Katalog

Yanlış suçlama pçen yılın Aralık ayında Cumhuııyet Bılım Tekııık te (CBT) ışınlama uzerıne bır tartışma yazısı yayımlandı (Bır Şdildtdnlık Hıkâyesı, CBT 2000 715 18) Prof. Dr. Karayalçın ını zasıyla yayımlanan bu yazıda gıdaların ışınlanarak korunması alpyhıne 4 Ocak 1%7'de başlatılan 'kampdnya ' ele alınalak bu karnpanyada "bilimsel kahramanlar m Prof Dr Kazım Aras ve Doc Dı Osman Nuri Koçtürk oldugu bu kahramanlar"ın kı şu anda her ıkısı de yaşamıyor bılım adamı gıbı davranmadıklan bu alandala son gelışmelerı ıncelerneden diaştıımadan bu alanların gerçek uzmanlann ımış gıbı davıandıklan, kendderım "şarlatan" derecesme ındırdıklerı ılerı suruluyor ve yıllar once yapı lan bu kampanya sonucu Iskpnderun'da kurulan bır ışınlama tesısının sokulduğu ulkemızrn hem bu tesısın sokulmesı hem de ışınlama teknolojısının uygulanmasın dakı gecıkme nedenıyle ekonomık açıdan zarara ugradıgı (bu konuda herhangı bır rakamsal ven yoktur) ıma edılmektedu Piref. H. ökkeş Hakiki gerçekler Cılalıtaş devrınden hemen soma, IS 1201 yüında Cıtte de Stanboha Tıyatro su'nda başaktoıluk seçımı yapılır Dıger bır çok seçımde olduğu gıbı, Cıtte de Stanbolıa Tıyatrosu'ndakı başaktorluk seçımı de tahmııı edılebılecegı gıbı tatsız tuzsuz geçme sı beklenn Ancak, muzıp bırkaç aktor ve aktns seçime renk katmak amacıyla oy pu sulalarına kentm nalbantı Alexarıdros'un adını yazarlar Alexandros başka atlardarı sok~ tugu nalları, dıger atlara mtıhal etmesıyle td nman asabı ama yakışıklı, hırslı ama sesı çok guzel, yıgıt bır kışıdıı Seçım sonuçları açıklandıgındd en çok oyu nalbant Alexandros'un aldıgı oıtaya çıkaı Yasa geregı seçime gıren dığer aday larla bırlıkte Alexandıos urı adı YUH'a yanı Yuksek Ulenıa Heyetı'ne, gonderılır Heyhat1 Heyet'te Alexandros'un yakışıklılıgını çekemeyenler vardır Bu kışıler sııalamayı yenı den duzenleyıp Alexandros'u lıstenın gorun meyen bır yeıme, yanı ortasma, koyarlar ve lıstenın başmdakı adayı başaktoı olaıak onaylaması ıçm yenı lısteyı Kral'a sunaılaı Lakın oldnbıtenın farkında olan Kral, çoğun G onayladı 1983'te bazı bıtkı ve baharatın da ışınlanmasına onay verıldı daha sonra 1985 te lısteye paıazıtlerle (tnşınler) mucadele amacıyla domuzlar eklendı, 1990da paket lenmış taze ya da dondurulmuş kumes hayvanları ıçın onay çıktı, kırmızı et ıçınse daha yenı, 1997 d e FDA onayı verıldı Sütten çıkma ak kaşık mı? Ağır eleştiri Yazıyı ük okuduğumda ışmlama hakkında koklu bügım olmamasma rag men çok agır bır eleştiri olarak değerlendırmıştım 1 ler ıkısı de akadcmısyen olaıı (her ıkısı de bıyokımyacıdıı) ıkı kışıye meslekten olmdyan bır başka akade mısyen tarafmdan şarlatanlık" damgasının vurulmasına uzulmuştum Şoyle tanımlanıyor şarlatan sozcugu Ağız kalabalı ğı yaparak malını ya da kendı bılgı ve huneıım satmak ıçın kaı şısındakının sdflığmdan yaraılanmdya çalışan bu yolla on ları dulandıran kımse" (Buyuk Larousse Sozluk ve Ansıklopedısı) Webster Sozluk'te ıse ' bılgı ya da yetenegvm gostprmek ıçm gosterışlı hüeler yapan laşı' ve daha da kotusu tıp alanında ampırık ışlemleıle hastalaıırıın olumune yol açan kışı olarak tanrmlanıyor Şarlatanlık akademık ortamda ıse kaııyer hırsıyla bılım sahtekâılığı yapan kışıler ıçın kullanılır Han gı tammlamayı temel alırsak alalı gerçekten çok ağır bır suç lama Ustelık kanımca haksız da Çurıku suçlanan kışıler ışınlama konusundakı eleştırılerını yaparken bır kaııyer pe şrnde degıllpr zaten mesleklerınde ıyı bır konuma gelmışler Yola çıkış noktalaı ını Sayırı Karayalçın ın aktardığına gore şoyle açıklıyorlar 'Bugune kadar ınsan uzerınde yeten kadar denenme mış bır usulu Turk toplumu uzerınde denemeye kalkmak kendılerı (gclışmış Batı uikelen b n ) tarafmdan benımsen mış bır mantığa gore yanlış olur 'Insanlar fare degıldır' Atom gucunu barışçı gayelerle kullanmak ıstedıklermı ıddıa eden ler, gerçekte gerı ulkenın mutsuz ınsanını fare ıle ınsan aıasıııda bır yaratık kabul etmek sureüyle savaşı korukleyen bır davranış ıçıne gırmış bulunuyorlar (7 Mayıs 1967)" Sayın Karayalçın ne yazık, kendı aktardıgı bu cumlelerı goımezden gelıyor Buna gore Aras ve Koçturk un ışınlamaya templ karşı çüaş gerekçeleı ı ınsan uzerınde yetermce denennıemış bır yontemın halkımız uzennde denenmesmden duy dukları kaygıdır Bu kaygı bugunku bılgı bırıkrmımıze gore bilimsel gel 9 meyebılrr Ama bundan 30 35 yü once de boyle mıydı ü gunler ıçın, o gunku bılgüere gore ışınlamanın zararlı olma potansıyelı çok daha yuksektı Bunun nedem ışmlaırid ıle ılgı lı bılgüeım kısıtlı oluşuydu Bugdayın ışınlanması ıçın ılk huku met onayının (FDA onaymın) 1963 te verıldıgım bıhyoı uz o da yalnızca ABDd FDA ne kadar guvenılır bır kuruluş olursa ol sun 1963 ıle 1967 yıllan arasındakı sure çok kısaydı FDA bu onayın alanını yıllar ıçınde aşama aşama genışlettı Once patatestekı fılızlenmeyı onlemek ıçın ışınlamanın kullanılmasım Kazım Aras ve Osman Nuri Koçtürk'e haksız yere şarlatanlık suçlaması yöneltildi. Bu insanlartmız, içgüdüsel olarak ışınlamaya karşı çıkmışlardı Bu yasal ızınlere rağmen ışınlama uygulaması yaygınlık kazanmış değıl Yaygınlaşmaması nın en onemlı npdenlerınden bmsı de tuketıcı kuruluşlarının ışmlamaya karşı eylemlerının gıda sanayıcıierınde yarattığı korku Kaldı kı ışınlama ışlenıı de sutten çıkma ak kaşık degü Bu nedenlp yıyecekleıın ışınlanmasına dıkkatle aşama aşama onay verıüyor Ote yandan radyasyon uygulanan yıyecekte bazı parçalanma ürünleri (radyolıtık urunleı) oluşuyor Bunlar radyoaktıf ozellık taşıma salar bıle (gama ışınlan yıyecekte ladyoaküvıte yaratmaz buna karşüık X ışınlan ve elekt ron demetı hedefte kısa surelı radyoaktıvıte oluşturabılıı) henu/ rutelıklerı ve toksık olup olmadıkları bılınmıyor Işınlama ışlemı ÖOÜU cunda kımyasal olarak çok aktıf olan serbest radikaller olarak adlandırılan urunler ortaya çıkıyoı Seıbest ladıkallerın canlı organızmada çogu organ ve metabolık aolayı etkıledıgı kanser, damar sertliği, şeker hastalığı vb pek çok hastalıkla ılışkılı oldugıı bılınıyoı Hoş, serbest radıkaller pışırme kızaıtnıa dondurma pastorızasyon gıbı yıyecek hazırlama ışlemlen sırasında aynca meyve ve sebzelerın eskamesı sonucunda da oluşuyor Işınlamanın bır başka zararlı etkısı yıyeceklerdekı te mel bazı bıleşenlprı bozmak Ornegın, ışınlama sonucunda yıyecektekı E vitamini duzeylerının % 25 C vitamini du zeylerınınse % b10 azaldığı one suruluyoı Egeı radyasyon duzeyı duşuk tutulursa bu kayıplaı pışırme sırasındakı kayıp lar kadar oluyor Işınlama ışlemınde kullanılan 10 kılo Gray'lık maksımum doz yıyecegı sterılıze etmeye yetmıyor Betkı pato jen (hastalık yapan) mıkroorganızmaların % 9O'ı yok edıiıyor ama bazı bakterıler bakterı sporlan ve vırusler bu dozda ışmlamaddn etküenmıyor Işınlama ışlemının bır başka kotu yanı ıse ya§ ıçerığı yuksek yağlı balık ve bazı sut urunlerı gıbı yıyecoklerın koku ve tatlarınrn bozulması İçgüdüsel karşı çıkış Işınlaınaya karşı çıkdiı Aras ve Koçturk'un tepkılerı bel kı ıçguduseldır Ama bu ıçgudu kınanamaz Çunku bu ıçgudu halkını koıuma ıçgudusudur Tersıne, saygı duyulmalıdır Altmışlı yıllann sonlan, gelışmış Batı ulkeleıının dunyadakı haksız uygularnaldrma kaışı yogunlaşdn ulusal tppkılerle karak terızedır Işınlamaya karşı tepkılerde bunun da 10lu olabılır Çunku heı şey bırbırıne bdğlıdır Ulkemızde ılerı Batı ulkelerıne karşı gebşen ulusal tepkıde başı aydınldrımız çekmıştıı Keşge gunumuz aydınları da yaşadıgımız çok daha haksız uygulamalara karşı (tahkıırı yasası, ozelleştırmeler, globalleşme, IMF reçetelerı gıbı) duyarlı olabüse Ve keşke Sayın Prof Karayalçın aydınlarımızı bu gelışmeler karşısında neden sessız kalıyorsunuz dıye eleştırse Kaynaklar 1 Karayalçın Y Bu îjdildtonük Hıkâyesı Cumhurıyet Bılım Teknık 2000 715 18 2 Thayer DW VVholesomenei,!, uf ırradıated fı >ods FoüdTuctaol I9')4 4R W, S 1 Stevuııaon N4H Idenlıfıcatıon of ırradıated foods FoodTechnol 1994 48 1414 4 Swallow AJ VVlıole'ionipnps'; and safety of urddıaled foods Adv Exp Med Bıol 1991 289 11 31 5 Preservıng food by ırradıatıon Labplus mtern 2000 14(5) 167 lugun kararına uyup Alexandros'u başaktoı atar Bu dururn karşısmda Cıtte de Stanbolıa Tıyatrosu kaıışır Dahası, Cıtte de Stanbolıa'da yaşayan herkes olaya karışır Seçım, halkı ıkıye, dorde, onaltıya ve hatta altrnış doıde boleı Dorıemm meşhur yazarı Orıan Bursaha bıle konuya karışır ve başaktor s = < çımı ve ataması üe ılgılı olaıak merrner bır sutuna 'demırı tavında dovmekgeıekır' dıye yazar Boylece at nallannrn hammaddesı olan demırm tavında dovulmedığını ortaya çıkarır Zaten bır sure sonıa Cıtte de Stanboha Tıyatrosu da tarıhe kanşır Gunumuzde Cıtte de Stanbolıa Tıyat rosu'nu pek kımse hatulamaktddıı Hatırlama zahmetıne katlanan az sayıda taııhçı ıse nalbant Alexandros'un akallı bır davranış sergıleyıp seçırnden hemen sonra ıstıfa etmesı halınde Cıtte de Stanbolıa Tıyatrosu 'nun yaşayabılme olasüığmın olabılır hguıı varsayarlar Yerı tam olarak bılmemeyen tıyatronun kakntılannın Talıtakdle cıvarlarmda olduğu samlmaktadrr 774/13 Doç. Dr. Doğan Yucel S B Ankara Egıtım ve Araştırma Hastanesı Bıyohmya Laboratuvan