Katalog

Ispanaktaki Demir Ve Dığer Yerleşjk Düşünceler Üzerine Hazırlayan: JeanFrançois Bouvet, Çevizen: Eara Atnk, YKY, 1. Baskı, Mart 2001, Ictanbul Hucre mınıcık ıse, ekmek bandığımız yumurtanın sansına ne demeh? Boğalann sınınnı bozan muletanııı hrnuzısı mı yoksa matadorun ta kendısı mp Vıtamın efsunlaşır mı peh?. Oglum kuçukken kendısıne portakal sıktıgımda, beş on dakıka ıçınde ıçırtmeyı başaramazsam dokerdım, mıdeme Laf arasında bunu çocuk doktoruna soyledıgımde, bır de okumuş kadın olacaksın der gıbı gıümuş, C vıtamınınm uçacagını mı sanıyoısun, demıstı Mımk yavrumun Temel Reıs seyredıp ıştahla ıspanak yedıgını gormekten de canıma can katüıyormuşçasına haz alııdınr Guneş yuzu gormeyen şu kasvetlı evde demır alıyordu çocuk1 Ispanaktaki demır oranına üışkın yuz yıl oncekı bır araştırma sonuçlannın kagıda geçırüırken 3 yerıne 30 mılıgram şeklınde hatalı yazümış olabüecegınden, 19301u yıllarda Alman bılımcderın gerçegı ortaya çıkarmış olmalanna ragmen bu yerleşık duşuncenın suregelmış olabılecegınden haberım yoktu henuz Yapı Kredı Yayınlan'nın Dogan Kardeş dızısının ükgençlık kıtaplarından Ispanaktaki Demır Ve Dığer Yerleşık Duşımceler Uzenne sayesınde oyle gorunuyor kı, gençler ıspanaktaki demır ve daha bırçok "bılımsel masala" kanmayacak Kendısıne yutturulmak ıstenenlere ıüraz eden çocukların gençlıklerınde ıse "acaba mı'" dıye sorgulayacak olmalan ıse umıt verıcı Ispanaktaki Demır Ve Dığer Yerleşık Duşunceler Uzenne okurlan "araştırmalar gostenyor ka", "konunun uzmanları dıyor kı" gıbı laflara pabuç bırakmayacaklar Ispanaktah Demır Ve Dığer Yerleşık Duşunceler Uzerıne'de lıght gıdalann bazen küo da aldırabüdıgı, vıtamınlerın fazlasının gereksız, hatta zararh oldugu gıbı, tuketoıı etküeyecek sloganlarla dolu yayınldrda sozu edümeyenlere degınmış kalemı kuvvetlı Fransız kımyager, norobıyolog, matematıkçı ve tanmbılımcıler JeanFrançois Bouvefnın hazırlayıp Esra Atuk'un Turkçeye kazandırdıgı bu lezzetlı çevınde bız Turklerın Fransız kaldıgı konular da var kı bunları da ogrenmek, tanımak hoş oluyor Şampanya, mutfak, mayonez ve bıyoeuk mesela bunlardan bırkaçı Çagdaş büım kulturunun yalancı gerçeklık balonlanndan bazılanna ıgne batoması (JeanFrançoıs Bouvet) umulan Ispanaktah Demır Ve Dığer Yerleşık Duşunceler Uzenne'ue ele alınan 40 cıvarındakı yerleşık duşuncenın çogu bıyolojı ve iıp temalı Sarsılması en zor, yaygın yerleşık duşunce ıse beram büdıgım, en azından bızde meşhur, "bıhmseldır, kanıtlanmıştır" Hanı şu her ışı uzmanına bırakmak kolayahgındakı, bılımı tarafsız ve yanılmaz kabul eden otonter zıhnıyet Alti büımcının makalelennden oluşan bu kıtap bıze populer dergüerdekı basıt anlaümlann yanıltıcı duşunceler yerleştırdıgını hatırlatıyor Bılımsel dergüer ıse başka bır alem "bu bınlerce dergıyı dolduran yankşlüdan, yuvarlamalşn, ters yorumlan, hatta saçmalıklan gunu gunune yakalamak oldukça zor gorunuyor" Aynı konudakı arastırmalardan finanse eden kuruluşa gore bu kuruluşlann çıkarlanna gore, farklı sonuçlar ahnabüdıgı bılınıyor Bır de duşunun kı, bılımsel bır araşurma sonucu bılımsel bır dergıde yayımlandıktan sonra, başka ınceleme yapümaksızın kabul edüıyor Hele de cıns ve ırk aynmcı gonışleıe haklüık kazandırmak ıçın gen, beyıri ve hormonlar uzenndekı araştırma sonuçlannın kasden çarpıtüdıgını Bılımcüerın, bılımsel yayınlann hüe yapmalannın hıç de az gorulur şey olmadıgına dıkkat çeküen kıtapta Fr&nçoiı Feron, "pek çok laboratuvar şımdı de eşcınsellık genını ortaya çıkarmak ıçın debelenıyor" dryerek bu durumu orneklıyor Neden olmasın, beynımızın yalnızca yuzde 10'unu kullandıgımız ıddıası da, ınsanın (büım adamının) kendıne kapasıte atfetmesınden başka bır şey degü belkıde Populer bılımsel dergüenn, radyotelevızyon programlannın basıte ındırgeyıcı anlatımlan, herkesın anlayabümesı gıbı bır ıyı nıyet taşısa da, yanıltıcı olabıhyorlar. 1970'lerde populer büım dergılerı yoktu ya da benım buyudugum evlere gırecek kadar populer degüdı Beş duyu vardır, dort tat vardır turunden, bugun yanşmalarda baraj sorularının cevabı olacak bu kıtapta bır yerleşık duşunce olarak ırdelenen bu ve benzen klışelerle okul sıralannda tanışmışuk X+X dışı, X+Y= erkek, dıye ogrenmışuk Megerse horoz XX, tavuk XY degü mıymış9 Yeşıl bıtkılerle uyumaktan kaçınmamız gerektığını de okulda ogretmışlerdı Zaten gunduzlen fazladan oksıjen uretmış olan bu bıtküerın gece tuketeceklerı oksıjenden ne olacak, kendı agırkklan zaten ne kadarcık h, dıye sormak aklımıza gelmemışü. Neyse, fazla hayıflanmaya gerek yok gerçek diye bıldıgımız bazı şeylerın "bırer yerleşık yanılgı oldugunu anlamak ıçın bazen bır Kopernık ya da bır VVegener'ın dehâsına'' sahıp olmak gerektığını teslım eden matemankçı Didter Norton bıle, "Şımdıye kadar, dogrulugunu araşünnadan, ıspanaklann bol mıktarda demır ıçerdıgıne ınanıyordum. Artık, yıne araştırmadan, ıspanaklarda pek fazla demır bulunmadığına ınanacagım" demış Ispanaktat Demır Ve Dığer Yerleşık Duşunceler Uzenne'de yer alan makalelenn bızı davet etügı yer ozetle, ne fanatık sorguculuk ne de "kıtapta yen yok!" bagnazlıgı Mesela ne "kolestrol sağlığa zararlıdır" dıye gram gram hesapla yaşanacak ne de "bu kolestrol yasagı da yetü aruk" deyç) vucuda zarar verüecek. Boyle ortacı olmayan, ortalamanın dısındakı, ustelık de yeuşkınlerı sılaştırmayı seven yumurmına yakını gerçekleşmektedır Bu olgu Araştırma Fonlannın, ulkemızde projeyB dayah AraştırmaGelıştırme etkuüıklennın yaygınlaştınlması açısından oynadıgı belırleyıcı rolun somut ve yadsınamaz bır gostergesıdır. Araştırma Fonlan aynca Devlet Planlama Teşküaü tarafindan, desteklenen uravrsıtelere aıt Ilen Araştırma Projelennın butçelenrun kullanümasında aracı olmaktddır Araştırma Fonlannın ulkemız büımıne ve araşurmalanna katkısı konusunda vurgulanması ve goz ardı edümemesı gereken dıger bır husus, bu fonlann büım ınsanlanmızın yeuşnrümesındekı rolu ve etkısıdır Uraversıtelerde büımsel araştırmaya dayah akademık programlar dahü olmak uzere genç büım ınsanlannm yer aldıgı araştırma etkınlıklenne Universite Araştırma Fonlannın katkısı çok onerrüı gelışme sağlamıştır Bu gelışmenın durdurulmaması aksıne desteklenmesı ve zengınleştırümesı bır zorunluluktur Universite Araştırma Fonlannın kaynaklan çok buyuk olçude unıversıtelerın oz gelırlerınden aynlan odeneklerden oluşmaktddır Katma butçeden Universite Araştırma Fonlanna aynlan odenek ıse ozelhkle buyuk unıversıtelerın Araştır caklara karşı Ispanaktah Demır Ve Dığer Yerleşık Duşunceler Uzerıne'yı ogretmenlere de onermeh Bu kıtaptan sonra sınıflarda bır hareketiüık yasanır mı acaba' • , 4 ^ vl Yekto, velda6Wmail.com Arşimefin Banyo Küveti Atılımcı düşünüş sanatı ve mantığı &> * David Perkins Tttrkçesi: Celal Kapkın Evıim Tapnevi Harvard Eıgıtm Okulunda, çocuklar ve enşkınler baglamında, ogrenme, zekâ ve yaratıcüüda uzmanlaşan bır araşurma grubu oüan Zero Projesı'nm eşdırektoru olan yazar, Atüıma Duşunuş Fıkrı, Atılımcı Duşunuş Sanatı, Akü, Beyın ve Atüıma Duşunuş, ve Doga Duşunuyor mu' ana başhklan attmda, çok ıddıalı bır konuyu arasnnyor ve atüımcı duşunmenın ıpuçlan anyor Dk bolumde (Leonardo gıbı duşunmek, Sofı oykulennden James Bond seruvenlenne, Şansüı olmanın manügı, Ablımcı duşunuş bılımı var | David Perkins mı 7 ), büım, sanat, muhendıslüc ve ötesınde atüıma duşunuşun nasü bıçunlendıgıru araşonyor, bıyolojüc evrıme benzer bır sureç buldugunu one suruyor; atüımlann oluşum bıçımlenrun denn yapısıru çozumluyor ve atüıma duşunuşu kunı bulmacalara uyguluyor Hcma bolumde (Duşunuşun Bıng Bang'ı, lpuçsuzluk ıçın ıpuclan, Duvarlar boyunca yurumek, Bundan başka ne olursa), tarüu ornekler ve bulmacalar aracüıgıyla atüıma duşunuşun dort anahtaı eylerrunın her bırıne, balonmak, ortaya çıkarmak, yenıden kurmak ve uzaklaşmak ele alıyor Uçuncu bolumde (Deneme atüımlar, Züıınsel bır aşın hız var mı, Aklın varlıgı, Geregmden çogunu bümek ve yetennce unutmak), atüıma duşunuşun psücolojık yanını ıncelıyor Onun olagan problem çözmekten gerçekten farklı olup olmadıgını, atüımlar arasında akü ve beynın ozel bır aşın hıza çüap çüanadıgmı ve atüıma duşunuşte bügı, bellek ve farkına varma kalıbmın nasü bıçımlendıgını ele alıyor. Doı duncu bolumde ıse (Patlamalardan geçen evnm, kor zıhınler ve zela evnm, Atüıma duşunuşle neden şaşınyoruz) ınsanca atüımcı duşunuşle bıyolojüc evnm arasında karşüasnrma yapmaya gen donerek, atüımlar, evnm gıbı bır kor suıecı nasü başanyor sorusunu soruyor, kulturel evrımın kunı zaman nasü bıyolojık evnm gıbı ışledıgını arasnnyor ve atüımlann neden kaçınümaz olması gerekugıru ıncelıyor Evnm Yayınevı, 0216 347 49 63 ma Fonu butçelennm çok kuçuk bır bolumunu oluşturmaktadır Araştırma Fonlannın, Uluslararası Para Fonu üe yapüan anlaşma çerçevesınde kapatüacak fonlar arasına alınmış oldugu yonundeb duyumlara dayalı olarak unıversıteler ve bıüm kamuoyunda yaratümış olan endışe ve kaygüann bır an once gıdenlmesı gerekmektedır Araştırma Fonlannın ulkemız büım ve araştırma etkınkklennde belırleyıa bır destek olduguna ve sağladıgı gelışmelere üışkın bügüerı değerlendırmeden, salt adındakı "fon" sozcugunden dolayı dığer fonlar kapsamına alınarak butçeye katümasını ongoren duşune ve gınşımın yetküüerce benımsenmeyecegıne ınanıyoruz Eger bu duşunce ve gınşımı ıçeren tasan gerçekleşır ıse ulkemızde kıpırdanmaya başlayan büımın ve büımsel araştırmanın, büım ınsanlanmızı yetıştırme etkınhklenmızın en buyuk darbeye maruz kalacagı bır gerçeknr Turkıye Büımler Akademısı, bu konuda unrversıtelenmızın kamuoyuna yansıyan endışelennı paylaşmakta, Unıverate Araştırma Fonlannın verdıgı hızmetlenn gereklüıgını vurgulamakta yarar gormekte ve yetküüerın bu hızmetlenn durdurulmasının sorumlulugunu yuklenmeyeceklerıne ınanmaktadır 743/21 TÜBA AÇIKLAMASI Universite Araştınna Fonlan konusunda kamuoyuna duyuru Son aylarda yaşanmakta olan ekonomık sıkmtüar de ılgüı olarak gundeme getınldıgı gozlenen Unıversıteler Araştırma Fonlannın kaldınlması konusu, ulkemızın büım ve araştırma etkmlüderını olumsuz yonde etküeyecek bır nıtelık taşımaktadır Büım ve araştırma standartlannın uluslararası duzeye çıkarümasının hedeflendıgı bır kararlüıgı surdurmek, gelecegın gehşmelerıne gerektıgı olçude hazırlanmak ıçın Universite Araştırma Fonlannın kaldınlması yenne desteklenmesı zorunlulugu bulunmaktadır Ulkemızın son yülarda uluslararası bılımsel yayın ındekslerıne gıren yayınlannın sayısındakı arnşta Araştırma Fonlannın sağladıgı desteklerle yurutulen araştırmalann çok buyuk katkısı olmuştur Uraversıtelenmızde büımsel araştırmalara saglanan destegın halen yaklaşık 2/3'u Universite Araşüıma Fonlanndan kaynaklanmakta ve bu destekle unıversıtelerde yurutulen bılımsel araştırma projelennın tama