Katalog

Özgürlük ve güvenlik çelişir mi? Kendilerini yeni saldırıların tehdidi altında hisseden Amerikalıların kalkaı Ozguılugu sınırlayan çoğunun, güvenlik için özgürlüklerinden bir kısmını feda etmeye ra tedbırler, bılınçlı bır totalıter adımm parçaları olmasalaı zı olduklan, bu yaklaşımın geçmişte olduğundan fazla destek bul bıle, yonetıcılerm sıvıl ozgurduğu söyleniyor. Bazı kişiler "Güvenlik ile özgürlük arasındaki den luklere saldırmadan sorunlar la başa çıkamadıklannı gostegenin ayarını yeniden belirlemeliyiz" demekte. Özgürlük ile güven ııı lik arasında bir çelişki mi var? Bazı fedalar O/gurlukten feda ctme pahasına güvenlik totalıteı bu ıtgun taıafmddiı kuıulaıı bu gugerekir mi? ısteyenler hıçbırıne sahıp olamazlar Benjamin franklin • • ve ozgurluk yavaşçd ortadan pguıluk ÜP guvenlık arasında yem bu denge geıekıyoı mu' I layır, guverüık ve ozgurluk çekşcn şeyler degü Karl Popper 'Açık Toplum ve Duş manldn" adlı kıtabmda dıyoı kı ' ozgurluk üe guvpnhk yanı devlet ta rafindon ınancası konulan bu guvenlık aıasındd vdrsayılan çdtışmdnın boş bir kâbus olduğu anlaşılu Çunku devletın guvenlık al ünd dlrriddıgı bir ozgurluk olamayacagı gıbı herkese dogru duıust bıı guvenlık de ozgur yurttaşlann denetledıĞfi bir devlet taraftndan saglanabüır" (Bolum 6) Ozgur Amerıka sıyahlann beyazlarla eşıt haklara sohıp olduklannı kabul ettgı zaman sıyalılaı yenı kazandıklan hdklannı kullanabılmek ıçın hukumetın sağlayacağı gu venhge gereksınım duydu Tarıhsel dene yımden büınz kı seçımleı sırasında guverı hk sağlanniddıgı Zdrridn ınsdnlar seçme haklarını ozgurce kullanamıyor Dıger taraftan O venlık sıstemı ınsanları baskı altında tutma nuı diacı oluyor Ydlmzca yurttaşldrı taranndan denptlenmeyp açık bir devletın sagladı gı bu guvenlık geıçek guvenlık oluı Geıçek guvenlık ve ozgurluk bırbınnı tamam laı Amerıka'nın bagımsızlıgı ve demok rasısı ıçın savdsmış oldn ve bdzı devlet bdşkanlannı etkılemış oldugu bılınen yazar Tom Paine hukuınetleım hukumet yardımı olmddan haklannı kullanamayarak olan bıreylerın doğal hdklarıru korumak uzere var oldugiınu soyluyordu Inteırıette çeşıtlı sayfdldidd Benjamin Franklin'ın "those who seek serunty at the expense of überty wıll have neıther" (ozgurlukten feda etme pdhasına guvenlık ısteyenler hıçbuıne sahıp oldiıidzldi) dunuş oldugu yazılı Kanımca bu ıfadp konunun ozunu net bu şekılde açıkbyoı Bazı durumlarda feda kârlık gerekebıhr dmavdzgeçeccgımız şey rahathk olabı lu, ozgurluk oldrndz Bırçogumuz kolaylık sağladıkları ıçın kredı kartlan, cep telefonlan ve Internet tarama yazüımı gı bı ızlerımemıze olanak veren şeyler kullanıyoruz bır gu venlık soı unu olduCjunda bunlan kullanmamaya karar vere bılırız Sıvıl ozgurlukler uzun suren mucade leleıden sonra, ugruna can verıleıek kazanılmıştır Ozgurlugun bir kısmırun gerı venl mesı ılk bdkışta kuçuk bu: geı ı ddıın gıbı go runebılır fakat kuçuk adımlar devam eder Saym Bahadır'm "bılım cumhurıyeb" perspektıfinın 1930lardan sonra kaybolduğu ya da azaldığı gönışu doğıudur. Bu goruşe fazla katılmadığmı açıklayan ve 1930'lardan sonra unıversıteler gıbı (Unıversıte ıefoırnu ) kurumsallaşma çabası ortaya çıkar, dıyen Saym Bursah'nın da goruşu doğrudur Herhalde arzu edılenın yakaîanabümesı ıçın herıhsının de bırarada bulunması gerehyor Boyle olmadığı takdırde hep bırşeyler eksıkkahyor ve hedefe ulaşuamıyor \keye yerleştinlmesıyle gıdenlmeye çahşüdı Bu konuda bır ornek de tıp alanında yaşandı, 0 gune kadar Batı tıbbındah gekşmeler Osmanh hehmlen taıabndan çok az haberdar olunurken, Tıp Okulunun (1827 ve ozellikle 1839'dan sonra) kurulması Turk übbının modernleşmesı surecını başlattır Bir başka ıfade ile ulkemızde tıp, bıhmsel bır surecm doğal sonucu olarak değıl, kurumsal bır organızasyonun (yanı tıp okulunun) ortaya konması aracılığıyla çağdaş bıkmsel nıtelığme kavuşmaya başladı ! Ancak, Osmanlı donemındeh bıhme ve çağdaşlaşmaya uygun bu "kuııımsallaşma" surecı, büındığı gıbı, hıçbır zaman ulkenm gehşmış, modem devletler arasma gırmesını sağla\yamadı Osmanh'nıtı kurumsallaşma alanında<b yaptıklannı belh de "ehpman ıthah" olarak \adlanduabihnz Getınlen yenıhkler esh anlayış de surdunılduğu ıçın ulke adma oı taya çıkacak "makro" sonuçlan çok behrgın olmadı; ulke dmamıklen fazla ethlenmedı Devletın duzenledıgı durumlaıda da rahathgımızdan fedakârlık etmemız ıstenen ^.eylcıle karşıldşabüırız Bu bomba ıhban durumunda havaalanı bekleme odasında bır saat fazla kdlmdk guvenlık ıçın kabullenmeye razı olacagınız bu ıahatsızlık olabüıı Fakat yonetıcıler, bır tehlıkp karşısında bıle yurttaşlara ıstedıklerı kadaı rahatsızlık vermede ozgur degüdır Genel olaıak aıvıl ozguıluklerın kısıtldnmdsı yonetıcılerın ışlerını çok kolaylaşö rabıur Fakat yonetıcılerın tum ydşamı kabusa çevıımesıne ızın venlemez Yonetınler yaşarnı kendıleıı ıçın kolay başkalaıı ıçuı ddyarulraaz kılma hakkına sahıp degıller lıjjd^^d ıiır.ıltı beıiz.eı sıslernleı kulldnnidk tadır FBI tarafından Caınıvore'un devamı olarak kullanılan e posta ızleme yazüımı DCSlOOO'ınyanısırd ıletışımın her kademe sınden bılgı toplayabılen Isıaıl kokenlı Xacct Technologıes yazılımı gıbı programlar bu" çok yerde kullanımda Karnae adlı bu yazılım sılah kaydı ve kredı kartı raporlanndan gazeteleı ve Web sayfdlaı ına kddaı herşeyı tarayacak şpkılde duzenlenmıştır Bu durum yıllaı once Surı Mıcrosystems yonetıcısırun soylpdıgı gıbı Tou havp zero pnvacy anywayi' (Ne yapıhrsa yapılsm kışısel bılgılenn gızlılık duzeyı sıfıı') şeklın de ozetlenebılu Bu çok şırket elektronık verı toplama ışlerı yaptıgmı açıkça kabul edıyoı ve yalnızca "sınırlı pazarlama bılgılerı" topladıgmı soyluyoı Ama çogu zaman bulabıldıklerı her bu" bılgı parçasını kaydettıkleı ı ortaya çıkıyor Gızlı bılgı toplama fddlıyetlerı karşısuıdd "Şımdı Bılgı Hırsızlıgı Çagındayız" dı yebılınz Kişisel gizlilik hakkı Bugunlerdc ınsanlar daha gızh başka bu saldııı kdrşısmdadır Kışısel Bılgılenn Gızlılıgı Hakkı salduı altındadu Bu saldırı 11 Eylul oldyldrınddn çok daha once başladı Içınde bulundugumuz teknolojı egemenlıgındekı çagda ınsanlar surekh gozetım altında yaşıyoı Bu gozeürn Internet kullanunı ve kredı kartlan kayıtlarından bılgı toplanarak, eposta ve telefon goruşmelerme gızlıce gırılerek ve sokaklaıa gızlı kameralar yerleştın leıek yapılıyor Londra ve New York'ta bınlerce kamerarun bu şehulerde yaşayanlan ızledığı, ABD'de 2 müyonddn fazla gozetım kdmerasmın kullanımda oldugu büınıyor Bılgısayarddkı tuş vuruşu ve Internet kullanımı kayıtlan telefon gorusmelen cep telefonlan ve otomobılleıde bulundn konum behrleme sıstemlerı akıllı kartlar ve kredı kaıtlanndan topldiurı bılgıler nerelere gıttıgımızı, ne satın aldıgımızı, kımı aradıgımızı, hangı Internet sayfalannı ızledıgınuzı ve eposta mesajlarımızda neler yazdıgımızı gosterıyor Ne yapmah? Bu tartışmadan çıkartüması gereken sonuç, kanımca, bılımsel gehşım ıgn ulke adına benımseyeceğmvz metodolojının ne olabıleceğıne ıhşkmdır Insanımızm bıhmsel ılgı ve meraka ıhşhn tutumu yuzlerce yıldıı bıhndığıne ve arükçağımızda bılımsel çahşmalarm bıreysel olmaktan çok kurumsal nıtehkte gerçekleştırüebıldığıne gore, yapmanvz gereken ulus olarak bılımsel kurumsallaşmaya ağırhk vermek obnah. Toplum olarak, msanımızm bılımsel eğılımlermı kendıhğmden artırmasını bekleyecek zamanımız yok Bılımsel kurumlann çatısı altında ınsanlanmızm daha ust duzey bılımsel pertormans gosterdıklenm gozlemleyebılıyoruz (Yurtdışma gıden Tuıklerm başanlannı ızledığımız gıbı ) Unutulmaması gereken, bunun yalnız başma bırkujumsal "ıttıalat" değıl, genel toplumsal bır anlayış zemınmde yeşermesı gereküğıdıı Prof Dr Erdem Aydın Eraydın@tıacettepe edu.tr Gelecek Teknolojı esas olarak ınsanlıgın rofahı ıçın kullanılmalıdır Bugun buçok yuksek teknolojı urunu savaşla ılgılıdır yararlı olan lan yan unınleıdır Guvenlık tedbulerı vnsanlann heıgunku yaşamına fazla rahatsızlık getırmemelı ve temel ozguıluklen çıg nemerneh Zoıunlu bılgı kayıtlan yaratıldıgı dunjmlarda msanlaı kendılenyle ılgüı bü gılere ensun hakkuıa ve hata varsa duzeltme hakkma sahıp olmalı Insanldiın onayı alınmadan onlaıld ılgüı hıçbır bügı toplama ışlemı yapümamalı Bunu onleyecek bu sıstem kurulmalı Bu saglanana kadar ınsanlar şıfreleyıcı ve koruyucu yazılım unınleıı kullanarak ve kışısel gızlüık haklannı konjmayı amaç edırımış sıtelerden bılgı alarak kendüerını konı maya çalışmalıdır (Bu konuda yardım ala büecegımız bazı sıteler şunlar pnvacy foundaton oıg, prıvacytodaycom, junkbusters com) Nezıhe Bahar 853/13 Cumhunyet'm anlamı tşte Cumhunyet bunu aşmaya çakşnvş\tr Cumlmnyetın bıîım ve duşun alanındab \yontemı, yatıızca "ehpman ıthah" değıl ulusal ] bır yaşam felsefesı değışıkhğını de ıçeıısınde hanndını Yalnızca tehl, kuıumsal yapılanmalar ile kahnmamış ulusal bır "anlayış" değışıkhğı de oluştuıuldu Işte o zaman kurumsal ve kulturel bır olgv olarak bılım ve uygarhkta önemh adonlar atma umudu doğdu. Ancak, hshyoruz kı bugune kadar ne yazık kı arzu edılen duzeye erışılemedı Bilgi toplayıcı yazılımlar Çok sıkı gızlılık saglanması gereken tıbbı kayıtlanmıza bıle fazla zorluk çeküme derı enşılebılmektedır ABD Hukumetı dunya çapında bılgı toplama ışlerı ıçın Echelon bılgısaydr dgını kullandıgını kabul ettı Çeşıt