Katalog

Bir kütüphanenin ilginç öyküsü Bugün 300 yıllık yazma kitapları bir kenarda duran Istanbul Teknik Üniversitesi Kütüphanesi'nin ilginç tarihçesi... (17731996) Kenan Erzurum (*) I stanbul Teknık Unıveısıtesı Kutuphanesı'nm tarıhı, Mtthendishanei Berrii Hümaynn KütfiphansBi ıle başlamıştır Çunku, Muhendıshdne'ye baglı olarak kurulan bu kutuphanenm dermesınden çok sayıda kıtap 1944 yılına, hatta gunumuze kadar ulaşmıstır ÎTU kuruldugu zaman ona hızmet veren kutuphane dermesının ıçınde bu kıtaplann da oldugu bu çalışma ıle tesbıt edümışür Her ne kadar Muhendıshane Kutuphanesı'ne tatap sağlama ışıne 1793 yılında başlanmışsa da Kutuphanenm hızmete açüması 1796 yılında olmuştur Çunku ıçınde kurulduğu okul bınasının ınşaatı o zaman tamamlanmıstır Bu kutuphanenm tefrışmde Selanık keçelen, Mısır halısı yun mınderler, çatma yastıklar kıtap dolabı küıt ve anahtarlı çekmeceler ıle destgâh, rahle ve sandatyeler kuUanümışür Kutuphanenm kuruluş amacı, Muhendıshane'de venlen egıtımı desteklemektır Bu kutuphane ıçm derlenen ılk kı taplar Sarayı Kutuphanesınden devredüen 14 başlıkta, 20 cıltlık gruptur Bu kıtaplar padışah m . Selizn'm emnyle Tbpkapı Saray Kutuphanesınden Muhendıshane kutuphanesı ne aktanlarak Başmuhasebe ye kaydedüdıkten sonra Muhendıshane başhocasma zımmetle teslım edümıştır Da ha sonra verüenlerle beraber saray kutuphanesınden devredüen kıtap sayısı 72 başlıkta 464 adettr Kutuphanenm sorumlulugu 1804 yılma kadar okulun başhocalan tarafından yurutulmustur Muhendıshane kutuphanesme 1804 yı lının Ekım aymda Muhendıshane'nm 5 mulazımlanndan (Tpgmen adayı) beşmcı sınıf ogrencısı Haskoy'lu JUi Veledi Abdullah admda guvenılır bir genç kutuphanecı olarak atanmıstır Bu genç baş hocalar sayılmaz ıse Muhen dıshane Kutuphanesı'nm ılk kutuphanecısıdır (Haflzı kutubudur) ga çok net ve açık olarak gorulmektedır Yıne bu kıtaplar arsında 18301836 yüları arasmda Muhendıshanede baş hoca olarak gorev yapan ve hayat hıkayesınde 7 dü büdıgı yazüı olan tshak Efendi'nm 18311834 yülan arasmda yazdıgı 3 ayn kıtap da bulunmaktadır Bunlardan Mecmuaı Ulumı Rıyazıye 4 cüt olarak yazümıs olup, bu cütler de bu kıtaplar arasmda bulunmaktadır Kıtaplardan 49 adedı halen İTİJ Bilim T « Teknoloji Tarihi Araftınna Merkezi'nde saklanmaktadır 37 adedı yazma olan bu kıtaplarm konulanna gore dagüımı aşagıdakı çızelgedekı gÜDidır Kütüphanenin II.Dönemi (19441983) Yuksek Muhendıs Okulu'nun İTU olarak yapüandırümasmdan sonra ITU'de Kutuphane açısından yenı bir donem başlamıştır Bu donemın ozelhgı fakulte, kursu ve bolum kutuphanelerınm kurulmaya başlanmasıdır 1944'den sonrakı yülarda ITU'de yenı fakulteler açıldücça yenı kutuphaneler de kurulur İTÜ Merkez Kutuphanesme ayrüan butçeden ahnan kıtaplardan bir bolumu fakulte kursu ve bolum kutuphanelerme verılır Bu nedenle Merkez Kutuphane ITU ıçm temel kutuphane olma ozelhgmı kaybeder 1971 yılma gelındıgınde 1711 nun 26 kutuphanesı vardır 1982 yüında bu sayı 1 merkez 11 fakulte 17 kursu 1 de Yabancı Düler Yuksek Okulu Kutuphanesı olmak uzere 30 a ulaşmıştır Ancak, bu sayınm daha sonra 32' ye çıktıgını bıhyoruz Bu kutuphanelenn 13'unde gorevlı bir kutuphanecı yoktur Ya kursu sekreterı ya asıstan, ya da ügüı ogretım MUhendbhane KUtüphanesMn damgatı aesi'nm ogrenm uye ve ogrencüenne de hızmet vermısur İki olay Ancak 1807 yümdakı gencı hareket olan Kabakçı İByamndan sonra Muhendıshane ve Kutuphanesı 1826 yılma kadar ıhmale ugrar Ama 1836 sayımmda da kıtap mıktannda bir artış gorulmedıgıne baküacak olursa, bu sureç 1836 yüına hatta ondan sonra da devam etmışür Muhendıshane'nm yaşadıgı onemlı olaylardan bırı Geometn Matematk Astronomı Tıp 9 10 13 1 Mat .Geometn, Astron, Mek Sozluk 2 1 1871 yüında bu okulun harbıye ogrencılerınm Harbıye'ye orta ogretım (ıdadı) og rencüennm de Maçkadakı kışlaya nakledümelen olmuştur Bu taşınmadan sonra da bınanın bir bolumu Harbıye nm yedek (ıhtıyat) sınıfları ıçm yetıştırme okulu olarak kalmakla beraber Kutuphanenm de harbıye ogrencüerı üe beraber Harbıye'ye taşınıp taşınmadıgını bümıyoruz Araştırmacüar tarafmdan Muhen dıshane'nm kapanması olarak da değerlendırüen 1871 yüı td^ınmasmddn 7 yü sonra, Muhendıshane'nm 1878 de Halıcı oglu'ndakı eskı bmasmda tekrar açüdıgını goruyoruz Bu taşmmdda şayet kutuphane de Harbıye ye goturuldu ıse, 1878'dekı genye donuş veya bazüarma tonnsal Dağılım Tablosn Fızık Cografya Arazıolçumu Demıryollan Teknik resım 2 1 1 1 1 Proje Perspekof Album Resun MımarıÇızım 2 1 2 2 Muhendıshane kutuphanesme 7 yolla kıtap saglanmıştır 1 Saray kutuphanesınden devredüenler^, 2 Bagıslananlar, 3Satm almanlar, 4 Hamıdıye Kutuphanesı nden devredılenler 5 Terekelerden (Olmuş kıs.üerın kutuphanelermden) satınalınanlar 6 Napolyon ve dıger Avrupa dev let başkanlan'nm hedıye ettıgı kıtaplar^ J Muhendıshane matbaasmda basüdn btaplardan kutuphaneye verılenler Bir kaynakta^ Muhendıshane Kutuphanesı'nm dermesı ve yapılan sayımlarm sonuçlan ıle ılgüı 1836 yılma kadar elde edılen rakamlar verılmektedır Buna gore 1836 sayımmda 199 başlıkta 2587 cüt olarak belırle nen kıtaplardan fen ve teknik ıle askerlıgı konu alanlann dışında bir bolumunun ansıklopedıler, bir bolumunun de tarıh, cografya ve dıl egıtımı ıle ılgılı yayınlardan oluştugu soylenebılır Bir kaynaga gore^, 2587 cütlık dermenm ıçınde fen ve teknik ıle askerlıgı dogrudan konu alan 155 baş lıkta 550 cüt kıtap bulunmaktadır Bunlarm da yaklaşık 275ı fen ve teknik konuları, 275ı de askerlıkle ılgılı konulan kapsamaktadır Ayrıca buna ek olarak hocalar tarafmdan ders notu olarak hazırlandıktan sonra Muhendıshane matbaasmda basüarak kutuphaneye de venlen 6 adet kıtapcık daha vardır Bu Kutuphane, kendı ogretım uyelerı ve ogrencüennBaslık olarak den başSayımTanh Kıtap adedı Cüt adedı ka, Top1793 14 20 çnva ts1797 22 48 tihkâm 1801 25 Sl Ocı)ı 1807 187 662 mensup1816 2587 199 ları ıle 1822 199 2S87 D e niz 2587 1826 199 Mfthea1836 199 2587 disha751/4 TUrkçe, Ara;ça, Fanca sözlük... Vlyana basımı 3 clltllk söılük l uyesı açıp kapatmaktadır bu kutuphanelen ' Yme bu kutuphanelenn 9 unda ne yazar adı ne kıtap adı, ne de konu katalogu vardır Kutuphanelerın açüc oldugu saatler de bellı degüdır 1982 yümda bu kutuphanelenn demırbaş defterlennde toplam 216.941 kitap oldugu büdırümıştır Ancak 1993'lerde kutuphanelen zıyaret ederek taraümdan yapüan araşürmada bu kıtaplarm yarıdan fazla sının kutuphanelerde olmadıgı tesbıt edümıstır Nasü yok oldugu ve kunler taraflndan almdıgı da büınmemektedır ITU Kutuphanelen ıçm bu donem bir kargaşa ve savurganlık donemıdır Çogurüugu aynı bma ıçmde bulunan bu kutuphanelere çok sayıda dergı çıft nusha olarak alınmıştır Bu gore yenıden açümada kutuphane'nm tekrar geürüıp getırümedıgı büınmemektedır Şayet kutuphane halen eskı yennde ıdıyse kutuphanenm ıkmcı taşınması 1909 yümda olmuştur Hendeseı Mulkıye'run Halıaoğlu ndan ayrüması üe Kutuphanenm de taşınma seruvenı başlamış Okul, 1922 yılında Gumuşsuyu'ndakı bmalara yerleşmceye kadar 6 kez yer degıştırmıştır Ama kaynaklarda Kutuphanenm de 6 kez ver degıştırdıgme üışkm bir kayıt yoktur Kışısel mancım o kadar çok yer degıstirmemısur 37si yazma 49 kitap Ancak Hendeseı MuUaye nm son adı olan Tiikaek M l k c a d i s Oknlu nun yenıden yapılanması üe 1944 yümda İTU kurulduğu zaman var olan kutuphanenm dermesı arasmda Muhendıshaneı Berrıı Humayun Kutuphanesı'nden gelme kıtaplarm da oldugunu büıyoruz Bu kıtaplara İTU'nun ve ITU Kutuphanesı'nm tanhı araştırüırken merhum Prof Dr Kazım Çeçen'm verdıgı bügüerden hareket edüerek ulaşümıştır Bu kıtaplardan bazüanrun uzermde Muhendıshane Kutuphanesı ne aıt dam kutuphaneye bırden alman dergı adedı BMen çok sayıda ahnan dergllerin dağılım tabkuu