Katalog

HavadanSudan Mikdat Kadıoğlu Kafadan hesap yapmak titremeyi önlermiş! Sizlere "havadan sudan" bazı ilginç bilgiler vermek istiyorum. Bakalım bunlan biliyor muydunuz? • Kafadan hesap yapmak titremeyi önler. (Laboratuvar testlerine göre titreme ile zihinden yapılan hesaplar beynin aynı yeri tarafından kontrol edilmekteymiş.) • Örümcekler, kışın soğuktan korunmak amaayla vücutlarmda antifriz üretirler. • Ortalama deniz seviyesinden 21 km yükseklikte hava basıncı o kadar duşüktur ki koruyucu bir elbise giymeyen insanın bu yükseklikte kanı kendiliğinden kaynar. • Yıldırımlar aynı zamanda bitkiler için doğal gübre olan azot da üretirler. • Kırağı, çiyin donmuş hali değildir; havadaki su buharının soğuk bir yüzeyde direkt olarak buza dönüşmesidir. • Çiy gokyüzünden düşmez; havadaki su buharının soğuk yüzeyler üzerinde yoğunlaşması ile oluşur. • Çimenlerin tepesinde geceleyin oluşan büyük su damlaları çiy değildir; onlara "guttation" denir. Çiy su buharının yoğunlaşması ile oluşurken; guttation, çimen ve otların kökleriyle aldıkları suyun uçlanndan çıkmasıyla oluşan damlalardır. • Dünya atmosferi çok incedir: llk 30 kilometrelik tabaka havanın kütlesinin % 99'unu içerir. • M.Ö. 14001850 yılları arası Küçük Buz Çağı olarak adlandırılır Bu buz çağında dünyanın sıcaklık ortalaması bugünkü ortalamadan sadece 1 °°C (2 °°F) daha düşüktü. • Tüm yağmur ve karın sadece % 217 karalar üzerine duşer. Yağışların çok büyük bir kısmı okyanuslara düşmektedir. • Bir kar khstalinin sakin havada ortalama düşme hızı 25 cm/saniye'dir. • Doktor, Cüney Afrika'da bulunan Ümit Burnu'ndaki, şiddetli bir rüzgâra verilen addır. • 7.80 metre boyu olan bir kişi, açık bir günde ayakta durarak en fazla 12 kilometrelik bir uzaklığı görebilir. • Antarktika'da ki 3658 m yüksekliği olan Erebus dağının tepesinde ne kar ne de buz vardır. (Bu volkanik dağın tepesindeki krater sıcak lav ile doludur.) • Cökyüzünün renginin mavi olmasına, guneş ışığının havadaki azot ve oksijen molekülleri tarafından saçılması neden olur. • Atmosfere daha fazla hava molekülü ilave ederek havanın yoğunluğunu sürekli arttırırsak gök yüzünün rengi maviden sarıya döner. • Ortalama büyüklükteki 1 yağmur damlası için, ortalama büyüklükte 1,000,000 bulut damlaağına ihtiyaç vardır. • 1975'de Ispanyol meteorolojistlerine, General Francisco Franco'nun cenazesi kaldırılacağı gün için günlük, güneşlik olan hava tahminini, bulutlu, yağışlı ve sıkıntılı bir hava olarak değiştirmeleri emredildi. • • Hava sıcaklığı, hava moleküllerinin ortalama hızının bir ölçüsüdür. • Lavabo ve küvetlerdeki suyun dönüş yönü ile ne dünyanın dönüşü ne de hangi yarım kürede bulunduğumuz arasında her hangi bir ilişki vardır. • Amerikan Ulusal Meteoroloji Teşkilatı tarafından hava tahmini yapmak için kullanılan süper bilgisayarın bir saniyede yaptığı (2.5 trilyon adet) hesabı, bir insan ancak 500 yılda tamamlayabilir. • San Francisco Uluslararası Havalimanının meteorolojik kayıtlarına göre haftanın en sıcak günü, ya haftanın ilk gününde ya da haftanın son gününde gözlenmektedir. • Paris'in hafta içindeki en fazla yağış alan günü Cuma; Istanbul'un ise Perşembe günüdür. kadioglu@itu.edu.tr 733/18 Havadan destek bekliyor Kennedy ve Bevvley, Türkiye'de arkeolojinin önünü açmak için "havadan araştırmalara" kısıtlamaların kalkması gerektiği görüşünde... ava arkeolojısının onculerınden, unlu Ingıloz bılım adarru John Bradford, " Akdenız'de uç ulkenın hava arkeolojısı yonunden onemı kuşku goturmez Tiirkiye, Ynnanistan ve İspanya Bu uç ulkerun en onde gelenı de herhalde Turkıye'dır, Anadolu'nun kıyı ve ovaları Batilı ulkelenn arkeolojısıne ışık tııtan son derece zengın bir bügı kaynagıdır Bu kaynagın muhteşem olduğunu soylemek hıç de abartüı olmaz," dıyor (Anaent Landscapes, s 5 H velO) Bradford bu gorusunu dıle gehrdıgınde yıl 1957 ıdı Ne var kı bu kaynaktan henuz tam anlamıyla yararlanılamadı Gerçek şu kı, arkeolojirnn temel yontemlennden bırı olan hava arkeolojısı Türkiye'de hıç uygulanmadı Garıp ama, arkeolojık bolgelerle ügüı ılk fotograflar, 191718 yıllannda, Osmanlı tmparatorlugu donemınde Alman havacılar ve Osmanlı ordusu tarafından çekıldı Hava arkeolojısı açısından oncu nıtelıgınde olan bu onemlı çaksmanın arkası gelmedı ve o tarıhten sonra bu alanda hıçbır şey yapılmadı Turkıye Cumhurıyetı'nın kuruluşundan sonrakı 80 yıllık sure ıçınde Orta Doğu'da hava arkeolojısı uygulanıyor Ornegın, Surıye hava arkeolojısındekı başarıh çahsmalanyla Ingıltere'den sonrakı ıkıncı en onemlı ulke konumunda Sunye dısında Iran, Irak, eskı Urdun Mısır, Cezayır ve Yunanıstan'ın da bu alanda kımı çalışmalan var Kasım 2000'de, Polonya'da gerçekleştırılen NATO destekh Gelısmıs Bılım VVörkshop'una 20 ulkeden 60 bıbm adamı katıldı Tbplantmın konusu "Hava ArkeolojısıGelecekte Uygulamanın Gelıstırılmesı" ıdı ve kaulımcüar Bntanya'dan Rusya ve Romanya'ya dek uzanan çeşıtlı ulkelerdekı hava arkeolojısıyle ılgıh uygulamalar konusunda konuşmalara tanık oldular Toplantıya Turkıye den bir bılım adamı kdtılmıştı o da arkeolog degıldı Dogu Akdenız'dekı hava arkeolojisı üe ılgılı olarak, bırı Hayk Hakobyan tarafın dan sunulan ve Ermenıstanda uçuş planlannı ıçeren, otekısı ıse David Kennady tarafından hazırlanan ve genel olarak Ortadogu'yu konu alan ıkı tez sunuldu Kennedy'nın tezı behrh ve bırbırlerıne karşıt ıkı nokta uzenne odaklanıyordu. Bunlaıdan ılla, Urdun'dekı hava arkeolojısı ile ılgilı onemlı programdı 1980 yılında ordu 1953'te çekılen 4000 adet dıkey hava fotogranra Kennedy'ye verdı Bu fotograflann Avustralya Araşürma Heyeü'nın de destegıyle 90'larda ayrıntılı bir bıçımde yorumlanmasıyla bırlıkte 25 bını aşkın bolge su yuzune çıkmış oldu Bu sayı Urdun'un resmı ventabanında yer alanların uç katıydı 1997 yılından bu yana her yıl, Urdun Kralıyet Aılesı'nın de destegıyle, bu makalenın yazarlanna asken helıkopterlerle duzenlı uçuslar yapma olanagı sağlandı Bu sure ıçınde yuzlerce yorenın fotograflan çekıldı ve çok sayıda ufak bolge kapsamlı bir bıçımde ıncelendı. Soz konusu çalısma, Ortadoguda son 50 yıl ıçınde hava arkeolojısı daünda gerçekleştırılen ılk sıstemlı çalışma nıtekğını tasıyor Kennedy'nın makalesınde ıkıncı odak noktasını Turkıye oluşturuyordu Eskıden Osmanü Imparatorlugu sınırlan ıçınde yer alan tum otekı ulkelerde hava arkeolojısı bir olçude uyguldnmdkla bırlıkte, Turkıye nedense bu yonteme kararlı bir bıçımde sırt çevinyor Bradford'un da vurguladıgı onca yogun gızılgucune karşın, Turkıye semalannı ve bılgüıklerım hava arkeolojısı araştırmalanna açmamakta dıretıyor Bu ıçler acısı bir durum Hava arkeolojısı arkeolojık bolgelerın su yuzune çıkmdsında belkı de en onemlı araçlardan bın olmasının yanı sıra, bu bolgelenn hızlı ve ucuz bir bıçımde degerlendırılmesı ve hantalannın çızılmesı açısından da can alıcı bir onem tasıyor Hava arkeolojısı, uygulandıgı her yerde, bulus ve değerlendırme açısından onemlı katküarda bulundu Bu yontem bırçok ulkede tum arkeolojık çalısmalarm doğal bir parçasını oluşturuyor Güvenlik sorunu değil Bırçok ulke gıbı, Turkıye de hava aıkeolojısıra gtiven li$itehditedicibır şeymıs gıbı goruyor. Gelgelehm, artık her şeyın degıştıgı bir donemdeyız Yırmı yıl gıbı kısa bir sure oncesıne aıt fotografldr bıle pek bir askerı onem tasımıyor Dahası, bir ulkenın olası dusmanlan artık bir gun oncekı, ya da bir hafta oncekı uydu goruntulenne hatI. Fotoğrof: Bu "tekertek ev'lerln yüzleneıl UrdUnUn doğusımdaki çöllük alana terplftlrllmlf. Yerden görülmeleri hemen hemen olanaksız olan bu evler, havadan kolaylıkla seçlleblllyor ve ha ta CIA'nm 60 ve 70'lerde çektıkleıı ritaya yansıtılablliyor.