Katalog

Zümrütten Akisler savı dd o kddaı sdlldiımdyd bdşlddı Egeı durum boyle olsaydı, fosü orneklen arasınddkı üıskıyı gosteren dallara aynlma taslağı net ve açık olurdu Dahdsı, bu taslaöfi oluşturrndk ıçın kulldndığımız her bıı dnatomi veya nıtelık parçdsı dığerlerıyle dynı dallara ayrılmd tdslayını venrdı Ancak gerçek bundan çok farklı nıtelık taslagı kannaşıktıı Ortak morfolo jıye sahıp turler, bu morfolojıyı her zaman ortak bır atadan mırds dlrridzlar Bunun teknık adı, "homoplazı"dır Paleoantropologların bırçoğu homoplazımn, hominın evnminin son safhalannda gerçekleştıgı^™"^ ne ıridiııyor Pekı bu neden ınsan evrımı nm başında gerçekleşmedı' 1 Bununla bırlıkte, temel dık yurume ve kabd dleüer yapma kabılıyetının genetık yapısı gunumuzdekı ınsandan çok şempanzerankıne benzeyen bu yaıatıktd oıtaya çıkmamdsı ıçın de hıçbır neden yok Ne şempanze atalarımıza ne de ınsdn atdlanrruza benzeyen bır maymunun 6 üa 7 mılyon yıl on ce var olabüecegı olasüıgı senaryoyu daha da karıştın yor Çad keşıfleıı bu tcmele oturtulmahdır Poıtıers Unıversıtesı'nden Michel Brunet ve ek±>ı taıaiindan gun ısığına çıkaıılan Sahelanthropus tchadensıs'ın kalıntıları (fosılın büımsel ddı) arasındd bu alt çene dışleı ve yuzu ıçeren bır kafatası bulunuyor Çene, şempanzenınkmden daha kalın Kopek dışlerıyse, maymunsu bır tıpten uzaklaşüdıgımn ük ışaretlerını taşıyor Bu karut fosılın, ınsan agacının tabarundd veyd yakınında ola büeceğmı gosterıyor Ote yandan, dışarı dogru çıkmtüı kaşlı olması (betiebrowed), fosüin 6 ıla 7 mılyon yıllık olduğu savıyla çelışmekte Çıkık kaşlara, genellıkle çok ılerıkı Homo turunun fosıllerınde rastlamr Bu turlerden hıçbırı de 2 mılyon yüdan daha yaşlı degüdır Çad'dakı fosılınkıne benzer çıkıntılaı genelde, çok daha sonra karşımıza çıkar Genetık bağ ıçın diidtomıyı esas alırsak Çad'dakı yuz, 1 mılyon yüdan daha kısa bır geçmışe dit homınınlerle bağlantüıdır Bu kesın olarak tam olarak doğru degıldır Yakınlarda, karbonla yaş behrlemek ıçın gereken kulun alınacdgı bır volkan bulunmadığından Çad fosülerının yaşı ızotop yontemlerıyle belırlenemedı Ancak bolgede bulunan hayvan fosıllerı, Dogu Afrıka'da bulunan ve 6 ıla 7 mılyon yıl yaşındakı dığer fosıllere benzı yoı Bu maymunun benzerlık gosterdığı Homo turu kadar yakın bır doneme aıt olması neredeyse hıç munıkun degıldır Dahd da sdçnid oldidk, her şeyııı sadece bır ev ı ımde gerçekleştığını savunan duzerüı taslak şunu soyluyor Çad fosüının yaşı ve gunumuzdekılere benzeyen Çad'da bulunan fosil evrim tarihinin bir ağaç gibi sade değil, çalı yığını gibi karmaşık geliştiğini gösteriyor çıkık kdşları temel ahrsak, daha ıl kel yuz hatlanna sahıp sonrakı homınınleı, kesınlıkle bızım ataları mız olamaz Bu unlu "Lucy" ıskeletını ve hattd kendı cınsımızdekı turlen de ıçerıyor Insdn evrıminin, karmaşık taslağını savunan bırı olarak Çad fosılmın yuzunu farklı yorumluyorurn Kafa tasının yuzu, homoplazmıden erı çok etkılenen ıskelet parçaların dan bırıdır Fızıksel benzerlıklerıne rağmen, Çad maymunlannın mmm m ^^ ^^ yuzlerı ıle daha sonrakılerın yuzlerı, kalıtsal olarak ortak bır atadan gelmek zoı unda değıldir Bunun yerıne bu yuzler benzer sosyal ve gıdaya ozgu taleplerle şekıllenmış olabı lırler Bu geçerlıyse, Çad fosü kalmtıları, ınsan evrımının "puruzsuz" üerleyışıne uymaz Işte homoplazmının ınsan evrıminin tabanında gerçekleştıc/ıne ıhşkın bır kanıt. Çad'daki bulgular bırçok uzman kabul etmek ıstemese de evrım tarıhının çok karmaşık olduğu savmı guçlendırıyor Bunu kabul etmek ınsana aıt fosıl kayıtlarını yenıden mcelememızı ve dahd onceden duzenlı tdslaga yerleştırüen ügınç turlen yenıden sınıflandırmamızı saglar Ote yanddn barıa goie Çad'da bulunan fosü ka yıtlaıı, gunumuzdekı ınsanların ve maymunların ük dogruddn atalarının, farklı buyuk maymun bıreyının üa büeşera olduğunu da gosterıyor Djurdb Çolu'ndekı TorosMenalla kazı alanı, bu gun goz alabüdıgıne kum Ancak 6 ıla 7 müyon yü once, bu dldrı ağdçlarla ve ıçınde bahklar yuzen gollerle doluydu Bu yanı ılk ınsanların ortaya çıkmaya bdşlddıkldrı zdinanı da gosterır Djurab Çolu'nun 1500 kilometre batısmdakı Rrft Vadısı uzun zamandır ozgun ınsanların evı oldrdk kdbul edüıyor Bazı uzmanlarsa, hominın evrıminin, Rıft Vadısı'nde ve çevresınde duz ve çımeıüı alanlaıın olusmasıyla başladıgı savını tartışmaya başladüar Çad'dakı yenı bulgular, bu senaryonun çope atümdsı gerektıgını gosterıyor A.M. Celal Şengör Viktor Efimoviç Hayn 1513 Kasım tarihleri arasında Moskova'daydım. Seyahat maksadı dostum Prof. Dr. Boris Alekseyiç Natalin ile birlikte Altaid dağ sistemi hakkında yapılmış araştırmalann tarihçesini araştırmak için surdurmekte olduğumuz proje kapsamında Moskova'daki arşiv ve kütüphanelerde çalışma yapmaktı. Kendimize çalışma ussu olarak seçtiğimiz yer ise Nikita Alekseyiç Bogdanov'un Litosfer Enstitusüydü. Nikita ile karşılaşır karştlaşmaz sordum: "Viktor ne âlemde? Emtitu'ye geliyor mu?" "Muntazaman" diye cevap verdi. "Seni de görmek istiyor. Yann oğleden sonra burada olacak.Ertesi gün saat üçte Boris'le kutüphanedeki işimize ara verip, Viktor'un odasına gittik. Bizi görünce, heyecanla yerinden kalktı, boynumuza sarılıp yanaklanmızdan optu. "Neler yapıyorsun Viktor?" diye sordum. "Bu yıl sistematik tektonik derslerimi bıraktım" dedi. "Tektonikte özel konular diye bir ders veriyorum. Ha aklıma gelmisken, sana bu yıl yayımlanan makalelerimden ayrı baskılar getirdim." Masasının üzerinden bir tomar uzattı. Batıda ve Rusya'da yayımlanmış beş bilimsel makale. Konu jeolojinin felsefesinden ve tarihinden, AlpHimalaya mteminin ve Asya'nın ortasındaki dağ kuşaklannın jeolojik gelişmelerine kadar uzanan bir tayf! Sonra esinin rahatsız olduğunu, her gün hastaneye onu ziyarete gittiğini soyledı. Konu sonunda jeolojiye geldi ve Viktor'la kıt'a kabuğunun gelişiminden, Asya'nın özel sorunlanna kadar bir süru konuda sohbet ettik. Her zamanki gibi en son literatürü okumus, özümlemis, üzerinde duşünmüştü. Bir saat kadar sonra Viktor'u çalısmalarıyla basbasa bırakarak biz de işimize devam etmek üzere kütüphaneye döndük. Bu durumda, Çad fosüı dahd buyuk ve karmaşık resmın neresme yerleşmelıdır'? Bu maymun, ınsan çalısının tabanma yakm bır yaratık olabılır ancdk ınsdnın doğıuddn dtası olduğunu soylemek olanaksızdır Insanların, bırçok yenı maymun turunun çevresel degışıklüder nedemyle oluşmaya başladıkları bır donemde evrımleştıgı kabul edüırse, bu maymunlardan bırının kalıntüdiını ınsanın ük atası olarak tanımlamak bıraz abartmak olacaktır Seçımlı ıkı ayak uzermde yurume, el becerıklüığının artması ve beynın buyumesı, uyumlu yayümaya aıt uyelerın bırden fazlasında gomlebılır ORROCİN TUGENENSİS ŞEMPANZE Evrımsel çalılıgımızın tabanındakı koklerm net bır fotog SANELANTHROPUS TCHADENSİS PARANTHROPUS BOİSEI rafını asla elde edemeyebüıPARANTHROPUS AETHIOPİCUS 112 "Kayıp halka"nın araştırü ması bdşdrısızlıkld sonuçlaARDIPITHECUS RAMİOUS • AUSTRALOPITHECUS nabılır Ancak bılınen kazı PARANTHROPUS R0BUSTU5 alanlarından ve Orta ve Batı AU5TRAL0PITHECUS AFARENSİS Afnka'dakı henuz keşfedılme • AUSTRALOPITHECUS CARNI mış alanlardan topladığımız KENYANTHROPUS PUTYOPS • AUSTRALOPITHECUS HABİÜS kanıtlarla ınsan evrımını daha AUSTjftLOPITHECUS BAHRELCHAZALI « ıyı dnlayabılınz Kendı ev AUSTRA|$H>ITHECUS ANAMENSIS 9 P ™ rımımıze aıt eşsız bır bakış AUSTRALOPITHECUS RUDOLfENSIS sundcak olan yok olmuş panınlerle ügüı de kalıntüar DÜZENSİZ HOMO ERGASTER aramalıyız TASLAK 88 yaşındaki Kimdir bu Viktor diye herhalde merak ediyorsunuzdur. Viktor Efimoviç Hayn ünlü Rus 1914 Bakü doğumlu, Musevi bir Rus jeologu. Rusya'nın yaşayan en büyük yer bilim jeoloğu dinçliği ve enerjisinin cisi. Rus Bilimler Akademisi üyesi ve sayısını belki kendinin bile unuttuğu pek çok ödusırnnı açıklıyor lun sahibi. Yayımlannın yalnızca listelendiği bibliyografya bile 206 savfalık koca bir kitap olusturuyor. Viktor'u ben uzun yıllar once, 1976'da, daha ünh/ersite ikind sınıftayken tanımıştım. O zaman Avustralya'nın Sydney }ehrinde yapılan Uluslararası jeologlar Kongresine gelmişti. Sıcak, içten, arkadaş canlısı ve müthiş kültürlü bir insan olarak tanıdım onu. Benim Ihsan Ketin ile ıliskimi oğrenınce hemen dost olduk. Victor, rahmetli Ihsan Hoca'nın iyi arkadaşıydı. Sık sık buluşamıyorlardı, ama muntazaman haberlesiyorlardı. Viktor en son 1993'te Istanbul'a geldiğinde iki eski dost uzun uzun hasret gidermişlerdi. Sohbetimiz esnasında Viktor'un 88 yaşına rağmen dinçlığıne, enerjisine hayran olduğumu söylemeden edemedim. Cüldü, "sana bunun sımnı söyleyeyim" dedi. Ben uzun omrumu uç seye borçluyum: (1) Hayatta hiç kimseyi kıskanmadım; (2) Admiralskiy Ças'ı hiç aksatmadım (Amiral saati anlamına gelen bu terim, oğleden sonra uyunulan biriki saatlik uykuyu simgeliyor; Akdenizlilerin siestası karsılığı); (3) çalışmaya ve düşünmeye hiç ara vermedim. Musevl bir Rus jeologu Yaşamdaki tek hırsı Bu cevabı aldıktan sonra, çeyrek yüzyıldır tanıdığım Viktor'u söyle bır kafamdan geçirdim. Gerçekten de yaşamdaki tek hırsı bilebilmek ve anlayabilmek olan bir insandı. Ağzından kimse için tek bir olumsuz soz çıktığını duymamışımdır. Bir Rus Musevisi olarak Hitler'in bile iyi bir tarafmdan bahsedebiliyordu! Ben birkaç yıl once Stalin'e veryansın ederken, Viktor beni hayrette bırakan bir şekilde Stalin'in Moskova Universitesi'ne yaptığı iyilikleri anlattı, "her yanı kotu değildi" diye onu korudu! Viktor'un bizi ilgilendiren bir yanı da Turkleripek sevmesidir. Azerbaycan'lı olduğundan bildiği pek çok dil arasında biraz Turkçe de olan Viktor gerçek bir Türk dostudur. Moskova'da bir kez daha bu "hoca dostumu" görüp onunla sohbet edebilmek çok hoş oldu. Viktor her zaman olduğu gibi içımi açtı, benim Türkiye'de olan olumsuzlukları anlatmamı dinledikten sonra "umitsız olma" diye nasihat ettı. "Bak ben omrumde neler gordum, buna rağmen neler yapabildim. lleriye, olumluya bak, neş'eli ve kararlı kalmaya gayret et! Ihsan'ın başansından cesaret bul. 1914'te Ihsan'la ben Kayseri ve Bakü'de doğduğumuzda kimin aklına gelirdi şu dunyada olanlor, jeolojınin geçırdıği başdöndurucu gelişme! Içinde onun da benim de doğduğum devletler yok olup gitti. Ama bilim hep ilerledi. Biz de bunun mutlu şahıtleri olduk, elımizden geldiğınce bu muazzam gelişmeye birşeyler katmaya çalıştık." İ Bulduğumuz fosiller artıkça, doğnıdan atalanmızı bellrie HOMO ERECTUS HOMO ANTECESSOR HOMO HEIDEL8ERCENSIS HOMO NEARDERTHALENSIS HOMO SAPIENS MİLYON YIL ÖNCE mek de o kadar zoHafiyor. Prof. Bernard Wood, Washıngton'da George VVdshıngton Universıtesı'nde ınsanın kokenlerı konasunda uzman dır Kaynak New Scıentıst 26 Ekım 2002 Çevırı Bilge Eser * » * * * • • ft»