Katalog

Göksel ikizler 75 milyar yıl önce, tek blr evren yerine, iki evren meydana gelmiş olamaz mı? vremmızın bır ıkızı ola büır Prınceton Unıver sıtesmden LiXlnLi evrenemız ve ıkız kardeşının bırbırlenne ınce bır tuple bağ lı ıkı sabun kopuğunu andırdı ğını duşunuyor ve Bağlayıcı tubun uzağından bdkanlaı ıçın kopuğun ıçı tıpkı bızım evrenırrazı andınyor dıyor Evrenırruzın neye ben zedıgını anlamak amacıyla fı zıkçıler Einstein ın yerçekımı denklemlerme matematıksel çozumler bulmaya çalışırlaı Lı nın buldugu kesın çozum duşuk yoğunluklu ya da açık ıkı evren olduğu yonun de son derece şaşırtıcı bır kestınmı gundeme getırdı Evrenler ozdeş ıkı buyuk patlamanın sonucundd meydana gelmiş olabılır Ancak Lı ıkız evrenlenn gerçekte ko puk bıçımınde olmadıklanna dıkkat çekerek Kopuklerde olumlu krvrımlar vardır ve sınırlı dırlar ama benım evrenlerımdekı uzay gerçekte tıpkı bır eypr gıbı olumsuz kavrımlara sahıp ve sırursız dıyor Lı evrenlen "solncan deliği" adı verılen bır koprunun bırleştırdığını ve bunun ıkız bır evrende yaşayıp yaşamadıgı konusunda bır olçut oluşrurabıiecegını düe getırı yor Boylesı bır tubun varlığının buyuk patla manın ardından oluşan parütı yanı kozmık mık rodalga zemın ışınımı uzerınde bır etkı yarat Zümrütten akisler A. M. C. Şengor E ması gerekır Bu zemınde belırgm sıcak ya da soğuk bolgelere rastlanma sa da farklı uzunluklarda sıcaklık dızgesınde ufak değışımlerın meydana gelmiş olması gerekır Lı Gerçekte yıldız ve galaksılerın solucan delı gınden otekı evrene ge çıp yok olduğunu ya da tam tersme yüdız ve ga laksılerın ansızın kendı evrenımızde bıtıverdıkle rını gorebıleceğımız akla yatkın bır şey Bır uzay aracının ıkı evren arasında mekık dokuması bıle old sı dıyor Ote yandan Pennsylvanıa Unıversıte sı'nden Max Tagmark bu goru^un kesınlıklc ınsdnın aklını karıştırdığına dıkkat çekerek Lıran getırdığı çozumun daha dynntılı bır bı çımde araştınlması gereküğıne ındiııyor Laye gore Einstein ın denklemlen de bırbırlenne bağlı çok sayıda evren olduğu yonunde bır go ruşe kapılmamıza olanak tanıyor Kımı evrenbılımcıler de ıçınde bulunduğumuz evrenın her bırı kendıne ozgu fizık yasalanna uyum saglayan bır obek evrenden yalnuca bır tanesı ol duğu goruşunu savunuyorlar Ancak Lı kendı evrenlennın aynı yasalara bağlı oldugunu one suruyor Caltech' jeolojik ve gezegen bilimleri bölümünün 75. kuruluş yıldönümü kutlamaları AB.D 'nın en tyı jeobji bolumlerınden bırı olan CaHech'm feohjik ve Cezegen Bilimleri Bolumu geçen 1417 Mayıs tarıhlen arasında 75 kurulus yıldonumunu bır sempozyum, bır arazı gezısı ve muhtelıf yemek davetlenyle kutladı Davetlıler ve sempozyumun dınleyıcılerı bolumun eskı mezunlarıydı Mezunlar arasında başarıh ış adamlarından Amerikan feohji Senisinin (US Ceologıcal Survey) ıkı eskı başkanına, Amerıka'nın muhtelıf unıvenıtelennde profesor olanlara kadar pek çok uğraş dalına dağılmış yerbılımcı vardı Ikı gunluk sempozyumda Caltech'ın yeo/oy/ hocalartnın her bırı kendı konusundakı gelışmelerı ve araştırmalannı anlatan bır konuşma yaptı Modern bır yerbılımlerı bolumunde hangı konular revaçta, hangı konularda arastırma yapılıyor mevzuunda bır fıkır vermesı amacıyla bunları, anlatan hocaksrın odlarıyla bırlıkte sıralıyorum Davıd Stevenson (Cezegenlerde Turkiye'de bu yazıyı çesitlilik), Torrence V johnson (Calileolupiter bolgesinde keşifler), Mıcokuyan jeoloji oğrencilerinhael E Brown (Gunes Sisteminin oteden ricam, konferans konusinde), Mıchael C Malın (Yeni Merih), larını kendi hocalarına sorCeoffrey A Blake (Cunes oncesi nebu lada organik molekuller), Don L An sunlar, meselâ, "mineral derson (Levha Tektoniği Dengeden solumak" ne demektir? Katı çok uzakta, klasık bır kendıni duzenlearzın yamulması uzaydan yen sistem), Harrıson H "jack" Schmıtt* (Ay: Ceçmif, gunumuz, gelehangi yöntemlerle seyredilir cek), Hıroo Kanamon (TRINET ve kureve haritalanır? sel sismolojl), jeroen Tromp (Beowulff bilgisayarları [bu Caltech'de yapılmıs bır super bılgısayar] ve hesaplamalı sismolo\i), Thomas H Heaton (Fay surtunmesinin esrarları), George R Rossmann (Minerallerin guıettiği), Kenneth A Farley (Uzaydan gelen ziyaretçiler^He helyum izotopunun deniz tabanı çokellerinde bulunusu), Edward M Stolper (Havvaıı Derın sondajı Amaçlan ve ılk sonuçlar), joanne M Stock (Kallforniya Levha tektoniği), Kerry E Sıeh (San Andreas Fayına yeni bır bakış), Robert Clayton (San Gabriel Dağlarında LARSE [Los Angeles bolgesı sısmık ıstıkşafı] deneyleri), Mark Sımons (Katı arzın yamulmanm uzaydan seyretmek), jason B Saleeby (Manto içine batarken görulen kıt'a kokleri), Brıan W VVernıcke (Levha sınırı dinamiğine genif frekam bandmda yaklasım), Hugh P Taylor (hidrotermal sıstemlerın ve maden yataklannın oksijen ve hidrojen izotop jeokimyası), john M Eıler (Izlanda volkanizmasında atef ve buz Pleistosen buzulları mantoyu mu pompaladı yoksa kabuğu mu kıriftırdı7), Paul 0 Wannaberg (Bulutlar, ıklım ve ozon deliği), Dıanne K Newman (Mineral solumak), Andrew Ingenoll (Kuresel değişme) ve joseph L Kırschvınk (Ceç Paleoproterozoyik'teki kartopu dunyası ve atmosferik okiijenin artifi) Sempozyum sonunda emeklı oğretım uyelennden deneysel petrohıının (taşbılım) buyuk ustadı Peter / VVyllie'nın hanımı Bayan Romy Wyllie mezunlara 110 yıllık geçmışı olan Caltech kampusunun mımarı hazınelennı tanıtan bır gezı yaptırdı Bayan Wyllıe'nın bu konuda yazdığı kıtabı da satıstaydı (225 yıllık 7 İTU'nun hazınelerının bır kıtabı var mı Varsa ben bılmıyorum İTU'nun uzun tarıhı boyunca ışgal ettığı tum bınaları ve onlann tanhlennı doğru durust bılen var 7 mı Onu da bılmıyorum) Sempozyumdan sonra eskı depremlerı ınceleyen bılım dalı olan pakothmolojinin kurucusu olan Prof. Kerry E. Sieh, neotektonığın ustadhnndan emeklı oğretım uyesı üarence Allen ve gene emeklı hocalardan Leon T. Sttver (elınde bastonuyla1) bızlerı San Andreas'ın bukulduğu San Bemardino dağlarında bır gunluk enfes bır arazı gezısıne çıkardılar (Yolda üarence ıle benı ona tanıstıran rahmetlı arkadafi Ihsan Ketin'ın ruhunu şad ettık) Turkiye'de bu yazıyı okuyan jeoloji oğrencılerınden ncam, konferans konulannı kendı hocalarına sorsunlar, meselâ, "mineral solumak" ne demektir7 (Ben bu deyımı ılk kez duyuyordum1) Katı arzın yamulması uzaydan hangı yontemlerle seyredilir ve hantalanır7 Izlanda'da volkanızmada buzun ne rolu oiabıltr7 Levha kenarktrındakı dınamığı genış frekans bandmda ıncelemek nasıl olur7 Ve dığerlerı (anlatılan konuların hepsı onemlı uluslararası dergıkrde yaymlanmıs durumdalar) Aldıkları cevaplan da Orhan Bursalı'ya postalasınlar veya elektronık postayla bıldırsınler *Aya gıden ılk bılım adamı Konusu Beslenmede rahatlık ntanyalı bır araştırmacı kadınlann go guslerının emzırırken bebeklenn bt ğulmdlarını engelleyecek bır bıçımd< evrılmış olabüeceğını one suruyor Londra Unı versıty College dırımsel ınsanbüım uzmanı Gillian Bentley Bır bakıma goğuslenn bır cm sellık sımgesı olarak dlgılanmdsı takıntısından bu organlann gerçekte ışlevlerını nasıl yerine getırdıklerı konusunda ınanılmaz boşluklar var dıyor Evrımsel dırımbılcıler ınsan goğsunun bı çımı uzerınde uzun bır suredır kafa yoruyorlar Otekı prımatlara kıyasla ınsanlann goğuslerı çok daha buyuk Bızlere en yakın canlı ruru olan şempanze ve Habeş rnayrnunlannın goğuslerı bıle yassı Goğusler ancak ergenlık donemınde gelışmeye başladığnıdan dırımbılcıler bunun karşı cıns çekmek ve onu gerek kendısıne ge rekse çocuklarına bağlamak ıçın bır araç oldugunu duşunmuşlerdır Onlara gore ın goğusluler çok daha başarıh olup çok daha fazla sayıda ço cuk doğurabılıyordı Nevarkı bu goruş Bentley e pek doğru gelmedı Oncehkle goğuslenn çehcılığı goruşu ev rensel bır goruş olmaktan çok uzakn Goğuslenn hıç ortulmedığı bırçok toplumda bu organ hıç de erotık bır nıtelığe sahıp değıldı Goguslerm bıçımıyle ügüı farklı goruş Bentley ın aklına bebeğını emzırdığı sırada geldı Be beğını sut emerken ızleyen Bentley goğusler dışanya dogru sırkık olmasaydı kızının burnunun tenıne gomulup soluğunu kesebıleceğını duşundu Işte o anda goğuslenn bebegın soluk almasını sağlayacak bır bıçımde evnlmış olabüeceğını akhndan geçırdı Bentley çoğu pnmatlarda bebeklenn boğulma tehhkesıyle karşı karşıya kalmadıklannın bunun da onlann dışanya uzanan çene ve dudaklanndan kaynaklandığınm ayırdına vardı Oyleyse goguslerde ınsan yuzunun bıçımıne gore evrümıştı Yuz gıderek daha yassı bır bıçım aldıkça goğusler de bu boşlugun kapaülması amacıyla gıderek ınleşmıstı B 743/1