Katalog

Ülkemizin bilimsel çalışma üretiminin değerlendirilmesi ; . . Bagıntı B r Ergin Arıoğlu* C umhurıyet Büım Teknık Dergısinin 725. sayısında yayınlanan, Prof. Dr. Metin BALCI tarafından kaleme akıan "Turkıye bilimsel çalışmalarda duraklama devrine giıdi" başlıklı makale, Univeısite kamuoyunda ulkemizdeki bilımsel çalışmalann sayısal degerlendirümesi ve duzeyinin yukseltilmesine yonelik tartışmalann [1,2,3] tekrar açılmasma neden oldu. Bu çaüşmada; ülkemizin bilimsel yayın uretme kapasitesinin nasü yükseltilecegi konusunda onemli ipuçlan vereceginı tahrnin ettigim bir on ıstatistiksel denemenin sonuçlan belirli bir ayrınü içinde rapor edümiştir. Sözkonusu istatistiksel çalışmada bir ulkenin bilimsel açıdan gelişmışlıgini ifade etmek üzere şu temel göstergeler esas alınmıştr : Bilim ve teknoloji alanmda yapüan araşürma ve geliştirme "ARGE" harcamalannın Gayri Safi Yurtiçi Hasüa (GSYM) içindeki payı (%), 10000 çalışan nufus başına duşen araştırma ve geliştirme alanmda istihdam edilen personel sayısı, Fen Bihmlen dalında auf endeksine (SCI) giren dergilerde yayınlanan makale sayısı. Geçerken bu ön çalışmada dikkate ahnmayan "patent sayısı" ve toplam ihracat içinde yüksek teknoloji kaleminin payının da diğer büyuklükler gibi onemli olçütier oldugu burada vurgulanmahdır. Çalışmada kullanılan SCI'a giren yayın sayısı ile ilgili ham verilerin çok buyuk bolümu Tubitak'ın web sayfasından alınmıştır [4]. Kimı ülkelere ait çalışan 10000 kişi başına duşen ARGE personel sayılan da, [5], [6] ve [7] kaynagından derlenmışur. GSYİH ıçınde ARGE harcamalannın payı üe ilgili ham verilerin buyuk bolümu ıse [8] ve [9] kaynagından ternm edilmıştir (A.B.D'nin yayın sayısı (298000 yayın/yıl) diger ulkelere kıyasla çok yuksek oldugundan degerlendirme dışında tufulmuştur). Ön analizin sonuçları Istatistiksel çalışmada elde edilen regresyon bagıntılarının degişimleri Şekü1 ve 2'de gösterilmiştir. • 27 ulkenin dikkate akndıgı regresyon analizinde ARGE harcamaları oranı ile yayın sayısı arasında oldukça anlamlı, pozitıf korelasyon katsayılı (r) bir dogrusal bagıntı çıkartılmıştır (Şekil1, Bagıntı) Anılan şekil yakından incelendiginde trend içinde ARGE harcamalan oranı yuksek (% 1.0% 3.5) buna karşın analizde yer alan ulkelere kıyasla daha az yayın ureten ulkeler, ornegin Polonya, Avusturya, Norveç, Danimarka, Hollanda, Finlandiya, G.Kore, Isviçre, ve Isveç çok ilgınç bir konum sergilemektedir. Bu konum içinde bulunan ülkelerin yayın sayısı = ((ARGE harcamalan oranı) regresyon bagınhsı Şekillde bagıntısı ile temsil edilmiştir Anılan ülkelerin GSYİH değerleri, Polonya hariç, (21176 ( D YU827.7X 27 38451) $/kişi aralıgında degiş70000(Q) Y 4941.1 X 13 0.933 mektedır Hemen hemen aynı @ ) Y 26592.6 X 14 0.960 duzeylerde ARGE harcamalan Vcti M y u ı . r~ Korvlaayon katuıyHi n oranına sahip kimi ülkelerin (Itatya, Kanada, Fransa, Alman40000ya, Birleşik Krallık, Japonya) KJH. Olkc «dı A.B.D yayın uretme performansları UI 30000 Almanya O« ise bagıntıyı tanımlayan ulkeAvujtury» At lere kıyasla daha yuksektır Avuıtraîya Au 20000Bdçlkıı Bc (Bkz. Şekü1, bağınüsı). ARGE BirLKnühk Cb I0O0Oharcamalan oranı kabaca % Br BnzUya Danlmarka Dk 0.91.0 düzeyinde olan HindisFi FİBİudiya tan, lspanya, Rusya ve Italya gıı r Fr Fraaıa 0.S 1 0 1 5 Z.0 Z S J.0 3.5 . . . 4.0 Kr CKorc bi ülkelerin yayın uretme koX GSYİH clatladcn ARGE kartanMİan (%) (19M1999) la Hiadktan nusunda gösterdiklerı perforNl HoUaada 1 E. bpaaya mans ise ilginçtir. Geçerken II UraU burada belirtılmelidır ki ARtsvaf Sc Ch hvlçr» GE harcamalan oranı ile (yukttalya tl sek teknolo]i ıhracaü / toplam Japooya •»P Kaaada Ca ihracat) oranı arasında da poziMacaıtataa Ha öf korelasyon katsayılı dogruMelulka Mx 140Norveç No sal bir bagıntı çıkartümıştır Polonya 1*0n (Yer ekonomisı saglamak babRuya Fcd. Ru Tlrkty* Tr mından sözkonusu bagınü buYuııaBİftaıı Cr rada verılmemiştir). Bu egüımde de bazı dikkat çekici bulgu Ş*kll1:F*n blHmlert atrf Indeksince (SCI) taranan yayın sayutCSYİH % dnslnlar gozlenmiştir Şöyle kı; yayın den Araştırma ve Gellftlrme (ARCE) harcamalan 10 OOO çalışan başına uretme performansında ust sı ARÎCE personeli arasında çıkartılan Istatistiksel bağıntılar ralarda yer alan Italya'nın yuklerin yuksek teknoloji üıracaü/toplam ihracat paylan ise yüksek teknoloji ihracatının toplam ihracat içindeki payı kabaca sek ve % 2025 aralıgındadır. Aynı egilim içinde yer alan % 15 duzeyindedir Buna karşın yayın uretme performanslaG.Kore ve Hollanda için anüan oran % 40 gibi en üst düzeyn gorecelı olarak daha duşuk ulkelerde (Bkz. Şehl 1, bağınüdedir. sı), ornegin Danimarka, Norveç, Finlandiya, Isviçre ve Is• Ülkemizin ARGE'ye üişkin tum göstergeleri olağaveç d e yuksek teknoloji ihracat payı toplam ihracat içinde (% nustu cüızdır. Hazırlanacak ciddi, tutarL ve koklu ulusal büim 2025) aralıgındadır. ve teknoloji politikalan çerçevesinde ARGE harcamalan için • 25 adet ulkenin dikkat alındıgı regresyon analizinde ayrüanpay (% 0.40.6) GSYİH cinsinden en az % 1.5'ye ve 10000 çalışan başına duşen ARGE personel sayısı ile ARGE 10000 çalışan başına düşen ARGE personel sayısı da 10 dan harcamalan oranı arasında gayet anlamlı bir dogrusal bagın5060'a kişi başına duşen egitım harcaması 70 $/yüdan 500tı elde edilmıştir (Bkz. Şekil 1 'in alt hölümü) Buna gore artan 600 $/yü'a yükseltümelidır Kuşkusuz boyle bir ARGE ortaARGE harcamalan oranı üe 10000 çalışan başına duşen ARmında ulusal ekonomimızın saygın, guçlu ve dınamüc hale GE personeli de orantüı olarak artmaktadır Bu sayısal sonuç gelmesini sağlayacak çıktüar (işgucu ve enerji kullanımı veülkelerin milli gelirlennden ARGE çalışmalan ıçin ayırdıklarimlüigınde artş; yuksek teknoloji uretimi ve üıracatı; etkin n payın buyuklugunün topyekun ARGE etkınlikleri açısınçevre koruma, sosyo ekonomüc yaşamda refah artşı, gelir dan taşıdıgı onemı açıkça gostermektedır. dagüımında var olan adaletsizligin duzeltümesi vs.) uretile• ARGE personeli ile yayın sayısı arasında yapüan cektir. Ulkemizde toplanabüen kamusal gelirin boyutu müli regresyon analizının tum sonuçları Şekü2de topluca ozetgelirin ancak % 22'si mertebesindedir. En iyimser yaklaşımlenmiştir. Şekü1'in ust bolumunde goze çarpan egilimin la kamusal gelir duzeyinin % 3035'e çücartüma potansiyelı benzeri Şekü2de de farkedilmektedir. Şoyle kı 10000 çalımevcuttur (Tbplam vergi gelirlerinin müli gelire oranı AB ulşan başına duşen ARGE personel sayısı yüksek (60140 kikeleri ortalaması % 42.5'dir). % 10 oranındaki bir mütevazi şi) olan kimi ulkelere (Avusturya, Norveç, Finlandiya, Daniartış 20 Müyar $/yü'lık yeni bir kaynak yaratüması demektr. marka, Hollanda, Isviçre, Isveç) ait yülık uretüen Daha açık anlaümla, ulkemiz için olaganustu yaşamsal onem yayın sayüan SCI bazında oldukça dar bir arataşıyan ARGE politikalan' nın fonlanacagı her türlu oz hk içinde (750015000) degişmektedir. kaynak vardır. 0.742 m Sonuçlar ve öneriler • Bir ulkenin biüm uretme ve gelistirme etkinliklerini makro olçekte denetleyen temel gostergelerin başında o ulkenin milli gelirinden ARGE'ye ayırdıklan pay ve 10000 çalışan başına ARGE personeli buyuklukleri gelmektedir. Yayın sayısı üe bu temel göstergeler arasında gerçekleştirüen regresyon analizlerinin sonuçlan (Şekil 1 ve 2) iki belirgin egüimin varlıgını ortaya koymuştur. Şoyle ki Isviçre, Hollanda, Danimarka, Isveç, Finlandiya, Norveç gıbi ülkelerin yayın uretme performansları incelemeye alınan diğer 14 ulkeye kıyasla belirgin olçude duşuktür Ügınçtir kı bu egüım içinde olan sözkonusu ulke [1] Başkurt, O "Turlaye'cle Büunsel Gelışme ve Araştırma Unıveraıtesı" Cumhuriyet BilimTbknik Sayı 727, 24Şubat2001 [2] Yamaç, K "Umversitede Başan Olçutleri", Cumhunyet Bdım Tbknık, Sayı 727, 24 Şubat 2001 [3] Buyukbıngol, K "Büımde Idealızm ve Turkıye", Cumhuriyel Büim Telcnık, Sayı 729. 10Mart2001 [4] HHn Mw...hH.I, ^,,,ft^v</h.««<>«t~.«~^^».IIM..^..l. hffn //ufUfuıhıhHakr JUKJIIJI ..^.1.^ .ftl.l^.iA.» mm • Prof.Dr. Müh. I.T.U Maden Mühendisligı Bölumü Emekli OğretimÜyesi Elektromk adres . www.vm.eom.to KAYNAKLKR r 40 60 M 100 120 140 140 X 100*0 çalı*>n İ M f i n ARCE pcnoMİI Jimşek, A ' Turkıye'de Meslekı ve Tekrak Egıtımın Yeraden Yapılandınlması", TUSIADyayınlan,TOSIADT/992/252, Istanbul, Şubat 1999 [7] Guıuz. K , Şuhubı, E , Şengor C , Turker, K , Yıırtsevet V. Turkıye'de ve Dunyadd Yuksekogretım Büırn ve Teknolojı' TUS1AD yayınları Istanbul 1994 Şekil 2: Fen Blllmlerl atrf Indeksince () taranan yy (SCI) yayın sayısı Ş y İle 10000 çalışan bafin ARCE personeli arasında k l li d çıkartılan bafina ARCE Istatistiksel bağıntılar. el bağınl 'acasulu 733/17