Katalog

Politikbilim Aykut Cöker Ulusal İnovasyon Sistemi (I) Aklımdan geçenleri oku Bazı beyin hücreleri başkalarmm aklından geçenleri okumamızı sağlıyor. DNA'lann biyolojinin yapı taşlarmı oluşturması gibi bu 'ayna' hücreler de psikolojinin yapı taşlarmı oluşturuyor... U lusal inovasyon sistemlerinin ülke ekonomileri açısından taşıdıkları yaşamsal öneme değinmiştim. Bizim boyle bir sistemimiz var mı; varsa ne dunımdadır; bunu irdelemeye geçmeden, 'ulusal inovasyon sistemi (ULİS)' kavramını biraz daha açmakta yarar var. İnovasyon çalışmalanyla tanınan, çağımızın ünlü iktisatçılaJocuk, annesı elıne bir oyuncak alıp yanına rından Christopher Freemap 'a göre, "Ulusal inovasyon sistemi'ifade^oturunca gulumser, çunku bılır kı annesı sini ilk kullanan kişi BengtÂke Lundvall'dir. Ama, Lundvall'in kendisi^onunla oynayacaktır Erkek, şıddetlı bir tartış nin de belirttiği gibi, bu fıkir Friedrich List'in 1841 'de yayımlanan Namadan sonra kansının araba anahtarlannı alıp tional System of Political Economy'sine [Ulusal Politik Ekonomi Sisteçıkugını gorunce ırkılır, çunku kansının bu kez germi] kadar uzanmaktadır." çekten onu terk etügını anlar Hastabakıcı, serum takBüyük Britanya Imparatorluğu'nun dünya pazarlarındaki usmak ıçm yaşlı hastasının damannı ararken rahat degıl tünlüğünün teknolojideki üstünlüğünden kaynaklandığı goruşünde dır, çunku ıgnenın hastasının canını acıttıgını bılır olan List (17891846), Almanya'nın da, yeni teknolojileh öğrenip Butun bu ınsanlar karşılanndakının ne duşunduözümseyebilmesi, ekonomik faaliyet alanlarına yayarak kullanabilme gunu nereden bılıyorlar? Onların duygu ve duşuncesi ve bu teknolojilen bir üst düzeyde yeniden uretme becerisini kaza lerını nasıl okuyorlar? Çocuk nıçın annesının evı ternabilmesi için, bu sureci, bütun olarak, sağlam bir temel uzerine kedecegını, erkek ıse kansının onunla oyun oynayaoturtmayı mümkün kılacak bir eğitim sistemiyle, sanayii, devlet meka cagını dusunmez? nizmasını ve üniversiteleri içine alan, ulusal bir araştırmageliştirme Baskalannın aklından geçenleri "okumayı" hersistemi kurmasını öngöruyordu. Freeman'a göre, işte bu 'eğitimaras keste bulunması gereken dogal bir yetenek olarak tırmageliştirme sistemi', aslında, 'The National System of Innovation ele almz Ne var kı psıkologlar, felsefecıler ve sınırbı[Ulusal İnovasyon Sistemi]' olarak da okunabilirdi. lrmcüer ınsanlann, karşısındakılerın davranıslarından Sistemin isim babası Lundvall, ULİS kavramını, "ekonomik ya anldm çıkartma, duygulannı okuma yetenegının altın pı ve kurumsal oluşumlann, araştırma ve keşifleri olduğu kadar oğren da henuz gızını koruyan bir yon bulundugunu duşumeyi de etkileyen yönleri ve bütun unsurları" olarak tanımlıyor. Ona nuyor Son gunlerde Italyan sınırbdımcılennden olugöre "üretim sistemi, pazarlama sistemi ve fınans sistemi öğrenmenin şan bir ekıp bu dogrultuda çok onemlı bir ddım attı yer aldığı alt sistemlerdir" ve "UÜS'in çozumlenmesinde (analizinde) lar Parma Unıversıtesı'nden Vittorio Gallase, Gihangi alt sistemlerin ve toplumsal kurumların çozumlemeye katılması acomo Rizzolatti ve meslektaşlan, duşuncelen ya da dışta tutulması gerektiğinin ayrıntılı olarak belirlenmesı, kuram okuma baglamında yuruttukleıı çalısmalarda yepyenı sal yaklaşımları olduğu kadar tarihsel çözümlemeleri de içeren bir iş bir sınıf nçron tespıt ettıler Bu noronlann harekete tir... [Bu bakımdan] hangi alt sistemler dahil edilmeli ve hangi süreç geçmesı ıçm faşının spesıük bir ışı gerçekleşnrmesı ler incelenmeli konusu göz önunde tutularak, ULİS tanımı açık ve es gerekıyor Noronlar başka bir yonlerı ıle daha ılgı çenek bırakılmalıdır (1992)." Freeman'ın kendısiyse, ULİS'i, "faaliyetleri kıyor Noronlar bir başkası da aynı ışı yaptıgmda faalıve etkileşimleri yeni teknolojilerin benimsenerek kabul edilmesini, edi yete geçıyor Bılım adamları bu son ozelhklerınden nilmesini, donuşturulmesini ve yayınmasını (difuzyonunu) sağlayan dolayı bunlara ' ayna" adını verdı, çunku noronlar dıözel sektör ve kamu sektöni kurumlarının oluşturduğı ağyapı (şebeke ger ınsanlann davranışlarını olduğu gıbı yansıüyor veya sımule edıyordu [network])" olarak tanımlıyor (1987). Bugun pek çok sınırbılımcı, aralannda ınsanlaTanımlarını, daha çok Freeman ve Lundvall'in anlayışlarına dann da olduğu gelısmıs prımatlarda bu noronlann basyandıran, yine çağımızın önde gelen iktisatçılanndan Parimal Patel ve Keith Pavitt'e gbreyse (1994), ULİS kavramı, "bir ulkede teknolo kalannın nıyetlennı anlama konusunda çok bekrleyıcı bir rol oynadıgını duşunuyor Gallese, "Ayna noronlar jiyi öğrenmenin hız ve yönıinü (ya da değişimi yaratan faaliyetlerin hacim ve bilesimini [kompozisyonunu]) belirleyen ulusal kurumlar, bu toplumsal yeteneklenmızı açıklayan mozaıgrn çok kurumların teşvik mekanizmalan ve uzmanlıkları" olarak tanımlana onemlı bir parçası olabılır" dıye konusuyor Calıfornıa Ç Unıversıtesı'nden Vilayanur Ramachandran LŞI daha da ılerı goturerek, ayna noronlarm msanın evrımı ne de ısık tuttuguna ınanıyor Dıl ve kultur konusu başta olmak uzere ınsan olmanın temelınde bu noronlann yarügını ılerı suren Ramachandran şoyle konuşuyor "DNA'lar bıyolojı ıçın ne anlama gehyorsa ayna noronlar da psıkolojı ıçın aynı anlama gelıyor Bunlar bırleşüncı bir çerçeve oluşturmakla kalmıyor, aynı zamanda bugune dek bılınmezlıgını korumuş olan pek çok zıhmsel yetenegı açıklamaya yanyor" Gallase ve ekıbı, 1990'h yıllann başlarında makak maymunlannın beymlerındekı noronlann faalıyetlennı kaydetmeye başladıgında neye soyunmuş olduklannı bılmıyorlardı Maymunlann beyınlennde, adına F5 dedıklerı bolgedeh sınır hucrelerının yaydıgı sınyallen ızlemekle ışe başladılar F5, planlama ve hareketten sorurnlu premotor korteks adı venlen genış bolgenın bir kısmını oluşturur Bırkaç yü once aynı bılım adamları F5'dekı noronlann, hayvanlann belırlı bir amaca yonelık davranıslaıda bulunduklan zaman tetıklendıgını keşfetmışlerdı Bunlaı genellıkle, nesnelerı tutup kaldırmak, ısırmak gıbı el ve agız yoluyla gerçekleştınlen davranıslardı F5 hakkında daha fazla bılgı toplamak ısteyen bıhm adamlan, maymunlara kuru uzum, elma dılımı, kâgıt ataşı, kup ve kure şekhnde nesnelerı sundular Çok geçmeden ılgınç bir olaya tanık oldular Deneyı yapan kısınm elıyle bir nesneyı rurup, kendısıne yaklaşürmasını ızleyen maymunun beynınde bir grup F5 noronunun devreye gırdıgı goruldu Fakat aynı maymun bir tepsının ıçınde aynı nesneyı gordugu zaman hıç bir değışıklık olmadı Maymunun kendısı nesneyı tutup kaldırdıgı zaman aynı noronlar harekete geçü Boylece anlaşıldı kı bu noronlann gorevı spesıfik bir nesneyı tanımak degıl Tüm noronlar işbaşında Noronlar, reaksıyon gosterdıklen konu uzennde epey telaşlı bir gorunum sergıler Deneyı yapanın elıyle kuru uzumu tepsıden alması uzerine harekete geçen no ronlar, deneyı yapanın bu uzumu parmağı ıle açtıgı çukura bırakması karşısında herhangı bir reaksıyon vermez Aynı noronlar deneyı yapanın elıne bir elma dılımı almasıyla yıne tetıklenır, ancak dılımı tepsıye bırakmasıyla hareket durur bilir. 1993 sorasında, TÜBİTAK tarafından Türkiye'nin Bilim ve Teknoloji Politikası tasarianırken bu kavramın, dayandığı Listgil köken, özellikle de Lundvall'in tanıma iliskin uyarıları dikkate alınarak ele alındığı ve kurulması ongorülen sistemin kapsamınm, ulkenin bilim, teknoloji ve inovasyondaki düzeyi göz önünde tutularak belirlendiği biliniyor (1997). Bu politika tasarımına göre, ULİS, aşağıdaki yetkinliklere sahip ulusal kurumların olusturduğu bir sistemdir: * Yeni teknolojileri edinip özumseme, yayınımlarını sağlama ve kullanıp yararlanabilme yetkinliği, * Mevcut urun ve üretim yöntemlerini geliştirme; yenilerini tasarımlayabilme yetkinliği, * Geliştirilmiş ya da yeni tasarımlanmıs üretim yöntemlerini uygulayabilmek için gerekli üretim araçlannı tasanmlama ve üretebilme yetkinliği, * Anılan geliştirme, tasarım ve üretim süreçlerini besleyecek teknolojileri gelıştirebilme ve bu teknolojilerin ana kaynağını oluşturan bilimsel araştırmalan temel araştırmalan yürütebilme yetkinliği, * AR&GE, tasarım, üretim (imalat) ve pazarlama faaliyetlerini [ve satış sonrası hizmetleri] yürüten birimlerin (kompartmanlann) kendi içlerindeki ve aralarındaki ilişkileri düzenleyen mevcut organizasyon yöntemlerini (yumuşak teknolojileri [soft technologies]) geliştirme ve bu ilişkileri, teknolojik açıdan, bir ust düzeyde yeniden üretebilme yetkinliği. ULİS, sayılan bütün bu yetkinlikleri yaratmak ve geliştirerek sürdürebilmek için gerekli kurumları da içerir. Kendisini oluşturan kurumsal kategorileri tek tek saydığımızda sistem tam bir açıklık kazanacak. agoker@ttgv.org.tr 725/8 „'