Katalog

bulmaca Hazırlayan: Hüsnü Kale Helyum gazlı balonlar Soru Içı helyum gazı ıle dolu olan bır ba lon ne ka dar yuksek hr? Ne ka dar uzağa gıder? Yanıt Balun yerı nı aldıgı ha vanın kutlesı kendı kutlesınden daha buyuk olma dıkça yukselır Balonun malzemesının ağırlığı nm 1 gidnı helyum ıle dolduruldugundd kurenın çapının ?0 santım ve hacmı run 4 2 lıtre oldugunu vaısaycdım Ideal gaz yasaları ^5 derecede ve 1 atmos feıde helyum ıçın yo<5unlu£ru lıtre başına 0 164 gram olarak veru Dolayısıyla balon ve ıçmdekı helyumurı toplam kutlesı 1 69 gram olur Bu da çevresın dekı gdzın yogunlugu heı 4 A ütreye 1 b9 gram oldugu zaman eşıttır her ht leye 0 4 gram balonun yukselmesının durması anlamına gelır Hava bu yo gunluğd demzden yaklaşık 8 kılometre yukseklıkte erışır Bu yarut balonun buyuklugu ve ağırhğına baglı olarak hesa p 1a n mıştır Aynca helyu mun ılk ba sıncı da onemlı bır rol oynar Balonun şeklının de ğışmedıgı ve ıçındekı gazın hıçbıı şekılde kaçmadıgı da var sayılmıştıı Gerçekte baska faktorler de ışın ıçıne gırer ve problemı ıyıce karmaşık hale getırıı Oncehkle 8 küo metre yukseklıkte basınç ve sıcaklık 0 35 atmosfer ve 40 derecedır Bu ko şullar altında balonun ıçındekı gaz orjınal hacmının ? 3 katına çıkmak ıt.leı balonun esnek bır malzemeden yapıl dıgıru varsayarsak Bu da balonun yo gunlugunu azaltır ve havada kalma ozellıgını artırır Fakat balon genışle dıkçe patlarıid rıskı de artar Ikıncı ola rak helyum dışarıkaçmakısteıken dışarıdokı hava ıçen gırmek ıster Bu ışlem yukseklerdekı duşuk dış basıncın etkısıyle lıızlanır ve balon havada kal ma ozellıgını hızlı bıı şeküde yıürıı SOLDANSAĞA 1. Alt koşede şeması gonılcn ka pıh hırkıptah buhaıın vcya gazın kabm ıç yuzey İPime yaptığı basmu olçmeye yarayan aygıt Su nıpj mdiıtmdd bolluk bprekft ve sağlık tannçası Bıthlerde (ozellıkJe havuçta) VP hayvanlarda bulu nan bır hıdrokarhnn pıovıtamm 2. Iktısat Asyada haşkent Yol uslup t ırz 3. Cana da lunan şehrı Fksık yctersız (Kıs) Kara Kuvvetlerı Hastalık deı t 4. Peygaınbcr Hud a manmadıklan ıçm yok cdılen kavım Ubtalık huner Madpn komııru kat lamnddn e/de edılen bır hıdrokarbon Beddua ılenmp S Yunan abecpvndp bır harf Huysuz hay vanlann ağzına tahlan ağaç Tasavvufla kışının kcndmden ve butun dunya ışlermden vazqeçıp bır lık demzıne ddlma^ma venlen ad Durulerek boru bıijUnı venlmış derı kağıt S. JaponyalKyuşu da şe hır Belırh bır alan ıçınde yaşayan tum canhlan fı zıksel çevrelennı aralanndah karşılıküı ılışhlen ıçe rpn hntun (Kıs) Rutenyum 7. Bazı balıklann nte kurutuhnk yipıhn pd^üınidbi Kayıp zayı Mu nıh ten ge^en Tuıu mn sağ kolu olan nehır 8. Kul han beyı kabadayı Buyuk Okyanus un dığer adı likanıbılde papaz 9. ABDIOhıoda şehır Karsın dnqw;undakı antık yer 10. Rw yapımı bır ıi(,dktıpı Uyrukolma ııyrrn 11. Yelkenlı gemıltr dp gabyalann dıreklere çıkması ıçın venlen komul (Esk) En guzcl çokyahşıklı (Kıs) Tanlal 12. Kara taşıtlaruid takılan numara levhası Kemık veya dğdçların yuvarlak ucu Zarar kotuluk korku 13. Llektrıkte gerüım bırımı Gpnellıkle yatak odasırı da bıılunan kuçuk dolap 14. Cuneydoğu Asya mn sıcak bolgdcnnde yetışen mce uzun saplı palmıye Linsı Bır meyvc Burhnatısoda (esk YukanVol ta) ıdaıe meıkezı 15. Kaimanbulut Pamıık kplen veya ıpekten seyrek dokunmuş delıklı bırkumaş tu nı YVKARIDAN AŞAÖIYA 1. Canlı oıgdiu/nidldida pnprjı sighnnk n,m oluşdn bıyolojık ve hmyabal rleğışımlerm butunu Mataııslandd (Avubturya sı mn) ıdaıc bolgesı 2. YuL>ek okul (Ing) Hava lı mam 3. Kuzey Nı/erya da Alrıka mn bılınen en esh medemyetm kulturu Mpkınjmv gnvdflı ırı ama hafü qaqah yuzu goz alıcı parlak renklprde Tropı kal Amerıka ormanlannda yaşayan bır kuş famılya sı 4. (Dıl bıl) Yansıma Gıysılcrde omuzlanıı dık durması ıçm konuhn parça 5. Dorduncu Haçh Se [en nden oonrj Püoponnesos a venlen ad Yapıla nn usüerıne konulan saçak Satrançta bır figıır 6. Behrtı Aldatıcı tavır naz eda Temız namuslu 7. Kuzey Fas ta Rıisıradağlanmn en yuksekyerı (2452 m) olan dağ Bır ış vpya tpklıften tıksmertk çckm me Ağırlığı 28 149 gram ıle 30 104 gram arasmda değışen bır Anqloi>akson ağırlık olçusu bırımı 8. Nıjeryamn guneybaüsmda Yorubalarm esh dmı başkentı ABD de eyalet 9. Bır organmvz Edır ne mn bır ılçesı hkoçya nın batı kıymnda ada 10. Çızgı yazı Yenı doğmuş kuzuhrm konuldugu ku çuk çukur 11. Bır asıtle bırleşınce tu/ oluşturan madde Panltum diüımak ıçm elmasın alUna ko nan mce yatibitıu ıııeldl yaprak Kuran m Pb sıırp sı 12. (Kıs) üsmıyum Bellı bır ışm sağlanmasma yardım eden araçlann uygun yerlere ycrlcşürılme sı doşpm Butun yaıatıklar halk 13. Boğan otun dan çıkanlan ve hekıınlıkte kullanılan bu toksm (Kr,) Tıtanyum Bu bdğldç 14. Smıüdiıdırma bazı ozelhklen bırbırmdtu iarklı olanlan gruplara ayır nid İS. Tuzağa duşurulen $ey (Kıs) Komur ıle ü gılı bır kuruluşumuz 16. Uzennde doktonm hastası ıçın gprpklı qordu<Ju ılaçlar bunlann kııllamş bıçım lerı yazuı olan kağıt 17. Ozetklık nmhtarıyvt 18. (Esk) Ok (Kıs) Stronsıyum 19. (Kıs) Erbıyum Isvıçrc dc şehıı 20. Avustralya da yaşayan bır geko turu AYÇIÇEKLERININ CUNEŞ AŞKI Soru Ayçıçeklerı gun boyu başmı Guneş e doner Gece boyunca başını Guneşın batüğı yonde tutan bıth gun doğımca anıden Guneş e mı doner7 Yanıt Bılımsel adı Helıanthus annuus olan ayçıçegı tomutcuk halmdeyken başı ve yaprakları gerçekten Guneş ı ızler Helıanthus Esla Yunancada helıos yanı guneş ve anthos yanı çıçek anlamına gelmektedır Ilgınç olan yaygın mancın tersıne bıtkının buyuk kafası tam olarak açılıp sarı taç yapraklan ortaya çık tığı zaman hareketı yavaşlaı ve tek bıı yone bakmaya başlar Bu sabıt yon do gudur Bu sabıt konumun bır adaptasyon ozellığı oldugu duşunuluyor Ayçıçe gı pollenlerı 30 derecenın uzerındekı sıcaklıklarda zarar gorur Boylece surek lı doguya bakmakla ogle uzerı başına gelen net radyasyonu azaltıı Ddlıa se rın bır ortamda daha sağlıklı buyume ortamına kavuşur Ayrıca bıtkının kafası sabahın erken saatlerınde daha fazla guneş ışıgı alır Boylece gece uzerıne ya ğan çıg kuruyup mantar oluşumu onlenmış olur Sabahları daha fazla guneş alan taç yapraklarının sıcaklıgı arttıgı ıçın tozlaşma ıçın gelen bocekler daha cazıp bıı ortamJa karşüaşıı Ayçıçegı çıçegının ve yapıaklarının gelışme aşa mabindd sureklı Guneş e donmesı hızh buyume sırasmdakı egılmenın bır so nucudur Bunun bır nedenı de sapın Guneş e bakmayan yuzunde bırıken bu yume hormonu auxın dır Başın donme yonu ıle Ouneş ın pozısyonu arasında 12 derecelık bır açı vardır Veya bu fark zaman bazmda 48 dakıkadır Gunpş battıgı Zdinan auxın ın dagüımı yer değıştırır ve kafa gprıye doner Buduıum da sabaha karşı yaklaşık 3 te kafa tekrat doguya donmuş olur ve bu şekılde Guneş ın dogmasını bekler George oncekı yaşamlann dan bınnde Ernest ve Pred ıle duelloya gırmıştı Ernest çok yeteneklı bu atıcı ıdı ve bu duelloda yuzde 100 hedefı vuracağmdan emındı Fred ın hede fı vurma şansı yuzde 75 George un şansı ıse yuzde 60 ıdı Bu uçu donuşumlu olarak sıra ıle ateş et meye karar verdıler Hk ateş etme hakkı en zayıf olan George a tanındı tkıncı olarak Fred uçuncu Ernest ateş ettı Bu ıh kışının olumune kadar de lü Üçli düello BUL vam ettı Her bırı ıstedıgıne nışan alacaktı Her bı rının en ıyı stratejıyı uyguladıgını varsayarsak kı mın hayatta kalma şansı en yuksektı? Ve bu şansın yuzdesı kaçtı' 8O2.sayıdaki "Türkçe Eşiüik" isimli bilmecenın yanıtı: 569 + 646 + 87 = 1302 Bümeceyı dogru bılen okuyuculanmız Orhan Ut kan Istanbul Orhan Zekı Demıray Ankara Serdar Dogruel Istanbul Mete Neptun Izmır Omer Ge mıcı Bakkesır Aydın Bıngol Ankara Gungor Bın gol htanbul Utku Erdal Ankara TÜBİTAK MAM'a ayıp edilmiştir.. Baştaıafı 13. sayfada degıl gunumuzde hızla yaygınlaşmakta olan bır olgudur Tfeorık bılım yapmak kadar saygın bır ıştır Bılımı endustn ve sanaymın hızmetıne sunan bu ınsanlan aşagüanıak degıl kutlamak gerekır Turkıye Bılımler Akademısı nın temel bılımler alanındakı bır uyesı olarak başkanlan oldugum bu ınsanlarla gurur duyuyorum Temel bılım araştırmalan yapmak ısteyen ınsanlan da saygı üe karşüıyor ve onlarla daguıuı duyuyorum Onlar unıversıtelerde aktıvıtelerını surdurebüırler Ulkemızde çok sayıda uruversıte var ancak MAM ozellıguıde tek bır kurum mevcuttur Lutfen bızı rahat bıraksınlar arka bahçelerı halıne getırmeye çalışmasınlar Prof Dr Nad Gbrür MAM Başkaru 804/15