Katalog

Bilim, inanç ve beyin ilişkisini aı Bilişsel davranış uzmanlarına göre, insan beyni inançlara açık bir biçimde çalışıyor. Bu ilginç özellik de kutsallığı insanoğlunun kökenlerine kadar indirgiyor. Oysa insanlar tannları çok daha geç bir dönemde, aşağı yukarı 12.000 yıl önce yarattılar. Fransız bilim dergisi Science et Vie'nin, bu konudaki araştırmaları derleyen, bilim dünyası içinde yapılan tartışmalann bir kısmmı aktaran yazısını sunuyoruz. ılım ınançlanmızı nasıl ta nımlıyor? Beyın uzmanlan bu sorunun yanıtııu arasürmaya başladılar Elde ettıklerı ılk verıler de oldukça ılgınç Inanmamızın nedenı dınsel onermelerın bellı başü mantık sıstemlenmı zınıçıne sızması Işte bu konudaki goruşler Bazı ağaçlar yaprdklaıının golgesınde yapılan konuşmalan hatırlıyorlar Bu cumle okuyana herhalde tuhaf gelecektır Pekı ya bu "Bu heykel bınsı onu du şundugunde yok oluyor Bu cumle de saçma gozukuyor Ancak bu ıkı cumle okur uzerınde eşıt bir etkı bı rakmryor Buyuk bir ıhtımalle de ük cumle okurlann bellegınde daha fazla yer edıyor Kısacası ılk cumleyı gelecek bırkaç gun boyunca haurlama olasüıgınız çok daha yuk sek Beyın kısı farkında olmadan son derece ozel bir bügı ışleme yontemı uygulayarak seçımı gerçeklpştırdı ışte dmsel fikırlenn be nımsenmesı ve aktanlmasmda da aynı yontem uygulanıyor Ustelık bu suıeç ınancınız olsurı ya da olmasın mutlaka gerçekleşıyor doğaustu guçlere olan ınancı uzennde odaklanıyor Bır yıl kadar once norofizyolog Andrew Newberg ıle dınler antropologu Eugene Aquilimn noroteolojı çahşmalan ya yımlandı ıkı büım adamı bu araşünnalan sı rasında sekız Tıbetlı budıstuı medıtasyon ya parken beyınlerını tarayıcıyla ınceledüer To mograu aracılıgıyla elde edüen gorunrulerde Pennsylvanıa Uraversıtesı nden ıkı Amenkah ardştumacı medıtasyon surecınde ust çeper lobundakı kan akışında azalma behr ledı Boylece dınlenme anında beyın bolge sı çevresınden anrup kendı ıçuıe kapanıyor du Büım adamlan medıtasyonun duyula nn kısüıkten kopup bıreyın kendı dışında olanla duygu ve duşunce buhgı oluşturması anlamına geldıgını ıfade edıyorlar Ancak bu bulgulannı kamuoyuna açüdayan ÜQ arastr macı mısük bu: deneyımıfizyolojıkbu sureçle üışküendırme cureünı gosterdıgı ıçın çok şıddetb tepkılerle karşüaştı Onlann çabsma lan ıkı durum arasmdakı nedenseluk üıskılp ımıgolgedebırakıyordu Ancak yıne de me dıtasyon suasında kışuıın beynınde bırtakım degısunleı oldugu deneylerle kanıtlanmıs bulunuyordu Daha sonra FYansada IJlusal Büımsel Araşnrma Merkezı nden (CNRS) antropolog Paacal Boyer tarüşmalann yenıden başla masına neden oldu Boyer argumanlannda son derece uç noktalara gıderek duu züını etkıleyen salguı bu hastalık olarak goruyor Boylece, vucuda yerleşen vuusler güoı dm sel füarler de butopluluk ıçerısın de kulaktan kulaga yayıhyor bu sırada en İDulaşıcı olanlar belleğe yerleşır ken dığerlen unutulup gıdıyor Kuşkusuz bir toplumda potansıyel' olarak dınsel ükırlenn doğması ve dolaşı rmnda kulturel baglam da onemh bir rol oy nuyor Yıne de büıssel davranışlan ınceleyen antropolog dının en genel geçer hatlannın beynın mcelenmesıyle anlaşılabılecegını behrüyor Pascal Boyer amacının ınananlarda meydana gelen fizyolojık degısımlen aydınlatmak degıl dınsel mesajlan olan fikırlenn beynm ozel mekanızmasının dısklen arasın dan nufuz etrne şeklını belırlemek oldugunu kaydedıyor Bu ıstkrarlı ve evrensel mekanizmalar dınsel ınançlann gorece ıstkrarlı mtehgını ve evrensellıgını de aydınlatabılecek Tuhaflıklar belleği zorluyor Egemen ınançlar ve mıtler genelde ortdk bu ozelhk ıçenyor Evrenı yoneten kural lan ıhlal eden doğaustu varlıklan ılen suruyor Bu varlıklar ınsan ruhunu dehp geçerek gelecegı gorebüıyor ya da ortahkta uçusu yor Varhklann tuhaflıgı da dıkkatlerı zorlayıp bellegı bşkırtiyor ancak bu zorlama ve kıslartma ışlemlerı degışık şeküleıde gerçekle şıyor Her doğaustu unsuı ontolojık bu" kate gorıye aıt (beynımızın her şeyı hayvan bıtkı kısı nesne ya da sanat yapıtı vb turune go re aynsürdıgı kategorüer) Ozelhkle de kendısınden bekledıgunız ozellıklerle bağdaş mayan bn nıtelıŞe sahıp olduğunda beyın mekanızmasuıda yol bulması çok daha ça buklaşıyoı Orneğın bakıre bir kız çocuk doguramaz ancak yıne de Sagduyuya ters dusen ınanışlann mantıgımızı harekete geçırme sorulara ya da yorumlara yol açma inançlar antropomoıHk "çıkarsama shtemi harekete geçlriyorlar. Bu sbtem Mars'tı bulutlarda Insan yuzlu feklller görmemtze ozellıklen ne kadar etküı olursa hatulanma olasıhklan da o kadar yuksek oluyor Evrensel mekanizmalar Sınır sıstemı bılum uzmanlan dın ıle ıl gılı beyınde bellı bir merkez oldugu ıddıası nı kabul etmıyor Ancak tumu de duşunce organının ışlevsel duzenınm bir kışıden dıge rıne degısmedıgı konusunda hemfikır Her tuı ınançla ügılı (dınsel mıtsel ve de batıl ınançlar) olaıak son bırkaç yıldır yu rutulen arastırmalar daha çok ınsano<51urıun Ağaç nasıl işitebilir? Bız yıne yazının başınddkı agaca done lım Agaç nasıl ısıtebüu' Bır şeylerı ogrene büme yetenegı nereden kaynaklanıyor7 Bu ılgınç onerme Sudandd Uduk kabüesmın mançlan arasında yer alıyor Oysa yok olan heykel konseptı Boyeı nın anahzıne gore •bıhşsel bu çüanaz hıçbır zaman bellek lerde tutunamadı Duşunce organının algıla ma derecesıne gore beurlenen bu sınıflan dırmanın knterlerı sıstemm dışardan gelen yabancıyla uyusma oranına gore bu yabancı unsuru kabul eden ya da reddeden hucre nınküerle karşüaşunlabıhr Bu algılama oıanı beyran çahşma me kanızmalanndan doguyoı Bunlaıdan bırısı "çıkarsama sıstemlerı olarak adlandınlan onerrüı bır ozelükle donanıyor Tanık oldugu muz ya da bıze aktanlan olaylan yorumlayan bır sıstem butunu soz konusu Ornegın çar pan bu kapıyla hava cereyanı drasında bagıntı kurulur çatık kaslar oflceyı betmler Bız farkına varmadan elde edılen verıler ı ıyı sıstemlere yoneltmek ıçuı sureklı çauşan bır sıruflandıiTna yontemı vardır Bu sıstemleıden bazılan da büım dun yası taranndan çozumlenmış bulunuyoı Na1 ıf fizık sıstemı kapılann ve dığer nesnelenn t Dlnlerin görünürdekl çeşMHIğl aslında ifledlkleri temalar bazında ve Ozelllkle de doğaustu güçlere yapılan göndermede homojen yapısını glz Hyor. Fotoğrafta, Flldlfl Sahllinde yaşayan Tanguela kabllesl Uyelerinln tranı hall görülüyor. Cesetlerln yarattığı Iğrenme duygusu evrensel çapta geçerll, "tlktlntl pslkolollil" olarak adlandınlan zlhlnsel bir tepklden kaynak lanıyor. Fotoğrafta, Madagaskar'dakl Merlnas halkının cesetlerln parçalanmasının ardından dtlzenledlğl ölülerin dönüfü törenl gorillUyor. 836/8