Katalog

Yaygın ve gizli bir kusur: Okan Toygar* kullarda sağkk taramalan toplumun yapı taşlan olan çocuklann sağlığı ve geleceğı ıçın yararlı olan uygulamalardır Bu uygulamalar ıçerısınde goz tembeUığı ve okul başazısızlıgını onleyebüen çocuğun sosyopsıkolojık gelışımıne katkı sağlayan goz taramaldnıırn ayn bır onerru vardır Aynca goz taramalan okullara gıdı lerek genış kıtielere hızlı ucuz ve etküı bır şekılde uygulanabılen taramalardır GÖZ nn sadece belırgın bır yakınmalan olduğu zaman doktora başvurmalanna neden olmakta bu da amblıyopı gıbı çogunlukla olağan muayene sırasında saptanabılen hastalıklann tanılannda gecıkmeye neden olmaktadır Yme aynı çabşmada amblıyopı gebşmı^ çocuklarda aüenın oğrenım duzeyı ve sosyoekonomık durumu ayn ay n kıyaslandığında anne baba oğrenım duzeyı ve sosyoekonomık duzey dustukçe amblıyopı oranının arttığı saptandı Ortaya çıkan bu çarpıcı sonuçlann Turkıye nın en buyuk üı nın koklu ve merkezı üçelerınden bırı olan Üıküdarda yapılan ça lışmaya aıt olması en az sonuçlar kadar çarpıcıdır Çocugun geleceğıru olumsuz olarak etküeyecek olan bu hastalığın oranının azaltılmdsı ıçın atdması gereken ılk adım toplumun bu konuda bügılendırümesıdır Ikıncı adım sağlığa aynlan kaynaklann artırılması ve bu kaynaklardan toplumun her kesımının eşıt olarak yararlanmasını sağlamak olmalı dır Boylece sosyoekonomık duzey farkklığından doğan sağlık hızmetlennden eksık yararlanım ortadan kalkacakür Uçuncu adım ıse doğumdan sonra alışılmış pedıatrık muayeneye ek olarak goz muayenesının de yapılması sağlanmalı ve bu muayene bellı aralıklarla tekrarlanmalıdır Ekonomık nedenlerle doktora ulaşamayan çocuklara ıse çağdaş ve eşıt sağlık ükelen doğrultusunda devlenn ulaşması gerek mektedır Bu amaçla okul oncesı yapılacak olan genıs goz taramalannda umveratelenn bılımsel desteğı ıle devlet has tanelen ve b m n a basamak sağlık hızmeünın bu konudakı ışlerhğının arünlması yararlı olacaktır *Dr Kızılay Yusuf Tbpçu Gunduz Goz Hastanesı KAYNAKLAR 1 Von Nooıden GK BınocuJar vısıon and ocular motılıty The ory and Management of Strabısmus 4th ed St Louıa CV Mosby 1990 208 45 2 Oston JS Timıns C Clınıcal evıdence for the onset of the sen stıvB penod m ınfancy Br ] Opthalmol 1992 76 327 8 3 Tbygar O Istanbul üı Uskudar ılçesınde ılkogiBüm ça^ı ço cuklannda yapılan göz tataması sonuçlan Marmara Unıversıtesı Tıp Fakultesı Göz hastalıklan A B D Uzmanlıktezı 2000 4 Ransden AD Occurence of squınt a clınıcal staösücal atudy on the prevalance of squınt and assocıated sıgns ın dıfferent groups and ages of the Danısh populatıon Copenhagen H K. Knsenson 1960 5 Ladenvvall G Vısual assessment of school chüdren seven yearsold findıngs at screenıng Analysıa of treated chıldren ActaOpht halmol (Copenh) 1991 69 412 6 Köhler L Sngmar G Vısual dısoıdera m / year old chıldren wıth and vvıtbout prevıous vısıon screenıng Acta pedıtr Scand 1978 67 373 377 Çocuklarda başansızlığı etkileyen göz tembelliği, şaşılık ve kırma kusurları okullarda yaygın sağlık taramalarıyla ortaya çıkartılmalı... O Göz tembelliği Çocuklarda okul başarısını etkıleyen goz sorunldnrun başında kırma knsorlan, faşılık ve göz tembelliği yer almaktadır Goz tembelliği hıçbır orgaruk neden olmadan tek goz veya her ıkı gozde gorme keskınlığınde azalma ola rak taramlanabılır Tıp düınde goz tembelhğını ıfade etmek ıçın kullanılan ambkyopı tenrru kelıme anlamı olarak az gor me anlamına gelmektedır (Yunanca amblyos, donuk so nuk, opıa, gorme anlamına gelen ops kokunden) Amblıyopı çogunlukla tek veya çıft taraflı yuksek kırma kusuru veya şaşılığa baglı olarak gehşır Nadıren doğumsal katarakt gıbı okuler ortam opasıtesı yaratan hastalıklar da bu duruma yol açabılır llk 45 yaşta amblıyopı nedenıyle gorme kaybı travmalar dahıl dığer tum goz hastalıklannın neden olduğu gorme kaybından daha fazladır' Amblıyop hastaldrda gorme keskınlığınde azalmanın dışında amblıyopıran şıddetıne gore degışen derecelerde dennlık hıssınde de azalma olmaktadır Derınlık hıssı aynı zamanda gorulen cısımlerın uçuncu boyutta yanı derınlıkte bırbırlenne gore konumlannın sıralanabılmesıdır Derınlık hıssının çok az olduğu veya hıç olmadıgı has talar bazı mesleklen yapmakta zorluk çekerler Mıkrocerrahı veya mıkroskop kullanımı gereküren üp dallan mimarhk ve benzen meslek gruplan ve pilotlok bunlar arasında sayılabılır Bu nedenle erken tedavı yapılmaması nedenı ıle amblıyopı gekşmış olan bu hastalann en azından bu durumlannı bılmelen meslek seçımı bakımından yapılacak bır yanlıs.lığı onleyeceknr Kırma kusurları genellıkle herhangı bır yakınmaya neden olmamakta veya kuçuk yaştala çocugun ıyı gorup gormedığının farkına vanp ıfade edebılmesı çogunlukla mumkun olmamaktadır Aüe ıse dış, goıunuş olarak doğal gorunen bu organın muayenesmı genellıkle aklına geürmemekte, ancak behrgın kayma veya bır kapak anomalısı varsa doktora gıtme gereksınımı duymaktadır Şayılık da çocuklarda sıkça gorulen bır goz problemıdır Okul oncesı çocuklann %2 5'ınde gorulebılen bu gorsel ve psışık sorun beürgın oldugu gıbı gızü de olabümektedır Bu durum da cogu zaman aıle taraundan çocuktakı şaşılığın geç fark edılmesıne neden olmakta ve amblıyopı gehşebılmektedır Şaşılık amblıyopısınde kayma mıktan ıle amblıyopı derınlığı arasında bır üışkı bulunamamış tır Ancak şaşılıgın suresı ıle amblıyopmın yakın ıhşkıde oldugu gostenlmıştır Yapılan çahşmalarda erken yaşlarda başlayan ve tedavı edılmeyen hastdlardd gorme keskınlığı daha duşuk bulunmuştur * Bu bulgular çocuklarda şaşılıgın erken donemde tespıunın onemını gostermektedır Goz kuresı anatomık ve fonksıyonel gelışımının buyuk bolumunu hayatın ılk 5 yılı ıçınde tamamlamaktadır Bu yaşlarda gorme gehşımı tamamlanmakta retmakortkal yollar ve gorme ıle ılgılı merkezler yera uyanlara dırençlı hale gelmektedır ^ Genellıkle saptanması guç olan kırma ku surları ve şaşılık tedavısının gozun fonksıyonel gelışımını tamamladıgı kabul edılen bu okul oncesı donemde yapıl ması gerekmektedır Bu yaşlardan sonra uygulanacak tedavılerın gorme kaybını gen çevırmede etkınlıgı sınırlıdır ve bazı olgularda amblıyopı gebşımı kaçınılmaz olmaktadır EylulKasım 2000 tanhlen arasında Marmara Unıver sıtesı Tıp Fakultesı Goz Hastalıklan Anabılım Dalı tarafindan yapüan bır çakşmada çocuklardakı goz hastalıklannın gorulme sıkbklan bılımsel olarak araşunldı ve sorun ıstaustık sel verüerle ortaya konuldu 3 Uskudarda5aynılkoğretım okulunda tarama kapsamına alınan 3568 oğrencının %10 7'sınde Jarma kusuru, %2 5 ınde şaşılık %4'unde ıse amblıyopı tespıt edıldı Kırma kusuru ve şaşılık saptanan çocuklann oranı baü ulkelennde gonılen değerler ıle paralellık gostenrken goz hastalıklannda erken tanının onemını gosteren amblıyopı oranının ıse yuksek oldugu goruldu Orneğın 4 yaş cıvarındakı çocuklann yaklaşık %95 ının koruyucu tarama programından geçınldığı Isveç'de 7 yaş grubu okul çocuklanndakı goz tem bellıgı oranı %1 olarak bulunmuştur * Isveçde 1978 yılında yapılan başka bır çahşmada oncesınde tarama yapılmış olan ve olmayan ıkı grup karşı laşunlmış ve erken donemlerde yapılan tarama ıle oranın %4 5'dan %0 7'e duşurulebıleceğı gomlmuştur ^ Danimarkada 10000 okul çocuğunda yapılan bır çalışmada ıse bu oran %2 6 bulunmuştur ^ Bu çalışmalar erken yaşlarda yapılan goz muayenesının onemını ortaya koymaktadır Okulda tarama sonuçları Marmara Unrversıtesı'nde yapılan çahşmada çocuklann daha once goz muayenesı olma oranlan araşnnldıgın da kırma kusuru saptanan çocuklann % 62 3'unun şaşılık saptanan olgulann %42 8'ınm amblıyopı gehşmış olgulann ıse %41 8'ının daha once hıç goz muayenesı olmadıgı goruldu Bu rakamlann yuksek olması ulkemızde koruyucu saglığa verılen onemın yetersızlıgını gostermektedır Ayn ca ulkemızde okul oncesı donemde goz muayenesının yapılması ıçın bır zorunluluk olmaması ve devlenn genış tara ma ve muayeneler ıle bu yaş grubuna ulaşamaması, bu tablonun gelışımını hızlandırmaktadır Butun bunlara ek olarak sosyal guvence yapısındakı bozukluklar gehr dagılımında gun gecnkçe artan denge sızlık ve saghk alanında oncehgın ozel sektore venlmesı sağlık hızmetlennden eşıt yararlanımı ortadan kaldırmakta çagdaş sağlık hızmeünm toplumun her kesımıne ulaşnnlmasını ımkânsız kılmaktadır Bu faktorlenn toplamı hastala Dengeleyici davranış Fransız bılım adamlan, denge sorunlan olan felçlı hastalara goruntuyu sapnran gozlukler yardımıyla çozum gennlebıleceğını behrtiyorlar Araştirmacılar bu tur gozluklerın hastanın anlaksal hantasını yenıden duzenledığıne, bu etkının kımı duruş bozukluklanna kalıa bır çozum gehrebıleceğme ınanıyorlar Beynın sağ yansı felce uğrayan kısılenn sol yanı devmımden yoksun bır duruma gehr ve bu yuzden bu kısüer genellıkle sağa eğılmek zorunda kabrlar Dahası sağ taraftakı ses ve goruntulere de duyarsız olabıhrler FVansız üp arastirma merkezı INSERM sınırbıbm laboratuvanndan Carollne Tillkete ve arkadaşlan denge sorunu olan hastalara kıskı bıçımınde prızmaok merceklen olan gozlukler verdder Bu gozlukler nesnelen olduklan yenn 10 derece sağında ya da solunda gorunmelennı sağhyordu Beklendığı gıbı hastalardan kımı nesnelen parmakla gostermelen ıstendığmde merceğe bağlı olarak ya aşm sağ, ya da solu gosterdıklenne tanık olundu Ancak gozluklen çıkartuklannda goruntuyu sağa kaydıran merceklen takan hastalann dengelennı yıürdıklerı ve bu etkının bırkaç dakıka boyunca surduğu goruldu Ekıp daha once goruntuyu sağa kaydıran merceklenn beynın sağ yanı zarar goren hastalarda goruntu bozukluğunu kısa surelığıne gıderdığını ortaya koymuştu Merceklenn bu etkısı ıse gunlerce hatta aylarca surebıldığmden, araştirmacılar bu etkının duruş bozukluklannı bıle tumden gıderebüeceğıne dıkkat çehyorlar (ru) 735/10