Katalog

Cumhuriyet BiLİM TEKNİK Uzayda en eski yıldız avı Avrupalı araştırmacılar 100 metre çapında dev bir arazi teleskopu üretmek istiyor. Esas amaç, diğer yıldız sistemlerinde dünya benzeri gezegenler aramak. • Sn.Gilmore, 100 mctrcllk bir teleskopa uygun bir ayna ne şekllde Uretllebllir? • Halihazırdaki aynalar oıtalama olarak 10m çapında. Bunların bazıları tek parça diğerleriyse çapları aşağı yukarı bir metre olan segmanlardan oluşmakta. Işte bu segman teknolojisi çok daha büyük teleskopların üretilmesine izin vermekte. • Böyleslne büyUk bir teleskop nereye kurulabilir? • Buna henüz karar verilmedl. Şu anda 45 bölge üzerinde duruyoruz. Teleskopun kurulacağı alanın yüksek olması, nemden ve rüzgardan etkilenmemesi önemli. Tabii ki sismik etkinllklerden uzakta bulunması da şart. • Bu tür bir arazi teleskopunu uzay teleskoplarından UstUn kılan nedlr? • Yörungeye yerleştirilecek teleskopların roketler tarafından taşınabilir olması gerekiyor. Hubble uzay teleskopunun aynası iki metreden biraz daha büyük, on yıl içinde devreye girmesi beklenen gelişkin modeli de günümüzdeki arazi teleskoplarından daha küçuk olacak. Ayrıca bu tür araçların yörungeye yerleştirilmesi son derece masraflı. Hubble teleskopunun geliştirilmiş modeli, 100 metrelik arazi teleskopundan aşağı yukarı iki misli daha pahalıya mal olacak. Bununla birlikte uzay teleskopları gerçi olağanüstü ve bilimsel açıdan önem taşıyan göruntüler alıyor, ama bu fotoğraflarla uzaktaki cisimlerin görünüşlerinden başka bir şey öğrenemiyoruz. Oysa bir cismin biçimlenme sürecini inceleyebilmek için ışınını bir tayf içinde parçalamamız gerekir. Ve bu iş için gerekli ışık yoğunluğunu sadece arazideki büyük teleskoplarla elde edebiliyoruz. • Ne tür gdzlemler yapmayı duşunuyorsunuz? • 100 metre teleskopunun en önemli görevi, diğer yıldız sistemlerinde dünya benzeri gezegen Projenin başındaki İngiliz astronom Gerry Gilmore, araştırmalardaki hedefin uzaydaki en eski yıldızlar olduğunu açıkladı. Kuyrukluyıldıza yolculukta yeni rota VVirtanen isimli kuyrukluyıldıza gönderilmesi planlanan Rosetta uydusu şimdi başka bir kuyruklu için 10 yıllık geziye hazırlanıyor G eçen Ocak ayında fırlatılacakken son dakikada çıkan bir arıza nedeniyle uzay yolculuğuna çıkamayan Rosetta uydusu bekleyişte. Ayrıca bir hesaplama hatası yapıldığı ve VVirtanen kuyrukluyıldızın Rosetta'nın erimi dışında kalacağı anlaşıldı. Uzmanlar yeni bir rota belirlediler. ilk kez bir kuyrukluyıldıza yapılacak gezinin simgesi olan Rosetta'nın taşıyıcı roketi Ariane'de ortaya çıkan sorunlar yüzünden, uydunun fırlatışı ertelenmek zorunda kalmıştı. Avrupa Uzay Ajansı Esa uzmanlan şimdi yeni bir hedef belirlediler. New Scientist dergisinde de bildirildiği gibi uydu, Şubat 2004 yılında 67P/TschurjurnowGerassimenko kuyrukluyıldızına doğru yola çıkabilecek. Uydunun kuyrukluyıldıza 2014 yılında ulaşması bekleniyor. Aylarca süren hesaplamalar sonucunda1969 yılında keşfedilen kuyrukluyıldızın en uygunu olduğu anlaşıldı. Kuyrukluyıldız önümüzdeki haftalarda daha ayrıntılı bir biçimde incelenecek. Eğer bu araştırmadan sonra da TschurjurnovvGerassimenko kuyrukluyıldızı uygun bulunursa Esa yeni hedefi Mayıs ayında resmi olarak açıklayacak. Ancak şöyle bir sorun da var: Yaklaşık 5 kilometre çapındaki kuyrukluyıldız, bir kilometrelik VVİrtanen'den çok daha büyük. tniş sondası TschurjumovvGerassimenko'ya yerleştirileceği sırada daha büyük bir çekim kuvvetiyle karşılaşabileceğinden, yazılım programının da buna göre düzenlenmesi gerekiyor. illüstrasyon, "Overvvhelmingly Large Telescope" modelini gösteriyor. Avrupalı astronomların hedefi 100m çapında bir aynaya sahip "Extremely Large Telescope" (ELT). ler aramaktan ibaret. Bu tür uydular çok zayıf ışıdığından yoğun miktarda ışık yakalamak zorundayız. Ayrıca merkez yıldızdan ayırt edebilmek için yuksek çözunürluklu görüntülere ihtiyacımız var. j • Dev teleskopun uretllmesindeki diğer amaçlar nedir? • Uzayda oluşan ilk yıldızları bulmak istiyoruz. Bunun için de aşağı yukarı 20 farklı galaksideki yıldızları izleyeceğiz. Tahminlerimize göre en eski yıldız ornekleri büyük eliptik galaksilerde. Ve bu yıldızların ne kadar aydınlık olduklarını ve ne tür teleskoplara ihtiyacımız olacağını hesaplayabiliyoruz. Hesaplara göre 6070m çapında aynalar gerekli. Gördüğünüz gibi buyük teleskop üretimi için . önemli nedenler var. Yani amaç yeni teknik rekorlar elde etmek değil. • 100 metre teleskopu ne kadara mal olabilir? • Aşağı yukarı bir milyar Euro Dünyanın en büyük teleskopu Hawaii'deki Keck (ikiz) teleskopudur. kadar. Resimdeki lazer ısını uyumlu optik tekniğinin islediğini gösteriyor. SpiegelOnline 16.12.02 836/16