Katalog

Herkes ulusal borcunu bilsin! Abd Başkanlığı için öneriler İ nsan zekâsı çok kuçuk ve çok buyuk sayüan kolay algdayamaz Annem, okuryazar degüdır Ama mate matık ınsanlıgın ortak dıhdır Gençhgınde yuzler (100) ıçınde kalan hesapları hızh ve dogru yapaıdı Sonra para sıstemımız bmlere çüanca zorluk çekmeye başladı Çok şukur para sıstemımız hızla müyonlara çıktı ve hesap yapmayı bırakt Şımdı ulusal butçe ve ulusal borç konu edüdıgınde, ben de onun durumuna duştum Katrüyonları telaffuz etmeye Sayın Kemal Dervif kolay alıştı Ama ben hâlâ çok buyuk sayüarı algılamakta çok buyuk zorluk çekıyorum Boyle oldugunu, bu akşam eve dondugumde eşımın ulusal borçla ılgılı sorusuna yanıt veremeyışım yuzunden bır daha ve ıyıce anladım Yorgunargın eve gelmışken eşım soruyu yapıştırdı * Şımdı ulusal borcumuzun merkez bankasında 1 er müyonluk banknotlar hahnde basüıp ust uste konuldugunu varsayalım Yuksekhgı 21 206 409 metre olur Dunyanın çapı 12 872 000 metredır O halde, borç yıgınının yukseklıgı dunyanın çdpının neredeyse üo katına eşıt olur (Aman Tan1 rım Bu kadar kâgıdı uretmek ıçın oımanlar yetmez) * Şımdı bu yıgını yere serıp yol yapmayı deneyelım AnkaraIstanbul otoyolunun 450 km ve genışlıgının de 21 metre oldugunu varsayalım Yuzey alanı 9 450 000 metre kare olan bu yolu 1 müyonluk banknotldrla kaplamak ıçın yaklaşık olarak 790 müyon tane banknot gerekır Yıgınımızda bunun yaklaşık 300 katı banknotumuz vardır Demek kı, AnkaraIstanbul otoyolunu 300 kat banknotla doşeyebüınz Bu da yolun banknot kaplamasımn yaklaşık 3 santimetre yuksekkkte olmasını gerektırır (Gorunuşe gore bu yol, Boğaz Koprusunden daha cazıp olacaktır1) A Borcuna billyoı mnran? Once bankddan kredı kartı borç bıldırgesı geldıgını sanarak pek aldırmadım Nasıl olsa ev ekonomıa onun sorumlulugunda Ama sorusuna mutlaka cevap ısteyen bır fizık ogretmenı gıbı ısrarla baktıgını sezdım Onunde de gunluk gazetenın ekonomı sayfası açümışu Sozunu surdurdu * Şımdı gelelım borç odemeye 225 katrüyon lırayı 65 müyona bolunce, ulusal borçtan payıma duşen mıktann 3,5 müyar hra oldugunu bularak sevındım Ama kuçuk oğlum ıtıraz ettı Baba, ben kımseden borç almadım Hem çalışmadıgım ıçın gehrım de yok Mutla' Nasıl olsa büemezsın Ben Iç ve dış borçlarımızın yüksekka odenmesı gerekıyorsa, evm sana soyleyeyım 120 müyar dolar çalışanı olarak benım borcumu liği 21.306 km. Istanbuldış borç, 50 müyar dolar ıç borcuda sen odemelısın, dedı Ona Ankara otoyolunu 300 kez muz varmış Toplam 170 mılyar doıçımden hak verdım ama ABD ellar eder Bankalann batık borçlarını çüıgı bunu duyarsa, ulusça, yeru borcumuzla kaplatabiliriz. ve yenı gelecek taptaze IMF ve/veya ekonomık programın arkasında Her vergi mükellefine düşen olmadıgımızı zanneder dıye enDunya Bankası kredılerını de, enınde sonunda, bız odeyecegımıze borç miktarı 22.5 milyar dolar dışelendım ve hemen hesap gore, borcun ustune 55 mılyar dolar yontemımı degıştırdım Ulusal daha koy Tbplam ulusal borcumuz 225 mılyar dolardan borcu ancak çalışan ve devlete vergı odeyenler odeyebüıraşagı olmayacaktır" dedı Bu sayüarı her gun gazeteden dı Ulkedekı vergı mukelleflennın sayısını tam büemedım okuyup, TV den duydugum ıçın hıç etküenmedım O kadaAma olsun ıstatıstık dıye bır büım var Hemen onu kullannnı herkesın büdıgını soyledım Ama eşım tartışmayı nokmaya kdrar verdım Sokagımızda ornekleme yapmaya baştalamak rayetınde degüdı ladım Az kdzanıp çok vergı verenlerı, çok kazanıp az vergı verenlen ve hıç vergı vermeyenlerı, ışsızlen, çocuklan, Ulusal borcu herkes büdıgını sanıyor, ama çok az ınvb ıçeren karmaşüc çeteleler tuttum Ortaya çücan karalasan bunun buyuklugunu algılayabıhyor Bu borcu Sayın maları bır ekonomıst yayınlasa Turkıye'nm sosyoekonoDennş bır bond çantasma koyup sahıbıne goturemezi, de mık yapısını ortaya seren cıddı bır bılımsel araşurma sayar yınce, bıraz kabaca, lar Mahye Bakanı yühk ulusal butçenın kabulunde meclıse O da bır valıze koysun1 dedım O zaman eşım, ofkey sunsa, emınım, muhalefetten büe alkış alır le, Bak, î e n de onlardan bırısın Buyuk sayüan algüayamıyorsun Bu borç ne valıze ne TTR'a sığar1 yanıtını verıp karşıma oturdu Sarüa sozlu sınava çektıgı bır ogrencısını çapraşık sorularla bunaltdn bır ogretmen gıbı gızlı bır keyıf ıçmde oldugunu sezdım Artık bır mdtemaükçının alınganhk gosterecegı zaman gelmıştı Uşenmedım Oturup bu ulusal borcu ıfade eden buyuk sayının ne menem bır şey oldugunu algüamak ıçın pratık yollar duşunmeye başladım * Kalıtelı kâgıda bdsümış bır kıtap sayfasının kalınlıgının 1 müyon lırahk banknotun kalırüıgına eşıt oldugunu varsaydım 5 latabın kdknlıgını olçtum Sayfalannın toplamını, kaknlıklarına boldum Yaklaşık olarak, 10 610 tanesını ust uste koyunca 1 metre yukseklığe erıştığını buldum * Sonra 1 nıüyon kralık banknotun enını boyunu olçtum 120 sanümetre kareden bıraz dz (119,25 cm2) oldugunu gordum Buna gore 84 tanesını yan yana dızersem 1 metre karehk bır alanı (fazlasıyla) kaplayacagıru anladım * Artık, basıt karşüaştırmalar yaparak ulusal borcu çok somut olarak algüayabüecegımı gormeye başladım * 225 müyar doların, bu oynak kur sıstemmdekı (pardon, dalgalı kur sıstemındekı) karşüıgını hesaplamak ıçın 1 dolar = 1 müyon TL oldugunu varsaydım Bız borcu odemeye başlayana kadar bu oranın çok yukselecegını elbette büıyorum Ama hesap boyle daha kolay olacak Bu eşıthğe gore, 225 katrüyon TL borcumuz oluşmuştur Bunu onlu sayıtlama sıstemmde yazarsak 225 ın sagına 15 tane sıfır koymamız gerekır Bu sayıyı büım adamlan 2,25 x 10 uzerı 17 bıçımınde yazarlar (Herhalde kımse bu sayının cesa mennı anlamasın dıye yapıyorlar) * Daha somuta ulaşabümek ıçın, ulusal borcu odemek ıçın 225 müyar tane 1 müyonluk banknot gerekSğını soylemekle ışe başlayalım " «**"**'• ' • *'*** ~}its "* Ama ben boyle buyuk ışler peşınde degılım lyı ve uysal bır yurttdş olarak borcumu bümek ve odemek ısüyorum Çetelelerımden çücan sonuca goıe ulusal borcu 10 müyondan daha az kışının odemesı gerekıyor lyımser bır hesapla, her vergı mukellefı en AZ 22,5 müyar hra odemehdır * Işe başlamışken aylık ücreti 225 müyon TL olan bır kışının, ulusdl borçtan payına duşenı nasü odeyecegını de hesaplayayım dedım Başka rurlu hesabm ıçındençücamadıgım ıçın, borçlu yurttaşın hıç harcama yapmadıgını, devletı yonetenlerın hıç bır yenı borç almadıklannı ve sıhırh bır degnegın dovız kurunu sabıt tuttugunu varsaydım Bu koşullarda ornek vergı mukellefımız tam 1000 ayda butun borcunu temızleyecek 1000 ay dedıgın nedır kı1 Tann omur vermışse şunun şurasında 83 yü çalışıp namusunld borcunu oder sonra keyfme bakarsın Hesabı bıörınce medyada ekonomıstlenn ve ışadamlannm neden yülardır "Borç alalım1 Borç alahmi" dıye çırpındüdannı yavaş yavaş anlamaya başladım Borç odemek bu kadar kolayken para pıyasasını neden bu kadar sıkmtıya soktugumuzu ıse hıç anlayamadım1 Hesabı bıfırdıgımde, eşım omuzumdan aşagı yapügım hesaplara bakıyor ve dersını ogrencısıne anlatdbümış bır ogretmen edasıyla ıçın ıçın guluyordu Timur Karaçay Başkent Unıv Ankdra tkaracay@baskent edu tr nabüım Dalı seçımle belırlenıyor Bu durum bırçok Anabüım dalında huzursuzluklar ve bolunmeler oluşturmaktadır Seçımlerde üyakat ve krıterler oknadıgı ıçın kaybeden ogrenm uyesı seçüen başkanı dışıne gore bulmadıgından kendısıne oy vermeyen Yardımcı Doçent ve ogre üm gorevlısınden farklı yollarla hınç almakta hatta doçent olacak adaylann her turlu ozluk hakkına mudahü olabüdığı güoı ışı jurüen etküemeye kadar goturmektedır Bazı seçımlerde ıse pazarlüdar on plana çıkmakta sırf kendüen Anabüım Dalı Başkanhgını elde etsınler dıye "sen bana bu seçımde oy ver gelecek seferde ben sana oy verınm boylece üomız de sıra üe başkan oluruz" dıyebümekte, sonra da menfaat çatışmdsı üe Anabüım dalı daha da parçalı hale gelmektedır Her üa ornek yaşanmış olaylardır Bu olaylann temelıne ınüdıgınde çok farklı nederüer sıralanabüır a) Yonetıcüerın bazı Anabüım dalını bol ve yonet poLtıkası üe kendı seçımlenndekı oy kaygüan, b) Gerçek krıterlere uygun olmadan elde edüen pozısyorüar, ornegın doçentükten sonra SCI kayıtlı hıç makalesı ol madan veya yabancı yayını olmadan profesor olanlar gıbı, c) Doçent veya profesor olur olmaz atalanmızın sozunu ornek alarak" ne olursan ol ıstersen soğan başı ol ama baş ol" taktıgı, d) 'Boyumla evlâdım oldu ben ne zaman bır şeyın başı olacagım" endışesı, e) Unıversıtelenn yan zamanlı ogretım uyesı çahşurma polıtkalan Yan zamanlı profesor ve doçentın başına bır yardımcı doçentın başkan olması güoı Burada ıkı tarz yonetım gerçekleşır Bırıncısı sembohk başkankk olur Ikıncısı ıse başkan olur olmaz yerlı yersız goz oyma polıükası devreye gırer Aslında uçuncu şekü de bazen gerçekleşebüır Anabüım Dalında adayhk ve seçımle oyle bır bolunme yaşanır kı ne sen ne ben polıtıkası üe profesor ve doçentlenn başına aradan sıyrüarak hıç uygun olmayan kışı seçüebüır Tabu her zaman bunlann dışında az da olsa demokrat ve dmdar gruplaşması da seçımı yorüendırebüır veya hıç sorun olmayan Anabüım Dallan da bulunabüır Boyle bır duzende krıterler bekrlemek goruldugu gıbı çok da kolay degüdır Çunku sısiemde yer alan ve seçıme ka ülan oğreüm elemanlannın bır bolumu geldıklen noktalan oyle hak etmeden gelmışlerdır kı her oyunun oyuncusu olarak yer alabüırler Çozum çok zor olmasına ragmen bazı krıterler behrlenebüır duşuncesındeyım Orhan Bursah'nın belırttıgı gıbı dostlugun, dayanışmanın, sevgının paylaşımın olmadıgı, seçımde oy verme değerlendırmesınm yapümdsı sonucu yaşa nan korkulann yer aldığı ortamda kalıteL ureüm olmadıgı gıbı en çok acıyı bolunmuşluk nedenı üe hocalar arasmda kalan araştırma gorevlüen, ogretım gorevlüerı ve yardımcı doçentler yaşamaktadır 738/11