Katalog

Lösemi: İmkânsızlıktan başarıya İlk lösemi hastasını bildiren Dr. Wirchow 1858'de şöyle diyordu:"Löseminin Projesmı, Hıroşıma ve şifasız bir hastalık olduğu fikrini aşılamaya çalışmıyorum. Aksine bu hastalığın lan Nagazakı'ye aüatom bombalannın yaratbgı intedavisi için bir çok umudun doğacağına inamyorum..." Mustafa Çetiner (*) an, bir çok kultüıde yüzyıllar boyunca hiçbir bilimsel anlamı olmayan sihirli, esrarengız ve yaşam için vazgeçilmez bir "hayat suyu" olarak kaldı. On yedinci yüzyüa gelene kadar, onun ınsanlara haürlatügı sadece erdem, kardeslik, yurtseverlik, cesarei gibi sözcükleıdi. Kanın bilimsel bir anlam kazanması Antonıe Leeuvvenhoek'un mıkroskopu gelişurmesi ile başlamıştir. Antonie Leeuwenhoek, 1674 yüında kandala lormra kure hucrelerini gelistirdigi milaoskop yardımı ile fark etü ve bulgulannı rapor etti. Üginçtir, Antome Leeımenhoek profesyonel bir bilim veya tıp adamı degildı. 0, hayatmı HnVnınalar kumaşlar satarak kazanmaya cahşan bir tüccarch. Hangi ıtıa güç Leeuvvenhoek'u fîzik ile ugrasmaya itti bilinmez ancak kesin olan losemı hastalıgının tedavisinde gelmen noktada ınsanhgın ona çok şey borçlu oldugudur. Leeırvvenhoek'un, belki de boş zamanlanru degerlendirmek için yapügı tnüuşu, o zamanlar bırçoklan için hiçbir anlam ifade etmiyordu. Milaoskop, ilk yıllannda sadece saray mensuplan, soylular ve zenginlerin bir oyuncagı olmaktan oteye gidemedi. Unlu yazar Goethe, mikroskobu tıpkı teleskop gibi insanın kafasını kanşurmaya yarayan anlamsız bir buluş olarak gormekteydi. Ondokuzuncu yüzyıl, akrep ve yelkovanın her yuzyüdan daha hızlı döndugu, bilginin ve bilgrye ulaşmanın her turlu erdemin onüne geçtigi, insanın ıçmdekı büınmeyene ulaşma tutkusunun tum toplumsal, dinsel zincirlerinden boşaldıgı ve bu hıza kosut olarak hematoloji bılıminin çok hızlı gelistigı bir yuzyü oldu. Bu yuzyılın lösemi konusundaki iki önemli ismi Bennett ve Wirchow'dur. Çünku, bu ikı bılım adamı aynı zamanda ve birbirlerinden habersiz olarak literaturdeki ilk lösemi hastalannı bildirmislerdir. Pans'de Fransız hekim Dr. Donne'nin mikroskopik tanı yontemlerı dersini izleyen Dr Bennett, Edınburg'da çalıştıgı hastanede Dr. Donne'run konferans sırasında soz ettigi hastalara benzeyen bir hasta gördü. Bir süre takıp ettigi hastanın olumunden sonra yayımladıgı makale, büdirilen ilk lösemi olgusu olarak tarihe geçiyordu. (Bennet JH: Case of hypertrophy of the spleen and liver, ın which death took place from supuration of the blood. Edinburgh Med Surg J, 64;413423,1845) Buyuk bir şans eseri olarak Dr Bennet ile birlikte ve aynı yıl içinde lösemi hastahgını tanıyan ve yayımlayan ikinci bıhm adamı Dr .Wirchow'dur. Wirchow, henuz 24 yaşında ve Berhn'de Charite hastanesinde çalışırken Marie Straıde adında 50 yaşında bir bayan hasta talop etti. Kısa bir sure sonra kaybedilen hastanın otopsısını yapan Dr. Wırchow'un patoloji raporundaki şu cumle dikkat çekıadır. "damarların ıçı cerahati andıran bir kütle ile dopdolu idi ...". Bugün, Wirchow'un tanımladıgı hastalığın "kronik lösemi" oldugu sanılmaktadır '"VVeisses Blut" başlıkü bu yazı Bennett'dan sadece 6 hafta sonra yayımlanmışur Dr. Wırchow, 1847 yüında bu makalenin ardından yeni bir makale daha yayımlamış ve ilk kez "leukhemia" terimini kullanmıstır Carl Rudolph VVirchow, sadece bıbm adamı olarak değil, politik kimlıgı ile de onemli bir tarihi kişüıktır O 1848 devrımı oncesi Berlin barikaüarında çarpışan bir muhalifhr. Lösemi hastahgı ük yıllarda hep kronik bir hajrtaMr olarak kabul edümışnr. Uzun yülar, hastalığın neden oidugu ateşin kontrolu için kmin. ishal ve agn kontrolü için np"Ti ve türevlen, îfanıggiıir içm ise demır! tnr. Bir çe^ü antibakteriyal etkinlik saglamak için ise hasta bedenme ryot surulmustur. sanlüc Mannhattan K llktecUvi Losemimn tanmması ve tedavi çabalan ile dohı geçen ımm yıDann «nmıryto tam tedavi edüebüen ük lösemi hastata 1932 ydmda rapor edüdı. Zurih'den büdınlen bu olgu bir AnMtrflrahHır v e hSSta aoeDİk tİIOkSİt İle HalaV lynlama gmfn d a jçmrtt» oidugu bir rejim kullanılarak tedavi edildi Bu hariann bir diger önemı, uygun kan naklınin yapUarak o gunun knçuDannda guçd e ııytpılanahîlnniş ol sanlık trajedüerini gormeseydi, belki de kemik iligi nakli fikrinin gelismesi için daha uzun sure beldemek gerekecekn. Çünku bu fikrin oluşmasmda en önemli itici güç, radyasyonun neden oldugu kemik üıgı yetmezligi ve onun tedavisındeki çaıesizlüc okiu. ftodyUs (179*1866), W Butekdgubikünmim bir yana bnakusak, ifMMaııi ^nir uzun yıllar hep ö k n c u l bir hastalık olarak kabul edüdı ve kötai tahhleri yuzünden onlara arımak HıynHa hiçbir şey yapüamadı l/>nptm hastalannın kaderinm degişmeye başlarnajg n e yazıktır kı, başka " ^ u " i ' ^ trajedâerinin sayesmde okta BıTvaâ ve ikinci Dunya Savaşı suasmda "mustard" hardal gazmın insan kemik iligi uzerine toksik etlası oldugunun gozlenmesi De başlayan sureç sonucu, ük kez 1943 yüında aDdDeyıâ bir ajan olan "nitrojen mustard" lösemi tedavisind e kuHamhnaya başlandı Bu ilaç, o gunun koşullannda kabul edüebüır bir yan etki profiline sahiptir ve hastalann bir bolınnunde gecıa bir ryüik halı saglayabılmektedır Eski Yugoslavya anırlan içindekı bir reaktorde, 1959 yüında meydana gelen nuldeer bir kaza, kemik iligi nakli uygulamalannda bir başlangıçnr. Kaza sonucu reaktorde çalışanlann bir kısmı radyasyonun toksik etkısi üe ciddi kemik iligi yetmezligıne girmişlerdı. Bu kazazedelerden 6'sına Fransız Mathe ve elabı taraandan kemık üıgi nakli uygulandı. Mathe ve elabı kemik üıgı nakli uygulamalannın ük yülanndaki en aknf gruptur. Nitekim bu grup 1963 yüında kemik üigınin başan ile nakledüdigı bir akut lösemi olgusu bildırdi. Bu hasta 20 ay boyunca yaşatüabüdı ve sonrasında ınfeksiyonnedeniüekaybedüdı (Mathe G ve ark Hematopcietic chimera in man after allogeneic (homologous) bone marrow transplantation. Bnush Medical Journal. 2:16635,1963). Kabul etmek gerekir kı, kemık üıgı nakli seruveninin bu ük yülan tum çabalara ragmen tam bir duş kınklıgıdır. Mathe ve arkadaslannın, 1968 yüında yayınladüdan rapor bu duş kırüdıgının ıyi bir ozetidir. Araşürmacüar, soz konusu makalede 21 olguya kemık üıgi nakli yaptiklannı bildirdüer. Bu olgulardan 6'sında üık tutmamış, 10'nunda ise reddedümişti'. Dört olgu loseminin ihk nakh üe kontrol edılememesı sonucu hastahktan kaybedümiş ve sadece daha önce de rapor edüen tek olgu 20 ay sure üe yaşatüabümişti. Dönüm noktası Duş larüdüdan üe geçen SO'lı ve 601ı yülan izleyen 70'lı yülar kenük üıgı naldinde donum noktasıdır. Bu donuşümun önculerinden bın hiç kuşkusuz Amerücalı bir bilım adamı olan Dr. E. Donaal T h o m a s ve onun grubudur. Grup 1977 yüında ük kez akut lösemi tanısı konulan ve kenük üıgi nakh uygulanan 100 hastaya ait verileri rapor etmişlerdi (Thomas ED, ve ark Onehundred patıents with acute leukemıa treated by chemotherapy total body irradıation, and allogeneic marrow transplantation Blood, 49:51133,1977). Yetmışh yülarda kemik iligi naklinin kaderinin degişmeye başlamasında en onemlı etken doku grubu uygun vencüerden nakü yapümaya başlanmasıdır. Iransplantasyon oncesi veria üe alıcı arasında doku uygunluk testlennın yapümaya baslaması kenuk üıgı naklinin modern çagını başlatan bir gelişme oldu Kenük üigi nakhndeki üerlemelerde bir kucuk pay da üginçtir ancak bir beyzbol oyuncusuna aıttır Fred Hutchınson henuz 45 yasındayken 1964 yüında kanser nedeni üe oldugunde sadece ABD'nın en popüler beyzbol oyunculanndan bın olarak tanhe geçmedı. O, serveunı kullanarak yaptudıgı ve kendi adını verdıgi "Fred Hutchinson Cancer Centre"da Thomas ve arkadaslannın çalışmasına olanak sagladı. Nitekim urüversitede aradıgı ortamı bulamayan ve kenük üıgı nakli uygulamasında zorluklarla karşüaşan Dr Thomas, Fred Hutchinson'nın kurdugu bu merkezde ılik nakü konusunda rahat bir çalısma ortamı bulabildı. Bu merYazmm devamı 14. tayfada Kemik iliği nakli fikri Gunumuzde hiç de kuçumsenmeyecek bir kür yiızdesme sahıp olan lösemi hastahgı üe savasta bir dıger önemh küometre taşı ise kemik iligi nakli fikrinin gelismesi dir. Gunumuzde kemık üıgı naldı sadece loseminin tedavisinde degü, lenfoma, rmünpl mıyelom gıbı bazı kerrük üıgı kaynaklı kanserlerin ve bazı soHd organ tumorlennın de tedavısınde injiiamlan seçkm bir tedavi bicimıdir Kemık ilıgı nakünm öykusu aslında hiç de yeni degüdir. Bu fikrin doguş tanhi 19.yy'ın sonlanna dek uzanır. O donemlerde, anemik hastalara kemik iligi veya dalak parçalannm yedınldıgı veya kas ıçıne enjekte edildiği büinmektedir. Kemik üiği nakli fikrinin büimsel anlamda taruşü ması ve kemik iligi nakli gerekülıgmın ortaya çüanasında da II. Dunya sava şının izlerini gormek mümkundur. Rudolph Wlnho» (19211902), Eger Amerika Bırlesık Devletleri, 1945 yüında New Memco'da nükleer dönemlnde "ttbb* tanımrdı. "BittUn denemelere başlamamıs olsa ve ın rVfcfuvfl ÇCttf 756/10