Katalog

Konuşan bilgisayar yolda Hâlihazırda konuşabilen, hatta dikte alabilen bilgisayarlar, kısa bir süre sonra insanlarla anlamlı diyaloglar kurabilecek. tar Trek Uzay Yolu' isimli bilim kurgu dizisi, bügisayarlara tuşlara basarak degü, konuşarak erişebileceğimiz varsayımı üzerine kuıguluydu. Bu varsayımın ne kadannın gerçekleştigi sorusu, bilgisayar dunyasmda bugiın varolan kavram karmaşası nedeniyle net olarak yanıtlanamıyor. 1980'li yülaıdan bu yana bilgisayara bazı metirJeri okuyarak dikte ettirebildik; ancak bunu yaparken, robotlar gıbı stakato (kesik ve kuvvetlı) ve yavaş cümleler kullanmak zorunda kaldık. Şimdi, ses tamma teknolojisindekı gehşmelenn bize sağladıgı olanaklardan yararlanarak IBM ViaVoice gibi normal yolla konuşarak metin yazdırabilıyoruz. Ne var ki makinelerle hâlâ karşüıklı konuşarak anlaşmamız mumkun degü. Bunun için bize gerekli olan, sıradan bır konuşmanın dogal ntmini tanıyıp, anlamını kavrayabilecek yetenekte bir yazıhm. Böylece insanlar bu yazıhmın ureteceği bir arabirim üzerinden bügisayarla konuşabilecek ve bilgisayar da bu konuşmayı anlayıp, tepki verecek. t S l yarlar üe sohbet olanagı sağlayabüir. Rio'da havanm nasıl oldugunu ogrenmek mı ıstıyorsunuz? Yapacagınız tek şey Jupiter'i aramak. 1997 de kunüan bu servis, dünya uzerindekı 500'e yakın merkez üe ügüı hava durumu raporu verebüiyor. M.I.Tnin SLS grubu tarafindan kunüan 7 prototip sistemden biri olan Jupiter, bugun yaygın olarak kuUanüıyor. Aynı grubun geliştirdigi Mercury ise bir gezi rehberi. Mercury gerekli havayollan uçuş programlan ve kalınacak yerler hakkında bügi veriyor, rezervasyon yapabüiyor ve onay için de emaü çekiyor. Bu teknolojinın üginç yanı, Jupiter yanıtlannı 5 cümle üe verirken, daha gelişmiş bir program olan Mercury bir rezervasyonu tamamlamak için ortalama 20 üe 30 cumle kurabüiyor. hm şirketi şu anda birden fazla düde gerçekzamanh sohbeti mumkun küacak bir yazüım hazırlıyor. Ornegın biri, bügisayara lngüızce konuşacak, bügısayar bu konuşmayı anında Japonca metin haline getirecek ve Japon bir konusmaaya bu metnı okuyacak. Bır ılenJa aşamada Japon konuşmacının yanıtı Ingüizce olarak once metne, daha sonra sozlu yanıta donuşturulecek. "Gelecek 5 yü ıçınde Paris'teki bir kişiye Fransızca, Pekindeki bir kişiye de Çinçe hitap edebüeceksiniz" diye konuşan L&H'nın yetkılüerınden Gaaton Bastiaens, "Bu hizmet ozellüde Internet kullanıcılan için çok yararh. Çunku 2002 yüında Ingıhzce konuşmayan kullanıcüann sayısı anadüi Ingüizce olanlann sayısının uzerine çücacak. Internet kureselhk açısından en gelişmış üetişim platformu. Ancak lisan farkhlan hala bu üetişimin önünde en buyük engel. btemet'te gerçek zamanda çeviri üıtiyaa giderek daha ivedi çozumler bekhyor" diyor. Ses tamma teknolojısınin onündekı en buyük engel normal konuşma sırasındaki "eveleme ve gevelemeler". Bügisayann, bu nedenle yerel lehçe ve vurgulan ayırt etme Gelecekte ses tarama programlan, PC'lerden buzdolaplanna kadar her çeşit teknolojiye uygulanacak. Ilen konuşma yetenegine sahip dijital buzdolaplan, lamüerine gereksız bır fütunstik aynnü gibi gelebilir, ancak hukumetler ve işadamlan bu teknolojinın tuketicüer açısından son derece yararh ve cazip olacagı karusında. Amerikan Savunma Heri Araşürma Projeleri Dairesi (DARPA) konuşma teknolojisi araştirmalanna yüda 15 müyon dolarhk bir fon ayınrken, Intel 30 müyon dolarkk, Microsoft ise 15 müyon dolarhk bir yatınm üe bu teknolojiyi destekliyor. Bu teknolojinin odak noktası bugünün aklm almayacagı kadar küçük bir gövde içine sığdınlmaya çalışılan araç ve gereçler. Bunlann başında cep telefonlan ve dijital kişisel asistan adı verilen PDA'lar geliyor. Ses kontrolu giderek "olmazsa olmaz" bir niteliğe bürünüyor, çunkü ürünler küçuldukçe, "Klavyelere kurdan üe basma geregi doguyor". Küçülmenin boyutlannı bu şeküde tanımlayan M.I.Tnin Konuşulan Dü Sistemleri Grubu'ndan Vietor Zne, bir gün gelip tüm cep telefonlannın aramalan sesli olarak yapmak ve emaü'leri okumak gibi özelliklerin ötesinde daha anlamlı işlevler yuklenecegi beklentisinde. Sesli arama fonksiyonu bugün artüc cep telefonlannın sıradan özellüderinden biri. Oysa Tayvan Endustriyel Teknoloji Araştırma Enstitusu'nden (ITRi) Kno ShihChung un özlemi başka. Kuo bügisayann şunlan soyleyecegi gunu iple çekiyor: "Bügisayannıza kaç tane emaü geldigini sorabilmelisiniz. Bügisayarmız da da size bu sayıyı soyledikten sonra emaü'lerin kimden geldigini belirtmeli ve bazüannı istediginiz takdirde sesli olarak okumalı." Bugun son otomobü modellerinin kontrol panellerine yerleştirümış bilgisayarlar (Cl&rion AntoPC gibi) nerede oldugunuzu büdirdikten sonra gideceginiz yeri size etap etap sesli olarak tanf edıyor. Aynı teknolojiden yararlanarak ev gereçlerini basit komutlarla yonlendirebiliyorsunuz. ITRl'nın geliştırdıgi bu becerüdı ev gereçlerinin başında mikrodalga finnlar ve VCR'lar geliyor. FTRI'den Kuo, "Pek çok insan ev gereçlerindeki tum fonksiyonlan kuUanmaz çunku bunlann komutlan son derece karmaşıktır. Oysa sesli komut kabul eden gereçler, yapüması istenen işi karşüıklı diyalog kurarak yapabüir" diyor. Konuşma arabirimi aynca telefon uzerinden bügisa7S6/1S Bu arada IBM'in New York'takı T.J.Wıtsoıı Araftarma Markexi'nden Danrid Nahamoo, karşüüdı fon ahşverişi üe ügüi işlemleri düzenleyen bir yazüımda, konuşma teknolojısını devreye soktuklannı açüdadı. Sistem, dığer sesli ürünlerde kullanüan ses tamma programından yararlanmakla birhkte, dogal lisanı anlama ozelhğini de yazüuna ilave etti. Bu yazüımın yuklendigı bügisayar, konuşulan bir cumleyi kayıth cumlelerle karşüaşnnyor ve diyalog yönetimi yazüımının da yardımıyla, işlemın tamamlanması için hangi sorulann soruhnası gerekngine karar veriyor. Nahamoo hedeflerini şöyle anlatiyor:"Burada amaç, oyle bır düzenek gehşurmek ki; siz telefon uzerinden bügisayara ulaştgınız anda karşınızda bır ınsan varmış gibi konuşabüeceksiniz." Diğer şirketler de kendi yapüanna uygun özel yazıhmlar gehştirme peşinde. ABD'de postayla ahşveriş sistemiyle çalışan Home Shopping Network adında bir pazarlama şirketi, Nnance Communicatioııs adında bir bügisayar yazüım şirketinın hazırladıgı ses tamma teknolojısınden yararlanmayı plarüıyor. Birkaç yü içinde muşterüer konuşarak sipariş verebüecekler. Gehşmiş çeviri programlan da farkh dülerde konuşan insanlarla sohbet etmemızı saglayacak. Merkezı Belçüca'da bulunan Lemout&Hauspie (L&H) adındakd bügisayar yaa si, aym sesi veren ancak farklı anlama gelen sozcukleri oğrenmesi gerekiyor. Bu açıdan Mandann Çincesı en karmaşüc dülerden biri. Bu dü dort farkh tona dayanıyor. Eger sozcügün tonu farkh ise, anlamı da farkh oluyor. Hâhhazırda 1TRl eldbi semantik (anlambüim) uzennde duruyor, Ancak program kısa sure sonra "perde sekansı"nı anaüz edebüecek duruma getirilecek. Geri plandaki gunütuler de başka bir sorun. ABDde Carnegie Mellon Universitesi araşürmacüan, gehştirdüderi dudak okuma programının bu sorunu ortadan kaldıracagım umut ediyor. Butun bu gehşmelerin ışıgı altında pek çok büim adamı "2001: Space Odyssey'' isimh bilım kurguda yer alan Hal adlı bügisayar orneginde oldugu gıbı samımi ve derin bir sohbet için daha çok erken oldugunu üeri süniyor. "Insan gü)i davranan bir makine için onumuzde daha çok uzun bir yol var" diye konuşan Zue, "Ancak HoUyvvood ve büim kurgu yazarlan bizi boyle bir beklentinın içine sokuyor. Yine de geçen yülardaki hızımızı örnek ahrsak 5 ya da 10 yü sonra farkh yetenekte sistemleri uretebüecegiz ve burüan daha geniş bir sistem çerçevesınde bırleştırecegiz" diyor. Reyhan Oksay Time, "The Commumcatıons Revolunon" ozel sayısı