Katalog

Zümrütten akisler Mide bakterileri insanlığın geçmişini aydınlatıyor Mide bakterilerinden yolo çıkarak, araştırmaalar tarihte yaşanan goçleri kamtlayabildi. Hatta genetik tarih kitabında köle ticareti bile okunabiliyor. I ın yıllaran bu y a n a dunyadakı tum ınsanlarda yay gın olarak goru len Helıcobacter pylorı mıkrobunun genetik ana kzı sayesınde bı hm adamlan 10 000 yıl once yaşanan goçlerın ızıne ulaştılar Mesela Ameııkdmn ınsdnlaı taıa&ndan ıs kân edılışının rrade baktenlenyle kamtiandbüdığı nı ABD Venezuela ve Arjantinlı bıhm adamlann dan oluşan bır araştırma ekıbı kısa bır aure once açıklamıştı Bu grup daha çok Amerıka nın tanhı uzerınde yogunlaşırken Beılın Max Planck Enfeksıyon Bıyolojısı Enstıtusu nden Mark Achtman ve Wurzbuıg Unıveısıtesı nden Sebastian Suerbaum, Hehcobarter neslının dagıhmım gosteren bır dunya hantası hazırlddı Araştırmalannı Scıence dergısınde stınan bıhm adamları Ameııkalı ve FVdiısız meslektaşlanyla bırlıkte 27 farkh bolgede yaşayan msanlann mıdelerındekı bakterı kdlıümla rmı mcelenuşleı Buna gore dunyanm farklı bolgp lennde gelışmış 1/0 Helıcobacter koku yedı ana gnıpta toplanmaktd Mide baktensı salgınla degıl kuşaktan kuşağa genlerle geçtığı ıcm aıaştırmacı lar rnıkıoptan mıkıoba geçen genetik ozelhklen ve O7gun mıkrop neslını de saptayabümışleı A. M. C. Şengor Celişme ve evrim aynı şey mi? Osmanlıca'da evrım kuramının tercumesı "tekâmul nazarıyesı'ydı Yanı, gelışme, kemâle erme, mukemmelleşmeye gıdış Halbukı batı dıllerınde bu teorıyı ıfade ıçın kullanılan evolutıon (Almanca'da "Entwıcklung') kelımesı Latınce'dekı evolvere sozcuğune karşılık gelır bu kelıme bır ruloyu açmak, ılerı yuvarlanmak, ılerı doğru kaymak, bır yere doğru boşalmak anlamlarında kullanılmıştı Avrupa dıllerınde 1860 oncesınde bu kelımenın askerî, matematıksel ve fehefı anlamları olduğu gıbı uç değışık bıyobjik manâsı da bulunuyordu 1) bır çıçeğın açması, 2) embnyo buyumesının "onceden oluşma kuramı" (yanı embrıyonun, ergının tum ozellıklerıne kuçuk olçekte sahıp olduğu fıkrı), 3) bır organızmanın buyumesı Osmanlıca evolvere kelımesıne 1860 dan sonra yuklenen anlamın ıfade ettığı varsayımı tekâmul nazarıyesı ıfâdesıyle çevırınce yaşam tarıhmde olduğu varsayılan geh}me bıleşenını boylece one çıkarmış oldu Almanca da evolutıon kelımesı yerıne sık sık Entvvıcklung kelımesını kullanır kı gelışme anlamına gelen bu kelımenın etımolojisınde kendı uzerıne katlanmi} bırşeyın açılması şeklınde açılmak, açınmak fııllerı bulunur (Turkçe'dekı evrım sozcuğu, çevınp dondurmekten geldığı ıçın aslında evolutıon'un karşılığı değıldır, ama oyleymış gıbı kullanılır) Bu terımlerle pek çok kışı, evolutıon kelımesını Osmanlıca'ya tercume edenlerın yaptığı gıbı, bır 'gelısme" bıleşenının de ıfâde edıldığını sanır Pekı, her ılerleme gelışım mıdır7 Gelışme kavramında, gelışen şeyın daha lyıye, daha değerlıye doğru gıttığını Her ılerleme geımâ eden bır değer yargısı gızlıdır Halbukı modern yer ve yaşam bılımlerı bıyolofik evrılişim midir? Celişme mın bır gelışme surecı olarak yorumlanamakavramında, gelişen yacağını gostermıştır Evrım yasamın çevreşeyin daha iyiye, sıne uyumunu duzenler Orneğın, Trıyas devnnın ılk ve basıt dınozor aılelerınden yaldaha değerliye doğnızca Tebeşır Devnnın zengın ve çeşıdı bol, ru gittiğini imâ karmaşık yapılı dınozor turlerı değıl, aynı eden bir değer yarzamanda kuşlar da turemıştır Tebeşır Devnnın sonlarında yeryuzunun en zengın çegısı gizlidir. Halbuki şıtlı, çevreye en ıyı uyum sağlamış kara haymodern yer ve yavanları hıç kuşkusuz dınozorlardı Ancak }am bilimleri biyolo100 000 yıl gıbı kısa bır surede dınozorlardan eser kalmadı Çunku dunyada egemen "jik evrimin bir gellşolan yasam sartları bır gokasmı çarpmasıyme sureei olarak yola ânıden değışmıslerdı Cokasmı çarpması rumlanamayacağmı sonrası dunyada karalara memelıler ve kuşgostermiftir. lar egemen oldu Buna rağmen, balıklar dunyasında hıçbır şey değışmemıştı 400 kusur mılyon yıldan berı var olan balıklar gene var olmaya devam ettıler, yuzlerce mılyon yıldan berı yaptıkları gıbı turlerını, anslennı, aılelerını değıştırerek yaşamlarını surdurduler Bu arada hıç değışmeyenler de vardı Orneğın, 500 kusur mılyon yıldır hıç değışmeden yaşayan bır lamba kabuklu (brakıyopod) ve hele neredeyse dunya kurulduğundan berı var olan bakterıler Dunya ılk doğduğunda egemen canlıları bakterılerdı Bugun gene de oyle Cerçı evrende değışım Herakleıtos'un dedığı gıbı değışmeyen tek şey gıbı gorunuyor Ama bu değışım, bır gelışmeyı, yanı bır değer oğesını ıçermıyor Kâınatta bır hedef, bır amaç, bır yasalar egemenlığı gorunmuyor Bılım kuşkusuz bazı genellemelerı şımdılık yasa dıye vazedıyor, ama Arısto'nun yasaları onları yanlışlayan Neyvton'nunkıler olmadığı gıbı, Newton 'unkıler de onları yanlışlayan Eınsteın 'ınkıler değıl Genellemelenmızı yasa adını verdığımız varsayımlarımız çerçevesınde sunarak onları gozlemle denetlenebılır bır hale getırıyoruz Gozlemın yanlış bulduğu yasalanmızı, bılımden dışlıyoruz Evrende bır gelışme, bır hedef, bır amaç, arayanlar farkında olarak veya olmayarak ona ınsan vasıfları atfetmek ıstıyorlar, evrenı ınsan merkezlı ve ınsan amaçlı gozluklerle yorumlamaya kalkıyorlar, onu oznelleştırıyorlar ve nıhayet evrene atfettıklerı tum bu vasıflardan bır yaradanı, bır tanrıyı, veya doğanın ozellığı olduğunu sandıkları değışmez yasaları sorumlu tutuyorlar Tum semâvı dınler, tum ırkçıfaşıst veya marksıst toplumsal goruşler bu ınsan zafıyetının turevlendır Bıhm bu ınsan merkezlı, değer yargısı yuklu, gelışme, hedef, amaç vb varsayan determınıst doğa yorumlarından uzaklaşıp evrenı nesnelleştırdıkçe hurafe ve gonullerde duyulan arzulardan uzaklaşıp, gerçeğe, duyulann algıladıklarınm beyınce anlaşılmasına yonelerek ınsanı yuceltmıştır Tesâduflerın egemen olduğu bır evrende tesâdufen, tesâdufi bır yerde yapayalnız yaşadığımızı farketmek, tum buyuk dın yapıalardan Karl Marx'a kadar pek çok ınsanı dehşete duşurmuş, onları bundan kaçış yolları aramaya sevketmıştır Bılım ınsanını, akıl ınsanını yucelten ıse, bu bu eskılerden daha uttarlı yorumu gelıştırerek, onun sonuçlarıyla başa çıkmaya muktedır ve buna hazır olduğunu farketmesıdır B aynı zamanda farklı bakterı koklen bır ara ya geldıgınden kalıtımlannı bubırlenne aktarabüıyor Bugun Avrupalının mı desınde yaşayan Helıcobacter gruplan Orta Asya ve Yakmdoğu da yaşayanlarla ügı sı olmayan ıkı eskı neslın genlerını taşımakta Adıtnicin w Suerbaum da Amerıkalı ekıp gıbı bakten orrıeklermden Sıbırydlı ılk Kızıldenlılenn Amerıka ya goçuşlerını kanıtlayabıldıler Hatta bugunku Amerıkalının mıdesındekı bakterılerden kole tıcaıetı ve Avrupahlann yeru dunyaya goçuslen bıle okunabılmekte Ancak yme de bu tur anahzlerle goçlerın ne kadar kesın bır şeküde acıklanabıleceğı tartışma lı Çunku mıkrobun goçler hakkında kesın bılgıler verebümesı ıçın kuşaklann mesela Polınezyahlar da oldugu gıbı kanşmamış olması geıekıyoı dıyoı Londra Kralıyet Kolejı nden Brian Spratt. Çunku toplumlar kısa surede kanstıgı zamdn goç verüerı guvenırlılıgını yıtırebılıyor Fakat bu durumda bıle verüerden yararlanmak mumkun Helıcobacteı pylorı mide ulsen vt. tumoılenn baş ?orumlusu dur ve antıbıyotık tedavısınden soma kdiıseı nskı hızla duşmekte Belü başh genler mıkrobu guçlenduebüdık lprınden drdştırmacüar şımdı bu ozelhgın cografı bolgelere farkhlık gosterıp gostermedıŞuu < r aştı ± racaklar Antıbıyotıkleıın tesırım etkıleyebılen bu farklılıklann aşı uretımınde dıkkate alınması sayesınde de daha ıyı tedavı olanakları elde edılebılecek Köle ticaretinin izleri Mide bakteı ısınm kokenı Afhka Yakmdogu Orta Asya ve Guney Asya Bır kışının nudesınde İsrailde organ bagışına ödül Israıl batı dunyasında organ bağışında bulunanlara prım odemeye hazırlanan ılk devlet Bu konuda hazırlanmakta olan yasaya gore Israıl Transplantasyon Merkezı her bağışçıya vergıden muaf bır prım odeyecek Bırkaç yuz dolarla sınırlı kalacak odemenın hedefi, hastalann organ kıtlığı yuzunden Gurcıstan Bulganstan ve Romanya gıbı ulkelere gıtmesını onlemek Neandertal'in iskelet kopyası New Yorkdakı Amerıkan Doğa Bılımlerı Muzesı nde şu sıralar ılk kez Neandeıtal kemıklerının kopyalanyla tdmamlanan bır iskelet sergılenmekte Ilk Avrupalı ser gısı ıçın teknıkçıler Israıl Fransa ve Al manyada bulunan fosıller uzennde çdlışarak hazırlandılar Sergıyı gezen zıyaret çıler şımdı Neandertal ve Homo sapıens ıskeletlerını yakından karşılaştırabılıyor lar Arastırmacılar Neandertal adamıran ınsanın atası olduğuna dayanan teorıyı çuruttuler Buna gore genış gogus kafesı ve yassı kafatası yapısıyla tanınan Nean dertal msaran sadece eskı bır benzerıydı Neandertal adamı zorlu ıklım koşullarına dayanabılmış olmasına ragmen Homo sapıens üe başa çıkamamıstı 836/5