Katalog

Geleceği biçimlendirenler ğer akıllı makıneler gelecekte kendı evrımlermın tarıhını yazabüırleıse Hans Moravec'ın bu sureç ıçınde onemlı bır konumda yer dlacagını goruruz Moravek 1970 lerde Stanford Umversıtesı'ndeyken, yavaş da olsa, kendı çevresmde gezı nebılen hareketlı bır robot gelıstırmışü 1980 de Carnegıe Mellon Unıversıtesı'nın Robot Enstıtusu'nun kurulusundd çalıstı Halen bu kunımda çevresının gerçek 3 boyutlu harıtasıru yapdbılen makıneler uzerınde çaİLşmaktadır Moravec, bu kuçuk arna karmaşık adımın bızı 50 yıl ıçınde ınsanlardan daha akülı robotlara dogru gotureceğme ınanır Hans Moravec gelecekle dgılı hayallerını Dıscover ın edıtor yardımcüanndan Fenella Sannden'a anlattı Zümrüt'ten akisler A. M. C. Şengör E Universitenin sorunu Gürüz mü? Orhan Bursalı hem Cumhuriyet'teki köşesinde, hem de Cumhuriyet Bilim Teknik'in 20 Ocak 2001 tarihli ve 722 numaralı sayısının gundeminde YOK Başkanı Kemâl Gtirüz'e, YOK'te daha once TUBİTAK başkanıykan TÜBlTAK'a yaptırttığı bilimsel sıçramayı yapamadığı ve kurumu siyasallaştırdığı için başarısız bır karne notu vererek, kendisini yıpratmadan çekilmesini öneriyor. Orhan'ın birinci teşhisi, ben dahil, tanıdığım ve Türk üniversite yaşamıyla yakından ilgilenen aklı başında herkesin (ve bu arada Kemâl'in de) teşhisidir. Ancak burada başarısızlığın notunu tamamen Kemâl'in hanesine yaımadan düşünmek gerekir. Neredeyse her biri TÜBİTAK buyuklugunde yetmiş küsur üniversite, milyonlarca öğrenciye hizmet verdiğinden bilhassa politikaalarımızın dikkat odağındadırlar. Üniversitede bilimselliğe ve kaliteye atılan hemen her adım antipopulıst bir yaptırım gerektirir. Benim bildiğim Kemâl ve ekibinin bir suru hayırlı icraatı veya daha önceden tevarüs ettikleri faydalı bazı yasalar Kemâl'in YOK başkanhğı doneminde, bazılarını Türkiye Bilimler Akademisi de özel yazılarla desteklemesine rağmen, TBMM tarafmdan üniversite kalitesl ve bilimselliği aleyhine değiştirilmiştir (ör. KPDS, yardımcı doçentlerin suresiz üniversitede kalabılmelerı, oğrenci affı) ve bu kanunlann hiçbirine Çankaya'nın en ufak bir itirazı olmamıştır. 19381946 dönemi hariç hiçbir zaman üniversite tanımına lâyık bir kurumu olmami}, bilim üretimi 400 kadar ülkeninkiyle beraber dunya toplamının % 10 veya 15'ine sıkısmış, yani ihmal edilebilir duzeyde kalmış. Halkın ezici çoğunluğunun tahsili diploma ve karsılığında gelecek maaş olarak algıladığı bir ortamda üniversite yaratmak ne bir YOK başkanının ne de olduğu gıbı YOK'un becerebıleceğı bir iştir. Bunun İçin ulusal istek ve politik irade sartttr. Kemâl'e yöneltilebilecek tek eleştirl bu bağlamda boyle bir iradenin tesekkülü İçin gerekll gayretl gösterememis olmasıdır. Ancak bu gayreti politik olarak tek amacı üniversite yaratmak olan bir YÖK ve baskanı gosterebilir. Halbuki Türkiye'nin Millî Güvenllk Kurulu'nun en büyük ulusal tehlikeler olarak belirlediği unsurlarla üniversite içindeki ve çevresindeki savaşım neredeyse tamamen YÖK'ün omuzlarına bırakılmış durumdadır. Kıyafet yasasının sokakta uygulanmadığı, politik malzeme yapıldığı ve bu muğlaklık içerisinde görevi yalnızca bilim idaresi olması beklenen bir kurumun kendine gorev çıkarmasının beklendiği bir hal, yukarıda bahsettiğimiz üniversite kalitesi yaratacak politik ırade için YOK'un yaygın ve verimli bir kulis oluşturmasının önünde çok ciddî bır engel olusturur. Sorn: Hergünku kttçük işlerimizde bize yardımcı olabilecek robotlara ne zaman sahip olaca$ıx? Robotlara uç yü ıçınde basketbol topu buyuklugunde, kendı hareketlennı yonlendırme yetenegıne sahıp bır kafa 'navıgauon head' takabılecegız Boyle bır kafayı kendı kendme üerleyebılen bır elektnk supurgesıne ya da guvenlık robotuna takabüır ve ond bır fabrıka ıçınde yenı yollar ızlemeyı ogretebıknz Akdlı bır fabrıka aracı yapmak, kuçuk bır akvaryum bdlığı kadar zekâsı olan robot elektnklı supurge gıbı bır sanayı urunu ıçın yeterlı gehr ve guvenılırlık sağlayacakur Sorn: Bnndan aonrası için neler söyleyeceksinlz? Bundan sonra, hemen hemen her turlu temel kuçuk LŞI yapabüecek evrensel robotlar yapabılırız Üen duzeyde endustrısı olan yerlerde, bu üp hızmet robotlannın çevresıne uyum saglayabılecek çok amdçlı robotlara dogru gıtügını gorebılırsınız Bundan sonra kendı davranışlannı çozumleyebılen uçuncu jenerasyon robotlar gelecekur Soru: Robotlana gerçekten billnç sahibi olabileceklerini düşünüyor musnnnz? cının bedenı bellı bır şekle sokulmaya çakşılmıyor Aksıne zorlayıcı olmamak, ogreulenlenn ogrencının sınır sistemı tarafmdan benımsenmesıne yardımcı oluyor. Surekh ve engel olamadıgımız kasılmalar ve hareket abskanlıklanmız hem uzıksel hareketlerimızm akmasmı engeller hem de sosyal ve psıkolojık anlamda hayatla başa çıkmamızı zorlaştnr Feldenkraıs Metodu'yla hareketlenmıze yıtrdıgımız uyum ve rahatlıgı tekrar kazandırabıkrız Ayrıca spor yapanlar, dansçılar ve muzısyenler de bu şekılde kendi alanlannda performanslannı arurabılırler ve yaraücıklannı gelıştırebılırler Feldenkraıs Metodu" bır beden ve zıhın egıümıdır Tıbbi tedavi yenne kullanılmamalı, tıbbı bır sorun oldugunda once doktora gıdıknesi gereküğı unutulmamalıdır Uçuncu jenerasyon bır robotun yapısal olarak psıkolojık bır modele gereksınımı var, boylece ogrenmek ıçın yanhşlar yapmak zorunda olmak yenne, hareketlennı arka arkaya sıra ıle tekrarlamayı hanrlayabılır Robot ayru zamanda sızden aldıgı psıkolojık modelı guncellemek ıçın sızın ne hıssetugmızı de sorabüır Bu gıbı sorulara kendı kendısmın cevap verememesı ıçın hıç bır sebep yok. Hatta, 'Hıç mutlu degılım çunku yapmaya çahsügım hıç bir şey dogru olmadı, ama kafamda hepsını duşundum ve sanıyorum daha lyisinı yapabılece gım,' büe dıyebürr Sanıyorum ınsanlann neden bılınçlen varsa robotlann da aynı sebepten büınçlerı var Bılıncımızın koku nehıssettıgımızı duşunmemıze dayanır Bu üp robotlar da aynı şeyı yaparlar Soru: Akülı bir robot niçin bisim için çalısmaya devam etsin? Çunku yapmak ıstedığı şey bu Bir hayvanın moüvasyonlan atalannın hayatta kdlma monvasyonları ıçın gereken şeylerle şekıllendınlır Robotlann üzerlenndekı elenme baskılan da onlann ıstenmeyen egılımlennı sılıp atacak Tıpkı evcıl hayvanlan egıurken yaptıgımız gıbı Isıran kopek ceza alır. Dıscover, Aralık 2000 Turkıye'de, gerek teke tek gerek grup çahşmalannı yurutmekte olan sertifika sahıbı uç Feldenkraıs ogretmenı var Bu yontemle ılgdenenlenn Turkçe olarak okuyabılecegı bır dekrtapvar BedenselFarkındalıgınYolu Moshe Feldenkraıs'ın kendısmın yazdıgı bu kıtap Turkçe'ye Sarap Ivanoğhı ÜUrich tara&ndan çevnldı ve Okyanus Yayınevı taraundan yayınlandı Baküacak çok sayıdala web sıtelennden bın de www feldenkraıs com Bır de Büım Teknık'm 30 Aralık 2000 tarıhh sayısmda bır yazryia tanınlan Alexander Teknıgı'yle ılgüı John Gray 'ın yazdıgı ve Imge Yayınevı tarafmdan yaymlanan Alexander Teknigı Rehbennız aduıda bır kıtap var Alexander Tfeknıgı'nm Feldenkraıs Metodu'yla bazı ortak yanlan var, ancak uygulaması çok farklı (*) sallv@n net tr YÖK'ün bugünkü trajedisi aslında, yükseköğretimin kendi trajedisidir. Bu zehirli politik ortam, universitenin kronik kalitesızliği ile birle}ince hak olan demokrasinin akıla tartış'ma yerine sloganlarla talep edildiği ama sorumluluk olan bilim düzeylnin yerinde yeller estığı asimetrik bir durum ortaya çıkar. Ülkenin sosyal sefaleti ve palitikacıların suregelen basiretsizliği karşısında problemleri aslında kendilerini aşan sorumluluklarla yüklenen YÖK üyeleri de dısarıdan bakıldığında esas görevlerinden sapmış, baskalarınm görevlerine soyunmuş hevesi geretjini asan memurlar olarak görünürler. Ancak, durumu yakından izleyenler ve YÖK'de üniversite kalitesi için yapılan (yukanda sayılan nedenlerle de ne yazık ki kısmen umutsuz olan) çalışmaları bilenler için YOK'un bugünkü trajedisi aslında Türk yükseköğretiminin kendi trajedisi olarak tezahür eder. Toplum olarak suçlu aramaya pek meyilli olduğumuz halde, sorun tanımlayıp ona çözüm üretmekte aynı verimliliğe sahip olmadığımıza tarih şahittir. Sayın Cumhurbaskanımızın (her demokrasinin kaçınılmaz bileşeni kişisel ikna manevraları ne oluna olsun) aslında tamamen yasal ynpılan bir seçim sonucu karsısına onay için geten dürüst, çok çaltşkan ve bilgili bir bürokrat ve eğitimci olan Prof. Dr. Ismail Tosun'u atamaması (diğer adayı hiç tanımadığımdan onu burada söz konusu edemiyorum), kanımca pek talihsiz olmustur. Turk yükseköğretiminin sonınlan, âcil müdahale gerektiren günümüzde akıla elestirel tartışma ve işbirliği ile çözülebilir. Turk yükseköğretiminin tarihten ve toplumdan gelen devâsâ sonınlarını Kemâl Cürüz'e yüklemek verimsiz bir kolaycılıktır. Kemâl Gurüz'ün istifası bunlan çözecek olsa hep birlikte gıdip onu kendisinden rica edelimzaten böyle bir ümit gorse kendisınin bır an duracağını sanmam. Ne yazık ki bilim ve eğitim sefâletimiz hele Kemâl'in bilgi ve yeteneklerine sahip hiçkimseyi fedâ edemeyeceğimiz kadar nâzik bir hale gelmistir. Marifet, dürüstlük, bilgi ve yeteneklerını herkesin teslim ettiği ınsanlanmızı akılsızca harcamak değıl, onları akıllıca kullanmaktır. 724/5