Katalog

Nasıl bir Universite mezunu? atıda ılk unıversıtelenn kuruluşu 12 yuzyüa kadar uzansa da, modern uıuveısıteler çok sonralan aydrnlanma, akla dayanan büımsel anlayış, sanayı devnmı ve tum bunlarla bırlıkte modernızmrn bır urunu olarak dogdular Avrupa unıversıtelenndekı egıtım anlayışı, kuruluş donemlennden ıt±ıaren farkhlaşarak ulusal ozellıklerıne gore şekülendı Bu sureçte uıuversıteler Almanya'da ıdealıst, Fransa'da pozıtıvıst, Ingıltere'de teolojıkampmk karakterler kazandüar(') Gunumuzdekı pek çok ozellıklennı de bu geleneksel temeller uzerınde gelıştırdüer Unıveısıte egıümı hedeflerının belırlenmesınde onemlı olan bu ozellıkler hakkında, henuz kımlık sorununu aşamayan Turk unıversıtelenne uygun yorum yapmak bu aşamada mumkun gozukmemektedır Ote yandan, gunumuzde ulusal sınırlan kulturel ve ekonomık anlamda ortadan kaldıran, ya da en azından torpulemekte olan ve onlenemez yukselışını surduren kureselleşme, unıveısıte sıstemlen ve unrveısıte egıümınrn amaçlan balamından, cıddı sorunlara ve tarüşmalara yol açmaktadır Batmın akademık gundemındekı konulardan bınsı unrversıtelerm yalnızca yuksek teknolojının gerektndığı profesyonellen yetışüren kurumlar mı, yoksa ogrencıyı dıger yonlenyle, ornegın humanıst ıdealler gıbı amaçlar dogrultusunda da eğıtmeyı hedefleyen kurumlar mı oldugudur Batı unıveısıtelerındekı anlamıyla bılımsel tabanı ve gelenegı oturamamış bır kurum olarak Turk unıveısıtesı gunumuzde tum dunyayı kaplayan kureselleşme sorunlan karşısında egıüm hedeflerı bakımından fikır uretememekte, refleks ortaya çıkaramamaktadır Post modern akımlar karşısında modernızmı bıle yaşamayan bır toplum oldrak post modem soylemler ya da ulusal unıveısıte modeku gekşüremeden karşılaşılan kureselleşme sorunlan Turk unıveısıte sıstemınde kurumsallaşmayı ıyıce zorldştırmaktadır B gelen teknolojık bılgı bınkımının gerektrdıgı profesyoneller nasıl yeüştmlecek? Bugun çozum bulamadıgımız bu sorun 1015 yıl sonra gen muhendıslığının çügın yanşı, bügısayar teknolojılennın ızlemesı olanaksız hale gelen yukselışı karşısmda ne olacak' Turk unıversıtesı 1981 sonrası donemı yuzeysel ve tepkısel YOK taruşmalanyla geçırerek unıveısıteye aıt gerçek konulardan uzaklaşmıştır YOK elbet tarüşümalıdır YOK orru hazırlayan tanhsel koşullann bır urunu olarak yaraülmış ve sadece unıversıteler ıçın bır ust organ olarak kalmayarak devletın başka amaçlannı gerçekleştirmek gıbı bır durumun ıçınde kendını bulmuştur Ancak sıstemle ılgüı tum sorunlan YOK'un varlıgına ındırgemek, unıversıtelenn sorununu rektor seçunlerıne endekslemek kadar yuzeysel kalmaktadır Bu yaklaşımlar toplum ve ona aıt kurumlann donuşumlennın ne kadar uzun tanhsel bırıkımlerle oluştugunu, unıversıtelenn yasa veya tuzukler ya da YOK'un başında kımın oldugundan daha onemlı olmak uzere onlan oraya taşıyan ulusal bılınç tanhsel mıras ve geleneklere ne kadar bağlı oldugunu unutturmaktadır Sonın, bır toplumun ust egıtım kurumunun evnmı sorunudur Bu toplum en az ıkıyuz yıl once yaşanması gereken aydınlanma, humanızm ve aklın ve büımsel bügının on plana ahnacağı modernızmı henuz yaşamamısur 1845'de Duttlfnnnn kurulmasına karar venrken yaşanan durum, ya da 1933 Ünivenite R«foxmn ve ılk Turk unıversıtesı olan lstanbul unıversüesının kurulması, sankı, kapımıza bır unrversıte getmp tum sorunlanyla bırakmış gıbıdır Oyle gorunuyor kı bız, unıveısıte zıhnıyeanı hazırlayacak olan aydınlanmayı ve modernızmı yaşamadan, kucagımızda universite bulduk agırlıklar ya da ders konulannın gelıştinlmesı uzennde gemş platformlarda fikırler oluşturulmalıdır Klasık universite egıtımı olarak adlandınlabüen ve kultur egıtımını lısans egıümının aynlmaz bır parçası olarak goren egıüm anlayışı ulkemızm gereksınım duydugu profesyoneller kadar, belkı en az o duzeyde gereksınım duydugumuz, çağdaş duşunen ogrena ve universite mezunu yaratmak ıçın zorunlu gozukmektedır Turk aydınlanmasını yaratacak olanlar çağdaş beyınlı gençler olacakur Yazımı Prof Dr Ayhan Çavdazın sozlenyle noktalamak ısüyorum '' Unıversıteye yalnız meslek adamı yetişüren bır kurum olarak bakmanın konuyu çok daraltmak olduğuna manıyorum Universite ozgur duşunen, duyarh, oğrenen, çağını yakalayıp aşmaya çahşan, ureten, değışme ve gehşmelere açık, uygar ve demokrat bıreylenn ve meslek adamlannın yenştınlmesını sağlamak durumundadır' ( 2 ) ,; , Doç Dr Kadri Yamaç Gazı Unıversıtesı Tıp Fakultesı lçHastalıklanABD kyamaaŞjmed.gazı edu.tr Imge Nasıl Taner Timur Tbplumsal Degısme ve Unrversıteler Yayınevı 1 basla, 2000 ^ Turîaye Bümler Akademısı Büımsel Tbplantı Serüen 5 bır universite mezunu ıstıyoruz' 1996 3 Taner Tımur Toplumsal Degısme ve Unıveısıteler Yaymevı 1 basla 2000 * Turlaye Bümler Akademısı Büımsel TOplantı Serüerı 5 3 bır universite mezunu ıstıyoruz' 1996 1 Imge Nasıl Üniversite, uzmanlaşmış ama aynı zamanda özgür düşünen, dogmalardan arınmış, insana ve insan aklına saygıyı ruhuna sindirmiş bireyler yetiştirmelidir. Bu aşamada yapacagımız şey oncelıkle, Turk aydınlanmasma katlada bulunacak fıkırler ve eylemler uretmeye çalısmak olmalıdır Turk unıversıtesının ükanan yolu meslekı profesyoneller kadar, ulkesı adına aydınlanma ve humanızm ılkelerıyle donanmıs ınsanlar yeuşurererek açüabılır Bu egıüm felsefesı baü ulkelenndeta pek çok unrversıtenın egıtım felsefesınde hâlâ onemlı bır yere sahıptir Gunumuz bılgı bınkunı lısans duzeymdekı egınmın pek çok alanda yeterlı olamayacagmı gostermektedır Lısansustu egıtım ve doktora aşamalan yaşanmadan unıversıtelenn gereksınım duydugu nıtelıklı eleman yaratüamayacagı ortadadır Sıyasallaştınlan universite tarnşmalan en kısa surede bır yana bırakılarak lısans egıümının nasıl daha ıyı olabılece gı konusunda üerıye yonelık kararlar oluşturulması zorunlu gozukmektedır Ancak, unıversıteden beklenen hedefler hakkında bır ortak fikre varmadan da, bunu gerçekleştirmek mumkun gozukmuyor Lısans egıtımı devletin ve toplumun belırleyecegı hedeflere uygun ogrencı yetıstırır Sadece uzman yeuşurmek amacı guduluyorsa genel kultur ve egıümde gemşhk hedef lemeyen dar alan meslek egıumı verılır Bu egıtım yuksek lısans ve doktora egıtımlenne yonelecek olanlara meslekı dennhk yonunden hedeflenen bügıyı aktanr Bu satırldnn yazannın kı&ısel goruşu odur kı lısans egıtımını sadece meslekı egıüm vererek yapmak belkı ıyı teknısyenler yeüştırebılecek ama ulke dydınlanmasınd kdtb geürmeyecektu Kaldı kı yuk sek lısans veya doktora yapamadıgı takdırde sadece meslek hedeflı lısans egıümının saglayacagı meslekı dennlıgm unı versıteleıın gereksınım duyacagı bılım adamı yeüştırmede ne kadar yetersız olacaÇjı da bümmektedır Lısans eğıtımmde yapılabılecek değışıklıkler konu sunda Türkiye BUimler Akademiıi (TUBA) tdidfuıddiı duzenlenen Nasü bu unıveısıte mezunu ıstiyomz"' konulu konferansta basta Prof Dr Hamit Fişek olmak uzere konu^macılann dıle getudıgı fikırler gelıştınlebılır(2j Esnek lısans egıtımı lısans egıtunınde kredüı derslere verüecek S HİZMETLERİ PARAYA DÖNÜŞTÜRME YARIŞI Kureselleşme üniversiteyi neden etkiler? Teknolojıdekı gelışmeler, artan nufus, artan talepler, dayanılmaz hale gelen maLyetler ve sınırsız rekabet en ıdealıstlen bıle zorda bırakacak şeblde malıyet sorunlan ortaya çıkartmaktadır Oldurucu rekabete ayak uydurmak zorundakı şırketler en ust duzeyde egıtım almış universite mezunları talep etmektedır Dıger yandan ulus devletler, uluslarası rekabete dayabümek ıçın, uluslarası rekabet olçeklerındeh şırketlere yakın olmak zorunda kalmaktadır Unıveısıte egıtunınde artan malıyetler yuksek ogrenıme aynlan kamu kaynaklanyla karşılanamaz hale gelmekte ve gıderek artan bır şeküde unıversıtelenn şırket gıbı yoneülmesı gundeme gelmektedır Çızılen bu tablo duşunurken bıle ınsanı yormaktadu Unıveısıte kımlıgı konusunda dunyayı sarmaya başlayan kaygılann kaynagı da bıraz burada başlıyor Unıveısıte batının 1819 yuzyü unıversıtelen gıbı olabüır mı' Humanıst ıdealler hâlâ korunabılır mı' Hemen her şeyın alınıp saülır hale geldıgı dunya olçegındekı yapıda hangı daya9 nak unıveısıtelerı şırket olmaktan kurtarabüır Kurtarmalı 9 mıdır Mumkun mudur? Unıversıteleı basıte ındırgenmış anlamıyla sadece profesyonel yetıştıren meslek yuksek okullan degıldır Tek hedeüen de bır konuda uzman yetıştırmek olmamalıdır Unı versıte mmanlaşmış ama aynı zamanda ozgur duşunen, dogmalardan rummış insana ve ınsan akhna saygıyı ruhuna smdımvş bireyler yeüştırmelıdır Hdyal etnÇımız ozeliıklere sahıp çağdaş bır kafa yeuş tınlırken eş zamanlı olarak yogunlugu gıderek ezıcı hale on bırkaç yıldır Istanbul'dakı buyuk unrversıtelenmızde ogrena ve ogreüm uyelerının yararlandıgı sıradan bırçok hızmet tanfeye baglanıp para tahsıl edılmeye başlanmıştır Ogrencı belgesı= 1 mılyon TL, dısardan kutuphaneye gelen komşu universite ogrencı ve ogreüm uyelerı= 10 mılyon TL, dıl egıümınde kaset kullanma1 mılyon TL, vb Genelde, Bogazıçı ve ITU yoneücılennın başlattıgı bu uygulamalar sırayla dıger unıversıtelere yayümaktadır Unıversıtelenn yetersız butçelennı takvıye amacıyla bu rur olanaklar geçmışte de araşünlmış ogrencı profüıne ve unıveısıte geleneklenne uygun duşen bazı uygulamalar başlaülmışü Ornegın araba sahıbı ogrencılerden otopark ucreü alınmasını hepımız hakça bulup desteklemıştık Ama bu yenı uygulamalar hakkanıyet olculennı aş maktd ve universite geleneklerını zorldmaktadırlar Ustelık cıddı bır malıyet hesabıyla bakıldıgında parasal getrılerı pek bellı degıldır Ama başlatüklan bu sakmcalı gıdışın neler goturecegı şımdıden bellıdır • Bu uygulamaların çogu hakkanıyet olçulerıne sıgmamaktadır Ogrencı belgesını parayla vermek gelırı yerınde olanları etkılemeyecegıne gore, yoksul ogıencuıın çaıesızlıgmden yararlanmakür (Hukukçu degılım ama bunun yasal oldugundan da kuşkuluyum Askeriık şubesının ıstedıgı bır belgeyı ogrencıye satmak hangı yasa ve yonetmelığe uyar bır duşunun bakakm ) • Bu uygulamalaı unıversıte kımlıgıne ve geleneklen ne yakışmamaktadırlar Kutuphaneden yararlanmak ıçın başka unıversıtelerden gelen oğıetım uyesı ve ogrencılerden para ıstemek unıversıtenın ne oldugunu bılmemektır (Buradd batidakı unıveısıte kutuphaneleıının uygulama stan dardını anımsatdyım Gırış herkese serbesttır bır bakkdl bıle qırebüır Ama dışarı kıtap çıkarmak ucretlı olabüır) 731/16