Katalog

ren geyüden etküenmıyor Bıtkı ortusu çurudukçe buyuk mıktarlardakı metan ve COg havaya kanşır Büdıgıruz gıbı metan çok guçlu bır sera gazıdır Boylece kutuplardakı enme gıbı bu da kısır dongu olusturur Tundrada yülarca kapah kalan bol rruktardakı karbon atmosfere gen do nuyor Bu da ısınmayı olumsuz yonde etküıyor NS Giderek ivme ka Klfl bafina dttpn mlktar (ton olarak) gibietkilerivardır? ne lutlaım ıl v ı). t alutlara oranı gıderek artu Atmosferde su buhannın mıktan artnca bulut mıktarı nın da artması çok doğal Ancak sorun bulutlann turunde Eğer bulutlar atmosfenn alt sevıyelennde oluşuyorsa guneş ışıgını yansıtır ve ısınmanın etkılerını ortadan kaldınr Oysa yuksek bulutlar ısıyı kapana kıstırarak her şeyı daha kotu hale getınr Büın bakahm neler oldu' Dunyayı yuksek bulutiar sardı Isınmanın ortaya çıkmasındakı en buyuk etken ıste budur Yuzyılın başında bunu kımse tahmın etmemı$n çunku hıçbır ıklım modelınde bulutlar dıkkate ahnmamısu NS Knzey Kutbu'ndaki ani ve buyttk çöznlmenin nedenl bu mudur? AE Buna kesınlıkle bır tetıkleme dıyebüırız Bılım adamlan ük başmdan ben kuresel ısınmanın ılk belırtüennın kutuplardan baslayacagından kaygı duyuyordu Kuzey Kutbu en ufak bır ısınmaya büe duyarlıdır çunku beyaz denız buz lan endıgı zaman koyu renklı bır okyanus hahne gekr Bu da daha fazla guneş ışıgı emer her şey daha hızlı ısınmaya baş 1ar Kuşkusuz Asya ve Avrupa arasında geçış noktası olarak Kuzey Kutbu na Arktık Okyanus tan geçış, Ortadogu savaşla rından sonra stratejık bır onem kazandı Ancak bu Arknk'ın vahşı doğası açısından olumlu bır gehşme degüdı Ornegın kutup ayılan avlarına ulaşmak ıçın denız uzermdekı buzullardan yararlanır Buzlar erımeye başlayınca ayılar da yete rrnce beslenemedıklen ıçın suruler halınde olmeye başladılar AE Olası etkılerm pek çogu ıle tanıstk Kı bunlar gıderek daha kotuye gıdıyor Sellen ele alalım Denız sevıyesı son 100 yılda bır metre kadar yukseldı Bu da kuresel ısınmanın dogrudan etkısıdır Kuşkusuz denızlerdekı buzullann enmesı denız sevıyesınde bır fark yaratmaz, ancak bu fark buzul daglannın enmesıyle ortaya çıkar Aynca suyun kendı termal genışlemesını hesaba katmak gerekır Tbprak lar dogrudan sular alnnda kalmadıgı halde penyodık seller yukselen denız sevıyesı yuzunden daha vahım sonuçlar dogurur Daha yuksek bır sevıyeden baslayan hrtınanın ıç kısımlan etkılemesı kolaylaşır Isınmanın daha da artacagı varsayımından hareketle Bangladeş ve Nıl deltası gıbı alçak bolgelerdekı su basmalannın daha buyuk hasarlar yaratacagı kesın Bugun Bangladeş ın uçte ıkısı duzenlı olarak sular alnnda kalıyor Mozambık te sıklonlardan kaçan ınsanlar gıbı çevresel goçlenn devam edecegını duşunuyorum Sıklonlar kuresel ısınmanın dığer bır eüası Iropık sıklonlar artik daha sık meydana gelıyor ve daha fazla maddı ve manevı hasar yaratıyor Geçen yıl Bengal Korfezı nı etkısı alüna alan sıklon, bır mılyondan fazla ınsanın olumune yol açarken on müyonlarca kışıyı d e evsız bıraktı Bu bolge 1991de aynı şeküde etkılenmıştı O donemde yalnızca 138 000 kışı olmuştu O zaman da korkunç bır olay olarak değerlendırılmıştı ancak bugunku hıçbır şeyle karşılaşunlamayacak kadar korkunç IVopıkal sıklonlann en onemlı ozelhgı sıcaklık artkça şıddetlenmesı 20Yuzyılın sonlanna dogru bılım adamlan bunu ongormuşlerdı Sıcaklıgın bır fırtınayı erışebılecegı en yuksek yogunluğa çıkartügını o donemde hesaplamıslardı /• NS Avnıtralya ve Uzak Doğn'ya knraklık, batı ve Amerika kıtasında an baskınlanna neden olan Bttyük Okyanas'taki akıntılar, bnnan t a m terai. Pekl, nzun aöredir bilinen El Nino'laı doğa olayı znı, yokta insanlann neden oldnğn bir felaket mi? AE El Nıno lar her 7 yılda bır ortaya çıkma egılımın deydı Ancak arnk her zaman ortaya çıkıyor ve eskısıne oranla daha şıddetlı seyredıyor Işte bu nedenle toprak kaymalan ve su baskınları Calıfomıa nın alnnı ustune gennyor Bu aynca Avustralya dakı kurakhgın ve Afnka dakı kronık kıt Inerjıden elde edılen retah CSMH lıgın da nedenı El Nıno'lar ummadıgınız yerlerdekı ıkhm koşullanru büe degıştırebılıyor Amazon yangınlannın da nedenı bu El Nıno'lar o kadar sıcak esryor kı ağaçlar sıcaktan yapraklannı dokuyor Boylece guneş ışını dogrudan ağaçlann odunsu kısımlannı kavurdugu ıçın ormanük alan çıra kutusu hahne gelıyor NSKttretel ıaınmanın bir ıtire aonra yerini soğnmaya bırakacağı söyleniyor. Bn da Alplerde yeniden kayak yapacağımız anlamına nu geliyor? AE Belkı Bıhm adamlan çeşıtlı g e n besleme mekanızmalannın etkın oldugu bır ortamda geleceğe ılışkın tahmınlerde bulunmakta zorlanıyorlar Geçtıgımız yuzyıldan ogrendıgımız tek şey ıkhm sıstemının çok karmaşık oldugu ve bır bolumune yapılan mudahalenın katlanarak tahmınlenn uzennde buyuklukte felaketlere yol dçabüecegı Ozon kaybını ele alahm Hk gunlerde bunun kuresel ısınmayla ılgüı oldugu bılınrnıyordu Şu anda çok basıt gıbı gorunen bır yaklaşım o gunlerde baskındı CFS'lenn kullanımının yasaklanması üe ozon delıgının buyumesının duracagı var sayüıyordu Şımdı bılıyonız kı bu mekanızma o kadar basıt degü CFS'lerden elde edüen zararsız stabü klorın büeşımlen stratosferde ozonu tuketen bır şekle gırıyorlar Ancak bunun olması ıçın çok soguk bır ortam gerekır Işte bu noktada devreye kuresel ısınma gınyor Sorun şu Sera gazlan bır battanıye gıbı ısıyı duşuk atmosferde tutar Bunun dengelemek ıçın bır sonrakı tabakarun soguması gerekır NS Geçtiğimiz gflnlerde Knzey Amerika'da yasayan ren geyiklerinin 2110 yılında yok olacaklanna iliskin bir rapor yayınlandı. AE Evet, butun bunlar bırbırıyle ılısküıdır Ren geyıgı sayısındakı azalma buyuk erıme üe ügüıdır Buyuk erıme ar nk yukseklerden alçaklara ındı ve don altında kalan topragın alt tabakasını etkılemeye başladı Geçen yıl Sıbıryadaydım ve tundranın bataklığa donustugunu gordum Enyen buzların altındakı mamutların çurume kokusu dayanılacak gıbı degıldı Don alündakı toprak tabakasının enmesınden yalnızca Co2 düzeyl yüksellyor l m m Dünya ısmıyor * • 1961 1990 yıllan arvsında ortalama aı * • değlflm(°C) Okyanuslar yüksellyor tnkota NSKfiresel ısınma konnannda çevre saatini geri çevirme sannnuıvunu? AE Pek çok etbyı durdurmanın artüc ımkanı yok Çok sayıda gen besleme devresı ve baglantüan bırbınnın ıçıne geçtigı ıçın bunlan çozmemız mumkun degü Sarüa gezegenımız kuşatma dltındaymış gıbı bır durum soz konusu Artık dunyada fosü yakat tuketimı yasak Belkı bunun bıraz yaran olur Her koşulda ınsanoğlu kendı eserı olan yenı dunyaya alışmak zorunda Reyhan Oksay New Scıenüst, Global Envıronment 738/1? ^ Atmosferdekl C02 koruantrasyonu (ppm * Ortalama stnaryo