Katalog

2002, 'Uluslararası Dağlar Yılı'... ama! İnsanlar dağları tüketiyor. Ormancılar bile zor doğa koşullarma karşı savaşarak büyüyen, dünyanın en güzel sedirlerini traşlayarak yok ediyorlar. Bir facia yaşanıyor. Metin Sanbaş(*) irleşmiş Mületler'in Temmuz 1998 yüındaki 53. Genel Oturumu'nda alınan bir karan ile 2002 yüıra tüm dünyada "Uluslararası Dağlar Yılı (UDY)" olarak kutlanmaktadır. 1992 Rıo zırvesinde belırlenen, dünya gündeminın önemli bir konusu olan 'Hassas Ekosistemlerin Yönetimi: SürdürülebUir Dağ Gelifimi" (Gundem 21, Bolum 13) eylem önerileri Uluslararası Dağlar Yıhna kaynaklık etti. Uluslararası Dağlar Yılı nedeniyle ulusal ve uluslararası düzeyde etkinlikler Birleşmiş Milletler FAO örgütü tarafmdan yönlendırilmekte ve izlenmektedir (1). Son yülarda dünya nüfusu ve turizmi dağlara doğru kaymaya başladı, Dağların şu anda dünya nüfusunun % 10'unu barındırdığı ileri sürulüyor. Dünya uzerinde hızla artan nüfus, kontrolden çıkan sanayileşme ve kentleşme, doğanm acımasızca tahrip edilmesı, hava kirliliği ve gürültu, kimi doğal kaynakların bitme noktasına gelmesi, insanoğlunu birtakım arayışlara itti. Henüz elimizden kaçmamış değerlerin korunması gündeme geldi. Uluslararası Dağlar Yüı'nın da gündeme gelmiş olması ve dolayısıyla henüz doğal özelliklerini devam ettiren dağları önemine dıkkat çekılmesi bu arayışlardan biri ve belki de en önemlisidir. Türkiye üç kıtanın buluşma noktasında, benzersiz dağ ekosistemlerine sahip bir ülke olarak Dağlar Yılı'nda akülıca hareket edebilirse uluslararası ilginin odağı olabilir. ce yalçın kayalıkb dağlar da kalmış. Türkiye'de dağlar ve ormanlarda, ormanlara yakın yorelerde lOmüyonayakın "Orman köylüsu" olarak adlandırılan insanlar yaşıyor. Tür Toros larda sedlr omrankiye'de kişi başına duşen J,prda tıraslama keslml. gelir ortalama 3000 dolarsa bu köylerde 300 dolar bile degil. Bu köyler çok fakır. Birçok sosyoekonomık sorunla karşı karşıya. Dağlar ve ormanlarla bu köylüler etkıleşim içinde. B Teknik adamın yaptığı 2002 yılı Uluslararası Dağlar Yılı ama... Bu sayfadaki fotoğraflar 1989 yılında Toroslar'da çekildi (Resim 1,2). Bu slaytlar bizım dağlara bakışımızı gayet guzel özetliyor, Ormancılık eğitimi alan teknik elemanların bizzat kendi elleriyle gerçekleştirdikleri facia. Binlerce yıldan beri güç doğa koşullanyla boğuşarak gelen güzelim fekll 2: Dlğer bir tedlr ormanı keslml. (Foto: M. sedir ağaçlannı tıraşlama olarak kesmişler, hern de binlercesinı, onbinlercesıni... Dağ ekosistemiymış...! Uluslararası Dağlar Yılıymış...! Şiddetli erozyonmuş hepsı boş kavramlar, bu ağaçlara damga vuranlar ıçin. Çünkü bu ağaçlara damga vuran orman mühendislerinden, mevcut ekonomik sıstem tomruk ıstiyor, tomruklar bir an önce para olsun istiyor. Bu ağaçlann 500 senede 1000 senede bu hale gelebildiklerı düşıinulemiyor. Yerine yenüerırun diküebilmesının guçluklerı duşunulemıyor. Insanların yaptığı katüama bir de bu alanda keçilerin otlanlmasını eklemek lazım, Edebiyatta ve sanatta dağlar Romanlanmızda şiir ve öykülerimizde dağlar önemli yer tutarlar. "Nehir rornanları" turu olduğu gibi, dağ romanlarmdan da söz edilebilir. Ünlü romancımız Yaşar Kemal'in "Ince Memet" romanındakı olaylar Toros dağlarmda geçer. Yazar Dertıirtaş Ceyhun Toros dağlarmda yaşayan "Orman köylülerini" anlatir. Dağlar masallanrmzda, şiir ve şarküarımızda, marşlarımızda yer ahr. "Dağ başını duman almış", "Dağlara gel dağlara", "Dağlar dağlar", "Dağlar bizimdir" gibi. Uluslararası Dağlar Yılı'nda Turkiye dağlarını şoyle bir göz önüne getırelim. Gerçekte de birbirinden güzel ve kişilikli (kendilerine ozgu ozellikleri olan dağlara) sahibiz. Ağrı dağı, Munzur dağı, Süphan dağı, Amanos dağları, Cüo dağlan, Beydağları, Tbroslar, flgaz dağı, Kure dağlan, Kaçkar dağlan, Erciyes dağı, Murat dağı, Türkmen dağı vb. Türkiye'de dağların hali perisan. insanlar dağlan tüketiyor. Dağlar da tüm ormanlar gibi devletin. Devlet ormanlara ne denli sahip çıkabiliyorsa, dağlara da o denli sahip çıkabiliyor. Ormanlar dağların doruklanna çekümiş. Bin yülardan berı acımasızca surdurulerı orman kırımı nedeniyle oııikuılar .jade Lübnan'daki sedir ormanları geniş ölçüde tahrip edümişlerdir (2). Ülkemız sedır ormanlarmda 600700850950 ve 1000 yaşlannda sedir ağaçlannın varlığı saptanmıştır, Hatta bunlann bazıları "Anıt ağaç" olarak koruma altına aünmaktadır (Resim 3,4). En güzel sedirler Reslm 3; Çok yaslı sedlr ağaçlan. (Foto. M. Sanbaş) Oysa Turkiye dünyada en guzel sedır ormanlarma saUluslararası Dağlar Yılı nedeniyle Turkiye'de dağlar ve hip. Fakat değerini pek bılememiş halkımız ve bir kısım ordağ ekosıstemleri koruma altına alınmalı, dağlar sadece devmancılarımız. Dendrolojı kıtaplannda Turkıye'deki sedir ağaletin (Orman Bakanlığı'nın) malı sayılmamalı, dağları koruma cının Latince adı: Cedrus libani A. Rich. altına alabüecek planlamalar yapılmalı, dağlar ınsanlığın orLübnan bayragının uzerinde sedir ağacının resmi var. tak geleceği olarak düşünülmelidir. Lübnanlılar sedir ormanlarını kesip bitirmişler (sadece Ce(*) Prof. Dr. Z. K. Ü. Bartın Orman Fakültesi. belübnan'da 300 hektar), ismı bayraklannda yadigâr kalmış. Kaynaklar: Türkiye de Toros dağlannın bütününde 12002000 m yukselGeray U: Dağlar dağlar VE ormanlar, Cumhuriyet gazetesi, 29 Mart tılerde mükemmel ormanlar kuruyor sedır ağaçları... Özellik2002 sayısı. YalOnk, F: Denroloji. Ders kitabı. I. Yayını. No 3836, 1994, Istanbul. le Antalya Çığlıkara sedir ormanları dünyaca ünlü ve korumaya aknmış. Botanıkçüerımıze bir onerım var, Toros sedirimize yeni bir Latince ad bulalım Sedır ağaçlan Akdenız iklirninin sımgesı ağaçlar. Çok fakir kireçli topraklarda yetişebiliyorlar ve kuraklığa son derece dayanıklıdırlar. Halk arasında "Katran" adıyla anılan bu ağaçlann odunları eski çağlardan beri bilinmektedır. Odunlan, eskı Mısır, Fenıke, Asur ve Romalüar döneminde gemı yapırnında, mabet ve saray inşaatlannda, kral mezarlan ile lahit yapımında kullaralmışlardır, Orneğın Hazretı Suleyman'ın ünlü sarayının yapımında, Efes'teki Diana tapınağında, Gordionda kral mezarında ve daha birçok tarihı kutsal binalarda sedir odununun kullanıldığı belgelerle saptanmıştır. Yakın geçmışte ıse travers olarak demiryolu inşaatlarında, özellikle I. Dünya Savaşı'nda buharlı trenlerin ocaklannda yakacak olarak kullanılmıstır. Böylece, Toroslarda ve Reslm 4: Taslıkkayalık arazllerde ieüir ağaflan. (Foto. M. Sanbaş) Sonuç 804/16