Katalog

Diyabetli çocuklar: Şukru Hatun Ailelere 10 öneri şuklugunu hıssetmemeye neden oldugu goste rümısür Bu nedenle çocugunuzu gece guvenh bır kan şekerı degen(> 120 mg/dl) üe yaürınız ve kan şekerı duşukluklennı onlemek ıçın yapüması gerekenlerı tekrar gozden geçıruı Evınızde glukagon bulunup bulunmadıgını sureklı kontrol edın 7 Myabct bakım billncbıl gcllftlrtn Dıyabetle yaşamayı bır arabayla seyahat etmeye benzetırsek, ya dıyabet arabasmda şofor olunması gerekıyor ya dd bdşkasının kullan dıgı arabada bır yolcu Bız diyabetli çocuklann dıyabet dıreksıyonunun başında olmalan gerek üginı duşunuyoruz Dıyabetlüerın bu şeküde davranmdldrı ve kendı kendıne bakım ıçın gerekh bügüen ogrenmelerı dıyabet bakım büıncı olarak ısımlendırüıyor Çocugunuzda dıyabet bakım büıncının gelışmesı ıçın ük gunden ıtıbaren dıyabet tedavısıne çocugunuzun katkıda bulunmasını saglayın ve yapügınız her şeyı onunla paylaşarak yapmaya ozen gostenn H Kan fekerinl yavaş yuk••eltcn beıInlerc fazla ycr verln Glısemüc ındeks, besınlenn şekerle gore karşüaştırüdıgında kan şekerını yukseltme derecesını ıfade eder Şekenn gbsemık ındeksı 100 olarak kabul edüır ve besınler buna gore puan verüır Duşuk puanlı yıyecekler kan şekerını daha yavaş yukselurler Diyabetli çocuklann duşuk glısemüc ındekslı beslenmesının kan şekerı dengesını kolaylaştırdıgını gosteren çabşmalar vardır Besınlenn glısemüc ındekslennı ogrenmek ıçın beslenme uzmanınızla goruşun 9 Bu yıl blr eğftim kampına katıimasını saglayınız Diyabetli çocuklar ıçın duzenlenen kamplar, çocuklann deneyımlennı karşüaştırmalannı saglar ve onlann yalnızlık hıslerını azaltır, degışık fizücsel ve sosyal aküvıteler üe kendı yeteneklenne guvenlennı artınr, kendı kendıne dıyabet bakımı konusunda çocuklan daha guvenlı sorumlu ve becerüdı hale getırır onlann kaygüan nı azaltır ve gelecek konusunda daha pozıtf ol. malannı saglar Bu nedenle çocugunuz 10 yaş ve uzennde ıse bu yü mutlaka diyabetli çocuklar duzenlenen kamplardan bınsıne katümasını saglayın 10 Diyabet tedavlslndckl yenllikl«rl> Uleyln Yaşam devam edıyor ve bıfim adamlan diyabetli çocuklan ınsulın enjeksıyonlanndan kurtaracak tedavı yontemlen içın çalışıyor Bazen araştırmalann sonuçlan abartüı ıfadelerle medyada da yer ahyor Bugunden yanna gerçekleşmeyecek olsa da gunumuzde iyimser olmamıza yetecek rruktarda üerleme sağlandıgını soyleyebüınz Ulkemizde yenı kullanümaya başlanan çok kısa etküı ınsulın ve pompa tedavısı gıbı yontemlenn çocugunuz ıçan gereklı olup olmadıgınızı hekımınızle tartışın Dıyabet tedavı sıyle ügüı deneyımlennızı ve sonınlannızı dığer aüeler üe paylaşın Bulundugunuz yerde diyabetli çocuklar ıçın egınm ve sosyal aktıvıte duzenlenmesme katkıda bulunun Hem kendınıze hem de çocugunuza karşı gerçekçı bır ıyımserhkle davranın (*) Prof Dr Kocaeh Unıversıtesı Tıp Fakultesı ÇocukSağlığı ve Hastahklan Anabüım Dah Endokrmolojı ve Dıyabet Bıhm Dah Başkanı emaü sharun@ısbank net tr Zümrüt'ten akisler A. M. C. Şengör Öğrencinin kalibresi nosıl ölçülür? Bu yıl lisans düzeyi tektonlk (yani taşkürenin yapısını ve bu yapının evrimini inceleyen jeoloji dalı) dersinin Ingilizce olan şubesine hocalık etmek bana duştu. Sınıfı kendilerine daha önce de vermiş olduğum bir dersten tanıyorum. Zekâ ve yetenek ortalamalan benim son 7 9 yıldır elimden geçen sınıflara nazaran bir nebze yukarıda. jeolojinin hiç kuşkusuz bu en zor dalının dersinde bu sınıfı kullanarak bir deney yapmaya niyetlendim. Vize imtihanlarındaki soru şuydu: "Kendinize simdiye kadar öğrenmif olduklarınızdan Ikl soru sorun ve bunları cevaplayın. Notunuzun ağırlığı verdiğinlz cevaptan zlyade sorduğunuz soruda olacaktır. Imtihanı evinizde, arzu ettiğiniz bir zamanda, iki saati geçirmeyecek şeküde olun. Her türlü kaynağı kullanmak serbesttir." Bltirme ımtihanı sorusu ise şuydu: "Bu yanyıl öğrendiklerinizln tamamını, bir sayfayı geçmemek üzere, bir lise öğrendsinin anlayacağı şekiide ozetleyin. Imtihanı evinizde, arzu ettiğiniz bir zamanda, iki saati geçirmeyecek şekilde olun. Her türlü kaynağı kullanmak serbesttir." Cenelde vize ımtihanı, bitirme imtihanından daha başanlı oldu. Vizeye cevap vehrken, oğrenci, muhtelif kaynaklardan (ve bu arada Internetten) en iyi anladığı ve anlatabileceği konuyu seçmis ve cevaplandırmıştı. Fakat buna rağmen, hiç beklemediğim, son derece orijinal sorularla karşılaştım. O kadar ki, cevap kağıtlarının birer kopyasını kendı arşivim için saklamağa karar verdim. Bitirme ımtihanı, vize kadar başanlı değildi (sonunda küçük sınıfta bir kişi derste başarısız oldu). Hiç kuşkusuz, orada yapılması gereken iş, vizedekinden çok daha zordu. Cevapların Ingilizce verilme mecburiyeti bazı öğrencileri çok zorlamış. Ancak, Ingilizce cevaplarının Türkçe "tercümelerini" de beraber verirlerse okuyacağımı söylemiştim. Bu Turkçe cevaplar da vize cevaplan kalitesinin altında. Bunun tek sorumlusu öğrenciler değil. Ben, diğer işlerimin yoğunluğu nedeniyle derslerine gereken özeni göstermedim. Bilhassa, derslerin uygulama ve karşılıklı sorucevap kısımlannı ihmal ettim. Onlann suçu, bu kısımlar için benim peşime düşmemek ve kendi aralarında bir tartışma ortamı yaratarak derslerde gördüklerini sıcağı sıcağına tartışıp eksik kalan kısımları keşfettikten sonra bana söylememek. Bir de az okumak, hattâ hiç okumamak. Fakat imtihanlann her şeye rağmen başarısı şunu gösterdi: öğrend, yaratıcı olabileceği blr ortamın içine konursa, ezberci olması gereken ortamdan daha başanlı oluyor. Bir diğer deyişle, öğrenci zor olan yaratıcılığı, kolay olan ezbercilikten daha iyi yapıyor. Ancak yaratıcılık zeki olana kolay, ezbercilik de zeki olana zordur. Aptal yaratıcı olamayacağı gibi, genellikle de kolay birpapağan olur. Bundan da öğrencilerimin zeki bireyler olduğu açıkça görülüyor. Fakat bu zeki çocuklar, bir önceki sınıflarda öğrendiklehni hatırlamadıklan gibi, dördüncü sınıfta oldukları halde kendi mesleki eğitimlerinden hiçbir şey almamış gorünuyorlar. Niçin? Çocuklar aptal olmadığına göre, burada suçlu, aileler ve hocalardır. Çocuklan zamanla aptallaştıran bizleriz. Oğrenci, bilgiyi kendisi baştan keşfederse oğrenir. Halbuki Türkiye'deki en yaygın oğretim yontemi bilgiyi oğrenciye "kakalamaktır". Meselâ, benim fakültemde hemen her konu en az son yirmi yıldır uç, hatta dort saat ust üste verilen derslerde işlenir (üniversitemin en azından bazı diğer fakültelerinde de durumun değişik olmadığını biliyorum). Hiçbir Allahın kulunun da bu rezilliğe bir dur demek aklına gelmez (ben her yıl ikaz ederim, her yıl da "başka çare olmadığı" cevabını alırım; uygar ülkelerde çare nasıl bal gibi bulunur, onun cevabı ise yoktur)! Üç, dört saat üst üste aynı ders olur mu? Öğrenci konsantre olabilir mi? Hoca, ders verme keyfıni sürdürebilir mi? Bunlar sorulmaz. Ders verildi mi? Verildi! Ama nasıl? Hiç mühim değil. Peki ders kalitesi? Hoca bayatlamış notlannı veyadaha korkuncukitabını öğrencinin karşısma geçip okuyor mu? Ders verdiği konuda ciddî araştırmaları, uluslararası yayınlan var mı? Uluslararası bir veya birkaç dergide hakemlik, editörlük vb. yapıyor mu? Hangi uluslararası bilim kurumunun üyesidir, hangi ciddî dergilerin abonesidir? Imtihanlarda neler soruluyor? Kısacası oğrenciye en kaliteli, en güncel bilgiyi baştan keşfetme şansı veriliyor mu? Bu verilmediği sürece, Türkiye'nin 70 küsur "üniversitesi" üniversitecilik oynamağa devam ederler, orta ve ilk öğretimi de kendini öğretim sanarak surergider. Universitede "demokrasi" için, rektör ve dekan seçimi için, "katılım" için toplantılar, söyleşiler yapılır, sahife sahife yazılar, hattâ kitaplar yazılır, bizzat devletin başı harekete geçer. Öğretim kalitesi? Onu ne hikmetse düşunen bir türtu çıkmaz. Ve bir gun bir deprem, bir kriz, yetişmiş adam kıtlığının kronik hale geldiği Türkiye'yi alaşağı ettiği zaman, tüm bunlann sorumluları "ne oldu?" diye şaşkın şaşkın sorup suçlu avına çıkarlar. 1Çocuğunuza her gUn sanlın Çocuklar yaşamldrınm erken donemin den ıtıbaren kışısel deger duygusu üe gelışııler Onlar bu duyguyu anne ve babalarından alırlar Çocuklarınızın ne demek ıstedıgıne kulak venn Onlara sevüdıklerını ve guvende olduklarmı hıssettırın Bırpysellüderını destekleyın, onlara ozel olduklarmı ve takdır edıldıklermı belırten sozler soyleyın Çocugunuza her gun sanlın Unutmaym kı ıyı dıyabet kontrolu sevgıyle başlar ve mutluluk kan şekerını duşurur 2 Durumunu onunla Mrilkte gozden gcflrin Yenı yüa başlarken yaşadıklannızı ve ogrendıklenruzı çocugunuzla bırlıkte değerlendı rın Geçen yü kaç kez kontrole gıtngınızı, son bır yıldakı kan şekerı kontrol durumunu, kaç kez ve hangı derecede kan şekerı duşuklugu yaşadıgınızı ve bunlann nedenlerını, goz ve bobrek kontrollerınin sonuçlarını, gunluk yaşamdakı zorlukları, bu yüa aıt beklentılen çocugunuzla bırlıkte gozden geçırın Yenı karşüaşugınız sorunlan, vardığınız sonuçlan ve aldığınız kararlan dıyabet takıp defterının arkasına yazıp, ılk fusatta doktorunuzla tartşın 3 Kan şckerl fcontrol durumunu lylmser yorumlayın Bugune kadar yapılan çalışmalar dıyabetlüenn uzun dönemdekı saglıgını etkıleyen en onemlı faktorun kan şekerı yukseklıgının derecesı ve suresı oldugunu gostermıştır Çocugunuzun uç aylık kan şeken ortalamasını gosteren HbAlC duzeyı % 10 veya uzennde ıse, bunu onernlı bır sorun olarak kabul edın ve en kısa zamanda hekımınızle bır plan yapın 4 Celişmetlnc dikkat gosterht Çocuklann sureklı degışen bır bedenlen ve ruhsal dunyalan vardır Ergenlık, çocuktakı gelısmenın en hızlı olduğu donemdır Ergenlık yülarının yaşamın en çalkanülı yıllan oldugunu unutmayın Bır çok araştırma ergenlik donemınde dıyabet bakımının aksadıgını ve kan şe kerı kontrolunun kotuleşngını gostermektedıı Ergenhk donemıne gıren çocuklarda dıyabet tedavısının gozden geçınlmesı gerekhdır Ergen lık behrtılerı başlayan çocugunuza daha hoşgorulu davraran ve en kısa zarnanda tedavı planrn da degışıklüc ıhnyacı olup olmadıgıra hekımınızle tarüşın. 5 Egzenlzl günluk yaşamımn blr parçası yapın Egzersız herkes ıçın gereklıdır, fakat dıyabetlıler ıçın daha çok gereklıdır Çunku egzersız, şekerın daha çok kullanılmasını saglayarak kan şekerını duşurur, ınsulın reseptorlennın sayısını artırarak msulınm etkısını kolaylaşnrır, kotu kolesterolu duşurup, ıyı kolesterolu artırarak kalp hastahgı nskını azaltır Duzenlı egzersız üe kan şekerı dengesını korumak kolaylaşır Bu nedenle yenı yüda çocugunuzun sevecegı bır spor dktmtesını duzenlı olarak yapmasını saglayın 6 Kan şekerl dufukluğune daha çok önem verln Dıyabet tedavısı sırasmda kan şekerı duşuklugu kaçınümazdır Hıç kan şekerı duşuklugu yaşamayan dıyabetlüer, genellüde kan şekerlen yuksek seyreden dıyabetlüerdır Bununla bırhkte son yülarda süc geçırüen hafif ve orta derecelı kan şekerı duşukluklerının üerıde kan şeken du 733/5