Katalog

Tablo 2 Kronlk hastalıklaria lllfkllendlrilen enfekslyon ENFEKSIYON ETKENI Chlamydıa pneumoruae Lassa ateşı vırusu Hehcobacter pylon Chlamydid Ifdthumatıs Hepatıt C vırıiiu Boıteha burgdorfen HTLV1 HSV1 Vancella zoster vırm Campybhacter ;e;unı BartoncUa bacıMorrms fbmplasma gondtı Salmonella spp Shıgella spp Yersınıa spp Tablo 3: Neoplastik haıtalıklaria ENFEKSIYON ETKENI Epstem Barr vırus etkenleri KRONİK HASTALIK Koroner arter hastahğı ve strok Sdğırlık ışıtmekaybı Mıde ve duodenum ulsen tnfertıhtp reaktıf artnt Knoglobulmemı lokosıtoklasük vas kulıt poüartrıt Lyme artntı krarayal noropatı Polıartrıt Kraıuyal noropatı Krdnıyal noropatı Cuıllaın Bdrre sendromu reaknf artnt VeiTuga peruana Koryoretınıt/uveıt Reaktıf artnt Reaküf artnt Reaktıf artnt lllfkllendlrilen Infekslyon etkenkri Human papıllomdvırus Hehcobaüer pylon Hepatıt B ve C vıruslan Huraan herpesvırus 8 MV Human T hucrelı loseıru vırusu Chnorchıs smensıs Schıstosoma haematı NEOPLASTDC HASTALıK Burkıtt lenfoma B cell len forna nazofarenks kansen, posttransplan tlenfoprolıf eratıf hastalık Sennka kansen Mtde kansen mukoza ılışkılı lenfoıd dokuenfoması Hepatoselluler karaınom Kaposı sarkomu Lenfoma TceUlosemı Kolanjıo karsınom Mesane kansen mesı artmaktadır (10 12) Enfeksiyon hastalıklannın maliyeti: Enfeksıyon hastalıklan hem gelışmekte olan hem de genşmış ulkele rın ekonomılenne buyuk bır yuk getırmektedır HIV üe enfekte bır enşkının yaşamboyu maliyeti 96 000 $ olarak tahmın edümektedır (13) HIV üe enfekte dogan bır ço gun yaşamboyu maliyeti 161 000 408 000 $ olarak tahmın edümektedır (14 15) Buyuk epıdemıler ulusal ekonomı lprı ozellıkle gelışmekte olan ulusların ekonomüenru yüacı olabılmektedır Orne gın Hindistanda 1994 yılındakı veba salgınının tıca ret uzerıne malıyetı tahmınen üa müyar dolardu Peruda 1991 yılındakı kolera epıde mısı runzm ve tıcarette tah mınen 700 müyon dolar kay ba yol açmıştır Enfeksıyon hdstalıklarının dunya çaprn da tahmın edüen dogrudan ve dolaylı malıyetlerı yılda 120 müyar dolan aşmaktadır (10 12) Zümrüt'ten akisler A. M. C Şengor British Museum Heathrow'da Uzun yıllardır Londra'nın ana uluslaramsı havalımanı olan Heathrovv'da vakıt geçırmedıydım Genellıkle Atlantıkaşın veya Asya yolculuklarımı kıt'a Avrupası şırketlerıyle yapmayı yeğledığımden, transıt meydanı olarak en sık Frankfurt am Maın, Zurıh veya Parıs'ı kullanagelmışımdır Ancak bu yıl, British Airvvays'ın tam yatar koltuklan servıse sokması, California Institute of Technlogy'de geçıreceğım yılın başlangıcını temsıl eden IstanbulLos Angeles yolculuğu ıçin bu şırketı seçmeme neden oldu IstanbulLondra arası kayda değer bır olay olmadan geçtı Bulgarıstan Yugoslavya sınırı uzennde uçarken Tuna Nehrının Karpat/Balkan dağ kuşağını yarıp geçtığı Demir Kapı'nın ne kadargenç bır yukselmeye (en çok ± 7 0 mılyon yıl) şahıt olduğunu hatırladım Heathrovv Havalımanı 4 termınalınde LondraLos Angeles uçağını beklemek ıçın neredeyse 3 saat vaktım vardı Bu vaktın bır kısmını yenı açılmış olan termınalın dukkânlannı gezmekle değerlendıreyım dedım Dukkânlan gezerken bır de ne goreyım British Museum bır hedıyelık esya dukkanı açmış 4 Termınal ıçınde Derhal dukkâna daldım Yarım saatı geçen bır ınceleme sonunda elımde eskı el yazmalarının nasıl hazırlandığını gosteren ılgınç bır kıtapla dukkândan aynlıyordum British Museum (=Britanya Muzesi) dunyanın en eskı ve en buyuk muzelerınden bırıdır Aydınlanma Çağında Sir Hans Sloan'ın ozel koleksıyonlarıyla kurulan bu dev muessese, 19 yuzyılda ıçerısınden bır de Doğa Tarıhı Muzesi çıkarmıstır Gunumuzde Creat Russell sokağında Britanya Ulusal Kutuphanesiyle (=The British Lıbrary) yanyana olan ana muze tarıh, etnografya, arkeoloji ve bunlann yan bılım dallarına, Cromwell sokağındakı Doğa Tarıhı Muzesi de yaşam ve yer bılımlerıne aynlmıştır Yakın zamana kadar Brltanya Muzesi (Doğa Tarihi) (=British Museum (Natural History}) olarak bılınen bu ıkına muze adını Doğa Tarıhı Muzesi (Natural History Museum) olarak sadeleştırerek, ortaya çıkan karışıklıkların da onunu kesmıştır Heathrovv'un 4 termınalındekı dukkân tarıh, etnografya ve arkeolo\ıye ayrılmış ana muzenın dukkânı Bır çocuk olarak bu dukkânı gezıp tarıh ve arkeolo/ıye ılgı duymamak veya bır yetışkın olarak bu konularda heyecanlanmamak ne mumkun7 Neler neler yok dukkânda1 Rosetta taşınının kopyasını ıçeren mousepadlerden, kâğıt ağırlıklanna, kalemtraşlara, kahve kupalarına kadar envaı çeşıt eşya, arkeolojik oyunlar, kıymetlı arkeolojik buluntuların kopyaları, bıbloları, bust ve heykel gıbı san'at eserlerının gerçek boyutta veya kuçultulmuşfakat enfes kalıtede yapılmış kopyaları, turlu renklı resımlı kıtaplar, muhtelıf resımlerle, şekıllerle donatılmış Tshırtler. Dukkânın muthış bır albenısı var Onunden geçıp ılgılenmemek ne mumkun7 Ikı adım otesınde ıse koskoca bır kıtapçı Içı karınca gıbı ınsan kaynıyor Tarıh, bılım, edebıyat, teknolo/ı, yenı baskılar, bestsellerler bolumlerı var Orada john Keay'ın Hındıstan 'ın 19 yuzyıldakı hantalanması ve Albay Sir Ceorge Everest hakkında enfes bır kıtap bularak aldım Daha ılerıde bır dergı dukkânı, onun da ayrıca bır kıtap bolumu var Ana kıtapçıya nazaran bıraz daha hafıf meşrep kıtaplar satıyor Ingılız, yolcunun cebınden parayı kaparkan, onun aklını da zengınleştırıyor Tarıh olarak Ingıltere'den kat be kat daha zengın olan Turkıye'nın, bırakın hava alanlannı, muzelerının bıle adam gıbı, zengın, akıllıca kurulmuş ve albenısı olan faydalı satılık eşya ıle doldurulmuş dukkân? lan yok Dukkânlan yok da, adam gıbı katalogları, kılavuzları var mı Onlar da yok Koca Topkapı Sarayı, Istanbul Arkeolo/ı Muzesi gıbı goğsumu7 zu kabartan muzelerımız adamsızlık ve parasızlıktan ınlemıyorlar mı 7 Kadrosuzluktan koca koca bolumlerı neredeyse sureklı kapalı değıller mı 70 mılyonluk Turkıye'nın tek bır cıddı Doğa Tarıhı Muzesi var mı7 Bunlar parasızlığın sonucu mu? Sakın boyle bır masala ınanmayasınız Parasızlık da, muzelerımızın bu acıklı hallerı de, aynen okullarımızın, unıversıtelenmızın fecî durumları gıbı tek bır nedene bağlıdır Gorgusüzluk. Gorgusuzluk ve onun kaynakları olan cahillik ve aptallık Ulke demokrası adına kırsal kulturun o uçsuz bucaksız gorgusuzluk denızınm ıçıne atıldığı gunden berı ne demokrası kaldı ne de onun olmazsa olmaz şartı olan bılımsel, eleştırel duşunce ve o duşuncenın urunlerı olan bılım, gorgu, bılgı Elın Ingılızı bızden paraca zengın değıl, akılca ve bılgıce zengın, paralar oradan gelıyor Bugun dunyada edımlmesı en kolay ve en ucuz meta da bılgı ve akıldır Ama Turkıye'yı yarım yuzyıldır yonetenler bunu bıle bılemeyecek bır cehaletın temsılcısıdırler Bunu fark ve kabul etmek, tedavı yolunda atılacak ılk ve en onemlı adımdır. 735/5 1 Vreeland RH Rosenzvveıg WD POWGIS DW Isolatıon of a 250 mıllıon year old hdlotolemnt bacterıum from a pnmary salt crystal Nature 2000 407 897 900 2 I«derberg J lnfectıous hıstory Sc IPIIC P 2000' 288 287 293 3 Satcher D Emergıng ınfectıorıs gottmg ahead ofthecurve Emerg Infeut D& 19% 1 1 6 4 World Health Organızatıon Kemovıng obstac les to healthy developmenl Swıt/trldnd Aldi 1999 5 Vıtek CR VVhdrton M Dıphtherıa ın the For rrıpt SoviPt Unıon ıeemergence of a pandemıc dısease Frııprg Infect Dıs 1998 4 b39 5bO 6 Ahmad K Cholera outbreak ın Atghanıstan LdncPt?000 356 1177 7 OolebundersR BorchartM Lbola haemorrha gıc fevpr a revıevv | Infect 2000 40 16 20 8 Pollard A] Dobson SR tmergıng ırıfec tıous dı u aios ın the ? 1 st rentury Curr Opm Infect Dıs 2000 13 ?65 275 9 Desselbprg U Emergıng and re emergıng ın let tııjuh dıreases J Infert 2000 40 1 15 10 McDade JF Hııghes JM New and emergıng ınfectıous dıseases In Mandell GS Bennett J t Dokrı R (Eds) Prınc ıples and Practıce of Infectıous Dıseases fatlı Ld NevvYoık fhuu hül Lıvıngstone 2000 (178 183) 11) 11 lenovpr FC Huqhes JM The challengeo of emuguıg ınfectıoııs dıseases Development and spıead Enfeksiyon etkenlerinin kronik ve of multıply resıstant bartonal pathogens JAMA 1996 neoplazik hastalıklarla iliskisi: Gıın geç275 300 304 tıkçe enfeksıyoz ajanlann kronik hastalıklar 12 CDtJ Prevpntıng emergıng ınfectıous diie (Tablo 2) ve neoplazı (Tablo 3) ıle üışkılendırıl ases astıatcgyforthe?lstfenrury Atlanta GA US De pcirtmenl of Health and Human bervı cea Publıc Hpdlth Servıce 1998 Tablo 4: Antimikrobiyal dlrenf nedeniyle yenlden ortaya çıkan 13 (jUiridnMF FırnhamPG Holtgrave Infekslyon etkenleri DR hsrımdtıng the valup of preventmg d tııunon ımmunodprınency vırus ın ENFEKSIYON ETKENI DİRENÇ GFIJŞEN ANTMKROBrYAL fectiüiı Am] Hrev Med 1994 10 1 4 Staphylococcus aureus Metısüın ve Glıkopepodler 14 GoıskyRD FdrrıhamPG StrausVVL Enterokoklar Vankomısm et al Pıevtııtıng pennatal transmıssıon Strep(ococ(.ui pneumonıae Penısılm ve Sefalosponnler of HIV costh diıd tffpctıveness of a re Ncısserıa gononhoea Penısılın ve Tetrasıklın cornmended ınterventıon Publıc he Gram negatıf bakterıler Çoklu ılaç dırencı althRepl99b 111 335 341 Mycobactenum tuberculosıs Çoklu ılaç dırencı 15 Ildvens PL Cuene BE Holtgıave Herpes sımpleks ve Varısella Zoster Asıklovtr Vırus DR Ijfetıme cost of care for chıldıen Antıretrovıral ıladar HIV wıth ımmunodeficıency vırus ınlectıorı Plasmodıum falcıparum Çoklu ılaç dırencı Pedıatr Infect Dıs] 1997 16 60/610 cak enfeksıyon hastakkları ve ona baglı sorun lar yalnızca tropıkal ıklımlerle sınırlı degüdır Ornegın ABD de her yıl 600 000 pnomonı olgu su oluşmakta ve 25 000 50 000 olume yol açmaktadır (10) Yeni enfeksiyon hastahklan: Yenı enfeksıyon hastalıkldrı ve etıyolojık djdnlar şa şırücı bır sıklıkla keşfedılmeye devam etmektedır Son çeyrek yuzyüda çok sayıda onemlı ın feksıyon hastalıgı ve eüyolojık ajan saptanmıştır ( 1 8 9) Onceden büınen hastalık veya send romların etıyolojik ajanlan saptandıgı gıbı yenı saptanan hastalıklar ve enfeksıyon etkenlen de olmuştur (Tablo 1) Antimikrobiyal direnç nedeniyle önemi artan enfeksiyon hastahklan: Antı mıkrobıyal üaçların kuUanımıyla olusturdukldrı enfeksıyonların tedavısmde onemlı başarılar el de eddmış olan bazı mıkroorganızmaldrın antı mıkrobıyal ılaçlaıa karşı direnç gehştırmesı ka zanılmış mevzılenn kaybedümesıne yol açmak tadır (Tablo 4) Mycobacterıum tuberculosıs Streptococcus pneumonıae Itaphylococcus au reus ve Ne&sena gononhoedc gunumuzde onemlı tedavı sorunlanna yol açan çok sayıda patojenden yalnızca bır kaçıdır Klorokıne dı rençh sıtma yaygın hale gelmıştır ve çoklu ılaç dırençlı sıtma artmaya devam etmektedır (8 (*) Uzm Dr ** Canlüar dunyasında hıç bır şey son suza dek kalıcı değüdır Emaü ergıncıftcı@doctor com Ankara Unıversıtesı Tıp Fakultesı Çocuk Saglığı ve Hastalüdarı Anabüım Dalı Çocuk Enfeksıyon Hastahklan Büım Dalı KAYNAKLAR