Katalog

Telekomun özelleşmesi: Mustafa Akgül urkıye 10 yıla yahn bır suredır Telekomun ozelleşmesını konuşuyor Yera ydın ük tahmınlen de vuslatin bır başka bahara kalacagı yonunde Burokratlar dahıl, dunya Telekom pazannın kuculdugu konusunda hemfikır Normal koşullarda, telekomu beklenen degerde satmak pek mumkun degü Ama son knzm sonucunda, ıflas etmıs tuccann evdekı gumuşlerı satması mısalı Telekomu haraç mezat satmak zorunda kalabılırız Ortada anayasal zorluklar olmasına ragmen o yöhde cıddı bır egüım soz konusu 80 ortalannda, Turkıye'nın "Çag atladıgı" ıfade edüırken, asıl kastedılen telekom sektorundekı sıçramaydı Uzun yıllar, telekom altyapısına yatınm yapümamış ve telefon sıstemı adeta kangren olduktan sonra, cıddı bır yaünmla santral ve taşıyıcı hatlaıda hatın sayılır bır sayüaşma gerçekleşmıştı Avrupada kullanılan bazı eskı teknolojüer atlanmış, pek çok dunya ulkesının onunde bır sayısallaşma oranına ulaşümışu Ingılterede Thatcher hukumeu Brıtsh Telecom'u (BT) ozelleştırmeye koyulmuştu Iyı duşunulmuş bır planla bırmıktar toplumsal muhalefete rağmen, BT ozelleşmış ve dunya üe rekabete hazır hale gelmıştı Bu gun dunyanın onemlı şırketlennden bın, rekabet etme yetenegı oldukça ıyı dunımda Stratejik bir yılan hikâyesi Türkçe National Geographic! 1888 yılında ük kez yayımlanan ve çeşıtlı evnmler geçıre0 r ' / rek bugune va KUTUPAYIUMI Ultouu. H^aaMlur'aıCM»MriHI ran National Geographic dergı sı, Turkçe olarak da yayınlanmaya başladı Bugun her ay 50 müyon gençyenşkın ınsana büımın. oldukça genış bır yelpazesınde cografya, jeolojı, arkeolojı, meteorolo]i, paleontolo]i, üzüc, uzay botaruk, bıyolojı, evrım ve dıger dallardakı guncel olay ve gelışmelerı guzel renklı fotograflar ve çok ıyı ve anlaşüır bır dü, ülustrasyon ve çızımlerle anlatan dergı, toplumlann, kentlenn, ulkelenn yaşamlanna da genış yer ayırmakla tanınır T Kaldı kı bugun yapüanın özelleşme olduguna da haklı ıtirazlar var %20 yada %35'ın ozel sektorde oluşu, kontrolun ozel sektorde oldugu anlamına gelmez Ozelleşmeyı, kontrolun ozel sektore geçmesı olarak algılamak mumkun Asıl onemlı olan, ışletmenın burokrasıden annmış, modern ışletmecüık ılkelerıne gore çalışmasıdır Rekabetçı bır ortamda, verımlüıgın yuksek oldugu bır ışletme olmasıdır Tekel'le ozelleşmeyı bır ara duşunemeyız Özelleşme ıçın tek yolun satış olmadıgını da hatırlatmakta yarar var Doğu Avrupa'da bazı ozelleşmeler hısselenn vatandaşlara devn ıle yapılmıştı « " *'•* CtU()C •JQj r # ut'UL Telekom Stratejik mi? #>• * Telekomun stratejik oldugu hep soylenır Tabu kı devleün ve ordunun haberleşmesının guvenılır bır şeküde yapılması onemhdır stratejık onemdedır Ordu bu nedenle, kendı ozel haberleşme agını oluşturmuştur Turkıye'de pek algılanmayan telekom sektorunun ve haberleşmenın herkes ıçın stratejık onem de oldugu gerçegıdır Üetişim altyapısı bir ttlkenin sinir •istcmidir. Internetın one çıkardıgı yenı ekonomı gıbı kavramlar bu gerçegı pekışnrmektedır Üetışım altyapısı, enerjı gıbı stratejık onemdedır Internetın, zor koşullar (nukleer savaş gıbı) altmda çalışan bır üetişım ortamı arayışı sonucunda doğdugunu hatırlatmama ızın verın Telekom altyapısı uzennde ıs, yapılan çalışılan egıtım etkınbklen surdurulen saglık ve kamu hızmetlerı, yayın ve eğlence etkınhklerı surdurulen bır ortamdır Telekom sektorunun kendısının dogrudan yarattgı katma degerden çok vesıle oldugu katma deger onemhdır Turk telekomun saüşı ıçın bıçılen değerier, pazarda degıl de masa başında yapıldıgı ıçın buyuk dalgalanmalar gostermışür Pazarda satüacak malın fiyaünı pazarın belırlıyeceğı gerçegı gozardı edılmış, TTnın, tekelın ortadan kalkmasından sonrası ıçın hazırlanması gerekugı gerçegı hıç gozonune bue alınmamışür TTnın özelleşme surecınde daha guçlu, rekabet yetenegı artmış, servıs kalıtesı yukselmış bır noktaya gelebıldıgını soylıyebümek pek mumkun degıl Son bır yıldır kamu sermayelı bır AŞ olarak çakşmaya başlamış ama sureçler ve kultur hazır olmadıgı ıçın bocalanmaktadır Bır ozel şırket olan TT'de personelın ve yoneücılerın ozel sektor tecrubesıyok Bunedenlerle TT'nın profes yonel kadrolarca yonelulmesı gerekügı feryatlan duyulmaya başlamıştr Ocak 2000'de çıkan yenı Telekom yasası, telekom sektorunde pek çok katma degerlı hızmetin lısans genel ızın ve sozleşme ıle, TT'nın bu hızmetlen kısa surede saglıyamaması durumunda ozel sektorun yapması ve boylece rekabetın oluşması yolu açılmışnr Bunun ıçın gerekL sozleşme ancak bugunlerde taslak halıne gelmış ve kamu oyunun goruşune sunulmuştur Gene aynı yasa ıle Telekomunıkasyon Kurumu oluşturulmuş ve çalışmalara başlamış durumdadır Bu arada Servıs Saglayıclan TT'yı Rekabet Kuruluna şıkayet etmışur Niçin Özelleşme? Bu özelleşme mi? Turkıye'de ıse asıl meselenın ozelleştırme degü telekom sektorunun rekabete açüması ve boylece oncelıkle telekom sektorunun dunya ıle rekabet edebılecek bır noktaya gelmesı ve gıderek tum ekonomınm rekabet yetenegının artması oldugu hıç anlaşılamadı Bu noktanın ozel sektorumuzce de pek anlaşüdıgını üen surmek mumkun degıl TT'nın tekel oldugunu unutup, sadece ozelleşmeyle sorunun çozulecegını üen suren epey ınsan var Turkıye TTnın ozelleşmesm de daha çok satiştan gelecek paranın harcanmasına odaklanmayı tercıh etü Özelleşme ve lıberalleşme surecınm ana amacının ülkeye rekabat yetene$i kazandırmak olması gerekngını farkedemıyen sıyasal ve burokraük kadrolar ellerındekı araştırma laboratuvarlarını, gelır amacıyla hemen elden çıkanverdı Bır yandan TT kadrolannı tum dığer ÖT'lere yapıldıgı gıbı bır ışe alma burosu olarak kullanıldı ote yandan yonetımler burokratık gerekçelerle hareketsız bıraküdüar TT yonetımlerının muşterısı oldugu, ehnde kaynak oldugu ve venmlüıgı yonunde kuşku olmadıgı halde bazı yaünmları yapmasına ızın venlmedıgı bıhnen bır gerçektır TT'nın ozerkleşmesı 90 başlannda ıdeolojık gerekçelerle reddedıldı ama çok uzun bır donem sonra ozerklığe gerı donuldu Özelleşme konusunda yasal açıdan çok cıddı hatalar yapüdı kı, bunlar kolayca Anayasa Mahkemesınden gen dondu En son duzenlemeleıde de cıddı hatalar yapüdıgı ortaya çıktı Idare ıstımı arkadan yenşnrmek ıçın yasa degışüdıgı yapmaya çalışıyor, bazı sıvü orgutlerde son duzenlernelen ıptal ıçın mahkemeyegıdıyor Dunya'da telekom sektorunu ozelleştiren ve rekabete açan pek çok ulke var Hep dıkkat edılen sektörttn rekabete açılu ı noktasıdır GSM de harıkalar yaratan Fınlandıyada Sonon, telekom satiş gelırıyle kurulan kamu sermayelı bır şırketür Gelırın bır mıktan ulkenın araşnrma gelışnrme potensıyelını arürmak ıçın harcanmıştır Turkıye'de bır ara, zamanın Devlet Bakanı Işın Çelebi TT satiş gelırınden bır fonun okullann lntemete bağlanması ıçın kuUanüması fikrını ortaya atmışt, o kadarla kaldı Negrapoate, tum dunya ulkelenne Telekom ozelleşnrdmesmden gelen parayla okullann Internete taşınmasını onermışti Işın Çelebi Negraponteden esınlenrruştı Bır bakmışsınız okyanus dıplennde dolaşıyor, bır bakmışsınız uzaydan dunyayı gozluyorsunuz National Geographic Socıety aynı zamanda dunyadala çeşıtlı araşürmalan ve bu arada Turkıye'dekı araştirmalan da (ozellıkle arkejolojık) her bakundan desteklıyor ve bu araşurmalann sonuçlannı da yayımlıyor Butun dunyada genış bır topluluga, daha dogrusu sevenlere sahıp dergının aylık satışıg 10 müyon ve 17 düde yayımlaıuyor Dergının Turkçe yayımlanması kultur hayatımıza çok onemlı bır katkıdır Evlerımızde çocuklanmızm bu dergı üe buyumesıne dunyayı ve dogayı daha yakından tanımalan ve ızlemelen açısından da oyle bır ursat yaratüdığı ıçın yayıncüan tebrüc ederız Dergının Kuruluş Ozel Sayısı Mart ayında yayımlandı Normal sayısı da bu aydan ıabaren bayüerde Muhasebe hiielerinin ortaya çıkarılması Baytarafı 14. Myfada dırabüecegı açücür Aynca ışletmelenn bügısayar destekh ıç kontrol sıstemmın bır ogesı olarak bu analızı kullanmalan, ıç kontrol etkınlığını artincı bır rol oynayacakur Ancak yanlış bır ızlenım edırulmemelıdır Bu yenı kontrol etkınlıgı, denetçının kullanmakta oldugu ve deneumde alışüagelmış yontemlenn hıçbınnın yennı almamaktadır Sadece basıt ancak etküı bır aracı devreye sokarak, denetim etkmlıgını arurmaktadır Tabu bu arada, sahtekârlüc yapacaklann bu tur yazüan okumadıklannı umuyor ve Benford modelının sahtekârlüc yapacaklara degü deneum yapacaklara yol gostermesını düıyorum (*) Prof Dr, Anadolu Uruversıtesı Işletme Fakultesı Not Bu çahşmanın muhasebe hüelennm ortaya çıkanhnasına yonehk bır orneğı de ıçeren versıyonu "Muhasebe ve Deneüme Bahş"Dergısınde yayunlanmıştır (TURMOB yayınu, Yıl 1, Sayı 3, Ocak 2001) YarmrUmlabUacek Kaynaklar • HILL Tfed P A Stansncal Denvaüon of the Sıgnıficant DıgıtLaw Stalıslıcal Scıence 10 354363 1996 • HILL Tted P The First Dıgıt Phenomenon Amencan Saenüst 86 3S8363 1998 • NIGRM Mark J A Ttopayer Comphance Apphcahon of Benford a Law Journai of the Amencan Tucaüon Assocıaüon 181291 1996 • NIGRM Mark J I've Got Your Number Journai of Accountancy 18! 7983 Mayıs 1999 Şimdi Ne Yapmalı? IMF Dunya Bankası ve başka yerlere soz venldı dıye, bır kor doguşu gıbı, ozelleşmeye odaklanmaktan vazgeçıp, telekom sektorunu olabıldıgınce hızlı bır şeküde rekabete acmalıyız 2003 sonunda gerçekleşmesı sozu verüen TT'nın tekehnı one çekmeyı cıddı olarak duşunelım 2001 sonunun hedeflenmesı anlamlı olabüır Ote yandan, TT'nın bu rekabete hazır hale gelmesı ıçın hazırlüdar yapümalıdır TT'nın yenıden yapüanması felsefesının 140 yüllüc devlet gelenegınden muşten odaklı ve rekabet temellı bır felseye donuşturulmesı ıçın gereklı çaba harcanmahdır Turkıye meselelen dogru tenmlerle konuşmaya henuz yenı baslamaktadır ı akgul@bükent.edu.tr http //wwwlarecherche fr http /Avwwmathworld vvolfram com 733/21