlık edinebilmişse (ki bu pek mini mini bir azınlığa nasib olabilmiştir) herseyden once roman, siir vs. okur. Sonra tarih sever, ama bilimsel tarihten ziyade romansal tarihi tercih eder. Bilhassa atalanmızın kahramanlık menkıbelehne bayılır (bunlann çoğunun bilimsel bir temeli olmasa da). Bunlarla buyuyen bilgisiz siyasetçilerimizden bazılan, bu masallan hattâ orta eğitim ders kitaplanna bile sokusturtmayı becermişlerdir. Sonra siyasi yazılardan hoslanır ki bu tur zaten yakın zamanlar tarihiyle iç içedir. Turkiye vatandasının okumaktan hoşlandığı bir diğer tur eser, fıkra antolojileridir (Nasreddin Hoca, Bekri Mustafa vb.). Aslında gene tarihsel yazının bir türu olan blyografiler de revaçta olan eserlerdir ulkemizde. Sonra seyahat eserleri gelir. Edebiyatımız bu turde zengin olmadığından ondokuzuncu yüzyıldan beri Türkiye'ye giren yabancı eserler arasında seyahatnameler önemli bir yer tutarlar. Ancak seyahatnameler arasında keşifgezilen ve bilimsel geziler tutulmamıştır her nedense. Hafifmeşrep turistik geziler tercih edilir. Garip bir şekilde psikoloji ve sosyoloji kitaplan en revaçtaki bilimsel eserler arasındadır. Bunlardan sonra tezgâhlarda tıp kitaplan ve hukuk kitaplan gelir. Bunlann pek çoğu universite ders ve yardıma kitap dokuntuleridir. Sonra ve nihayet sözlükler: Hepsi de okul kitabı döküntüsü, arada tektuk yabancı dil sözlükleri. Pek nadiren bir Şemseddin Sami veya Naci. Ahmet Vefık Paşa artık tezgâha duşmeyecek kadar ender ve pahalı hale gelmiştir. Bu soylediklerim herhangi bir bilimsel çalışmanın sonucu değil. Istanbul'da kırk yıllık kitap avcılığının ve sahaf sohbetinin bende bıraktığı izlenimler. Netlce? Türk mllleti büyük bir çoğunlukla okumayı sevmiyor. Okursa da fasafıso okumayı tercih ediyor. Evinde bilimsel eser pek bulundurmuyor. Fakat bilhassa nesnel dünyadan kaçıyor. Doğa bilimleri onun için kapalı bir kutu. Bu kutuyu açmayı istemiyor da. Nesnel tarihten kaçtığı gibi, nesnel dünyadan da kaçıyor. Turkiye'de yirminci yuzyıl kitaplan arasında sağ ve solpolitik peygamberlerin ve dinlerinin eserlerinin nisbeten çokca bulunması, okuyucunun hazır reçeteleri, kendisini duşunmeye zorlayacak eserlere tercih ettığini gosteriyor. Son zamanlarda politik soylemimizde pek revaçta olan "dönek" lafı, bir duşunce ve muhakeme sonucu fiknnı değıştirenden ziyade, din değistiren kisi algılamasının yaygınlığını gosteriyor. Temh ettiğimiz kitaplar, gozlemin, bağımsız duşunce ve muhakemenin bize hâlâ ne kadar yabancı olduğunun aa şahitleri. Bederı hastalığa yol açdiı oıgdnızmadan alınan DNA parçalan ıçeren zaraısız vınosleıle aşüandıgında çok az sayıda T hucresı uretıyor Ancak çıftetkılı dşı bu soı urıun ua tesınden gelıyor Sıtma mıkrobundan alınan DNA'nın aşüanmdsmdan sonra bedene faıkh bu sıtma DNA'sı ıçeren zararsız bır vırus verıldıc/ınde beş on kat daha fazld sdyıdd T hucıesı elde edılebıüyor Güneş döngüsü dünya iklimini etkiliyor Guneşin etkınlığı on bır yıllık bır donguyle degışmekte Bu sureçte ışın yogunluğunda meydana gelen maksımum %1 'lık bır oynama dunyadakı ıklımı dogrudan doğruya etkıleyecek kadar kuvveth değıldir. Fakat Duke Unıversıtesı fızikçilerı şımdı guneşm etkmlıgınp goıe dpğışen ışık motıflen ve dunyadakı hava sıcdklığı diasmdd bu bdğlantı saptadılar Uzun suredu taıüşıldn bu korıuylu ılyüı son ordştıınidldr Physıcal Revıew Letters dergısınde yayımlandı Guneş etkınlığı maksımum duzeye ulaştıgında guneş lekelennın oranı dd erı yuksek sevıyeye ulaşır ve ışm yoğurıluğuııdakı bu aıtıştan guneş patlamalannın çogalması sorum ludur Dunya ıklımı uzerındekı etkı, gezegenler arası manyetık alandakı degışımlere gore şu şekılde açıklandbüıyoı Guneş etkınlığı ne kadaı buyuk oluısa, gezegenler aidsı manyetık dlanın, dunyarun ınunyetık dld nıyla gırdıgı karşüıkh etkı sırasında dunyaya daha az kozmık ışın yansır Araştırmacılann tahmınlerıne gore bu ışırun pdrçdcıkldrı bulutlann oluşumurıddn sorumludur Buna gore guneş etkınliğı ne kadai' artaısa gıtgıde daha az bulut oluşur ve dunyadakı hava sıcaklıgı da yukselır Nicola Scafetta ve Bruce West'ın ılgı alanı da guneş patlamdldnrun sıklıgı ve dunya uzerındekı kısa surelı sıcaklık oynamalan drasındakı bağlan tıydı. Bu oynamalar bırkaç haftalık veya bırkaç aylık surelerde meydana gelıı Ancak dunya ıklun sıstemıran karmaşıklıgı nedenıyle bu kadar kısa sureleıde oıtaya çıkan bağlantdarın doğrudan dogruya kamtlanması olanaksızdır Ikı nzıkçı bu nedenle ıkı sıstem arasmdakı benzer oynamdları ınceleyeıek veıılen zanidiı sııası analızıne gore değeılendudı Bu anahz veıı yığınldnndakı duzenlı veya duzensız degışım perıyotlanm dyırmayd yarayan mdtematıksel bır yontemdır Ardştırrnacılar bu analız sonucunda guneş patlamalanndakı zaınan sudsında oldugu kddar dunyaddkı sıcdklık oynamalan arasında da matematıksel bır artış dagılımı saptamışlar Ve bu ıkı dagılımlar arasındakı katsayının karşılaştınlması sonucunda da guneş dongusunun dunyadakı hava sıcaklıguu etküedığı oı taya çıkmış Euro banknotlarında kokain kalıntısı Nurnbcrg Bıyotıp ve Eczacılık Araştırmal.ın Lrıstıtusu'nden Fritz Sörgel başkdnlıgmdd geıçekleştırılen genış kapsamh bır araştırmaya gore Almanyada kı banknotların neredeyse tumunde kokaın kdkntısı vdi Sorgel banknotların kokaının burna çekılmpsmdp kul lanMıgını ve bu alışkanlıgm kısd bu suıe ıçınde 4 mısk aı ttıgını soyledı 2002 Ocak aymda gerçekleştırılen aıaştumdya gore kokdirı kdlınüldrı 70 bdrıknottdn ıkısınde saptanmışkon aynı yılın Agustos ayında on bankrıottdiı bumde yoıulmeye başlannııştı Sun aıaştumalaı aynca kullanılan kokaın mıktarının da arttıgını gosterıyuı 700 banknotun heı bırınde saptanan kokdirı oıanı oıtalama olaıak 0,4mg cıvarında Ancak kokaın bdgımlıldn buyuk pdralan teıcıh etrmyoıldi, 100, 200 ve 500 euroluk banknotlar uzennde çok daha az kokaın sdptdimıış Fakdt aıaştumacı bununla bulıktu banknot lann uzerındekı kokaının Almanyadakı kokaın tuketımını guvenubgı bu bıçımde ydnaıtniddıgını, kokaının mesela para koçanlannda dıger banknotlara bulaşabüecegını soyledı, daha once ıncelenen 12 ulkenın bcinknotldrı arasında en fazla kokaın kalınnsının bulundugu ulkenın (6mg) Ispanya olduğunu da anımsattı 853/5